به گزارش ایرنا، کوچه‌باغ جان شعرگونه در خود دارد. حتی شعر «کوچه» فریدون مشیری هم بیش از هر چیزی تصویر یک کوچه‌باغ را در ذهن مجسم می‌کند و سهراب سپهری هم در شعرش کوچه‌باغ را «سبزتر از خواب خدا» توصیف می‌کند.
انگار کسی که وارد کوچه باغ می‌شود، از هر حس و حال ناخوشایندی که دارد رها می‌شود و لذت طبیعت به جانش می‌افتد. در آنجا انگار اختیار زمان در دستان آدم است؛ می‌تواند به گذشته سفر کند و انسان‌های قدیمی و داستان‌هایی را ببیند که درست در همان مکان که اکنون ایستاده، در جریان است.
سمنان در گذشته شهری میان باغ‌ها بوده و کوچه‌باغ‌های متعددی داشته است که هرکدام نام مخصوص خود را دارند و داستانی که در پسِ این نام‌ها نهفته است. اِنجیلا، اسپی پُل، اِسپی اِستون، کُندنه، نی کیژَه و مهر، از جمله این نام‌ها است.
با وجود مشکل کم آبی که از دیر باز تا کنون گریبانگیر سمنان بوده و هست، نظام تقسیم آب دقیق و منظمی آب را در روزهای خاصی از هفته به محله‌ای معین می‌برده و به این ترتیب باغداران این آب کم را دوستانه با هم شریک می‌شدند.
این فضای قدیمی و واقعی سمنان، امروز به همت شهرداری مرمت و احیا شده است و این طرح می‌تواند امروز گردشگران را از نقاط مختلف به این شهر بکشاند و دقایقی به آرامش و یک فضای دلنشین مهمانشان کند.
طرح‌های باغ‌گشت گامی در توسعه گردشگری سمنان
مدیر امور گردشگری شهرداری سمنان در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: رودخانه سمنان با عبور از قسمت شرقی سمنان و کوهی به نام چُندران و در امتداد جنوبی دامنه این کوه وارد محدوده تاریخی پارا(آب‌پخش‌کن) شده و از موضعی به نام بَرجُم توزیع می‌شود.
محمودرضا دارایی ادامه داد: در حال حاضر آب رودخانه پس از طی مسیر برجم‌های پلکانی در پارا (آب پخش کن) در پنج نهر به نام‌های زاوغان، کوش‌مغان، کدیور، ناسار و اسفنجان و در نهایت جُنبدان، سراریز و در شش استخر ذخیره می‌شود.
وی افزود: این شش استخر دارای بدنه‌های ضخیم از خاک رس است که در بالاترین ارتفاع نسبت به زمین‌های پایین‌دست خود قرار دارد و به صورت شبانه‌روزی پر و خالی می‌شود و در ادامه نیز از طریق جوی‌های منشعب از هر استخر، در هریک از محله‌های تاریخی شهر برای تأمین آب مورد نیاز توزیع می‌شود.
مدیر امور گردشگری شهرداری سمنان خاطرنشان کرد: زاوغان، کوش‌مغان، کدیور، ناسار، اسفنجان، لتیبار و شاهجویی اسامی تاریخی این شش استخر است که به ترتیب از غرب تا شرق پهنه شهر را تشکیل داده‌اند و تا نیم قرن پیش محل ذخیره و پخش آب برای تأمین مصارف آبی هر یک از محله‌ها بوده است و امروزه تنها برای مصارف کشاورزی شهری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دارایی تصریح کرد: نظام سنتی تقسیم آب شهر سمنان که با شماره ۴۰۰ در تاریخ پنجم دی‌ماه ۱۳۹۰ در ردیف فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید، همواره به عنوان یک عامل پویا در شهر عمل کرده است و این تعادل، هویت شهری سمنان را شکل داده که حاصل آن منظر شهری یکپارچه با طبیعت و منظر فرهنگی شاخص است.
وی اظهار کرد: امروزه شیوه نظام سنتی تقسیم آب با قدمتی بیش از ۷۰۰ سال، میراث‌دار این تاریخ ارزشمند است و توسط کشاورزان شهری در پهنه باغ‌های وابسته به هریک از محله‌ها مورد بهره برداری قرار می‌گیرد.
مدیر امور گردشگری شهرداری سمنان بیان کرد: اجرای طرح‌های باغ گشت سمنان، گامی در راستای توسعه پایدار گردشگری شهری است و با توجه به اینکه وجود عنصر آب به عنوان راهنمای گردشگر، نقش ایفا می‌کند و توالی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی هر مسیر را وابسته و پیوسته می‌سازد.
دارایی تاکید کرد: باغ گشت‌های شهرداری سمنان که با محوریت پیاده‌روی برگزار می‌شود، با تعریف مبدا و مقصدهای مشخص از بین نقاط دارای جاذبه‌های گردشگری و عبور از میان کوچه‌باغ‌ها و همچنین معابر شهر، امکان گذران اوقات فراغت و تفریح به صورت عملی در بافت تاریخی و طبیعی را برای شهروندان و گردشگران فراهم می‌کند.
هشت باغ‌راه در سمنان مرمت شد
شهردار سمنان درگفت و گو با ایرنا ابراز داشت: شهر سمنان از دیرباز شهری در باغی در دل کویر بوده است و این ویژگی از خصوصیات منحصر به فرد برای این شهر تلقی می‌شود.
سید محمد ناظم رضوی گفت: شهرداری سمنان در بخش مدیریت شهری در کنار بازآفرینی به دنبال بازشناسی شهر در ابعاد مختلف مانند زیست‌محیطی، ذخیره و نگهداشت بیشتر آب در کوچه باغ‌ها به منظور نشاط آفرینی و جذب گردشگر است.
وی افزود: تاکنون هشت باغ‌راه در شهر سمنان مرمت شده و مرمت ۲ باغ‌راه دیگر نیز تا پایان امسال تکمیل می‌شود.
ناظم‌رضوی تصریح کرد: باغ راه انجیلا در محله جهادیه، میان‌محله در محله زاوغان، پیش برجم در محله زاوغان، نی‌کیژه در نزدیکی استخر کدیور، سفیدپل در محدوده حکیم‌الهی، مهر در استخر ناسار، کندنه در محدوده کدیور و باغ‌راه دیگر در نزدیکی امامزاده اشرف(ع) از جمله باغ‌راه‌های مرمت شده در شهر سمنان است.
ناظم‌رضوی بیان کرد: پیاده‌روی در باغ‌ها یکی از برنامه‌های شهرداری سمنان در مرمت باغ‌راه‌ها است و ایجاد مجتمع گردشگردی در زاوغان مجاور آسیاب و ایجاد پل طبیعت از برنامه‌های در دست اجرا است.
وی عنوان کرد: باغ و باغ راه‌ها به عنوان یکی از ظرفیت‌های مهم گردشگری شهری سمنان با تأثیر بر ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و تعاملی افراد، یکی از بهترین نمونه‌های فضای سبز شهری است که بر افزایش نشاط و شادابی شهروندان اثر می‌گذارد.
شهردار سمنان گفت: مقایسه تصاویر سال ۹۶ قبل از اقدام برای حفط باغ‌ها با تصاویر سال ۹۸ بعد از اقدام نشان می‌دهد درصد زیادی از باغ‌های شهر حفظ و دوباره سبز شدند.
وی تصریح کرد: با مرمت باغ‌راه‌ها و باغ‌ها، ۳۰ تا ۵۰ درصد مصرف آب در شهر سمنان بهینه شده است.
شهردار سمنان خاطرنشان کرد: باغ‌گردشگری فدک در محله جهادیه در نوروز امسال به بهره‌برداری خواهد رسید.
طرح خوبی که نقدهایی هم به آن وارد است
کارشناس معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان نیز در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: از نگاه کارشناسان مختلف، نقدهای مختلفی به طرح احیای باغ‌راه‌ها وارد است اما در کل، کار درست و پسندیده‌ای است.
حمیدرضا دوست‌محمدی ادامه داد: البته اگر این کار با کم و کیف بهتری انجام می‌شد، بیشتر می‌توانست به حفظ اصالت باغ‌راه‌ها کمک کند.
وی گفت: اگر تمام کوچه باغ‌ها سنگ فرش شود، به اصالت این باغ‌ها ضربه می‌خورد اما وقتی یک محوطه تاریخی به منظور جذب گردشگر در تمام فصول سال ساماندهی می‌شود، باید به دنبال آن اقداماتی نظیر ساماندهی معابر نیز به خوبی انجام شود زیرا در حالت طبیعی معابر کوچه باغ‌ها خاکی است و در فصول بارانی عبور از آن برای گردشگران مشکل می‌شود.
وی افزود: اگر باغ راه به طور کلی سنگ فرش شود، کیفیت محیطی آن در فشار قرار می‌گیرد. به این معنی که با سنگفرش کردن معابر، حتی به صورت خشکه چین، ریشه درختان موجود در باغ‌ها نفس‌کش خود را از دست می‌دهند و عمر مفید درختان کم می‌شود. پس باید تمهیداتی اندیشیده شود که راه نفس‌کش برای درختان باقی بماند و در عین حال راه عبور از این باغ‌ها هموار باشد.
کارشناس معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان تصریح کرد: منابع آبی که از دل این کوچه باغ‌ها عبور می‌کند باید مدیریت شود و از هدررفت آن جلوگیری شود اما این به این معنا نیست که حتی ریشه درختان هم نتوانند از این آب بهره ببرند؛ زیرا به این ترتیب به طبیعت آسیب وارد می‌شود.
دوست‌محمدی خاطر نشان کرد: بنابراین باید در شیوه سنگفرش کردن این معابر بازنگری شود و مکان‌هایی که درخت وجود دارد، به صورت خشکه چین فقط در حدی که بشود عبور کرد سنگفرش شود و باقی قسمت‌ها به صورت طبیعی باقی بماند.
وی ادامه داد: همچنین بازسازی دیوارهای این باغ‌ها باید با چینه و خشت انجام شود و به هیچ وجه نباید از آجر و، سیمان و مصالحی از این قبیل استفاده شود. مصالح بومی استان سمنان خشت و گل است و در صورتی که بازسازی این دیوارها اصولی انجام شود، تا ۲۰۰ سال دیگر استحکام لازم را خواهد داشت.
وی ادامه داد : همچنین از نظر علمی، تبادل حرارت و رطوبت دیوار خشتی با محیط اطراف به صورتی است که موجب آزار و اذیت درختان نمی‌شود و از طرفی هدررفت سرمایه هم وجود نخواهد داشت.
دوست‌محمدی گفت: لازم است باغداران در کنار این دیوارهای خشتی درختانی بکارند که کوچه باغ‌های قدیم را به خاطر بیاورد و سایه بانی برای عبور رهگذران ایجاد شود و محیطی دلنشینی فراهم شود.
کارشناس معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان بیان کرد: ضرورت دارد شهرداری متخصصین حوزه‌های مختلف را در این طرح دخیل کند که این طرح مهم و پرفایده، بدون عیب و نقص انجام شود اما در کل این طرح پسندیده‌ای است که محیطی برای جذب گردشگر آماده شود و رغبتی برای کوچ باغداران به این مکان‌ها به وجود آید.
وی افزود: امید است در آینده شاهد این باشیم که این کوچه باغ‌ها به عنوان اولین مقصد گردشگری و فضای زنده شهر سمنان، تفرجگاه اصلی مردم شهر و پذیرای گردشگران از نقاط مختلف باشد.
دوست‌محمدی ابراز داشت: با توجه به تفاهم نامه‌های میراث فرهنگی و جهادکشاورزی، و تلاش‌هایی که از سوی شهرداری سمنان انجام شده، باغ‌های سمنان با نگاه گردشگری آباد می‌شوند و هم کشاورزی از این طرح منفعت می‌برد و هم گام بلندی در راستای احیای گردشگری شهر سمنان برداشته می‌شود و نگاه قدیم به این شهر، به عنوان شهری در بین باغ‌ها، دوباره زنده خواهد شد.
احیای باغ‌ها، راه تنفس شهر و تولید اکسیژن
رئیس شورای اسلامی شهر سمنان نیز در گفت و گو با ایرنا بیان کرد: باغ های داخل شهر سمنان اغلب در جنبه تفریحی و سرگرمی مورد استفاده قرار می گیرند و مالکان زمین های کشاورزی و باغ ها برای فروش تولیدات و کسب درآمد در بیرون از مناطق باغی شهر اقدام می کنند، ایجاد بازارچه ای برای فروش محصولات کشاورزی در باغ راه ها می‌تواند جنبه اقتصادی کشاورزان این مناطق را تقویت کند.
سید مسعود سیادتی ادامه داد: کشاورزان می توانند در باغ راه های ایجاد شده محصولات کشاورزی خاص کویری، گیاهان دارویی، گل نرگس را کشت و در این بازارچه به فروش برسانند.
وی افزود: حفظ باغ های درون شهر سمنان از دغدغه های شهروندان و همچنین مدیریت شهری است و با توجه به اینکه فضاهای سبز مصنوعی فقط جنبه تزئینی دارد و به آب و هوا کمکی نمی کند، با احیای این باغ ها می توان امکان تنفس برای هوای شهر را با تولید اکسیژن فراهم کرد.
رئیس شورای اسلامی شهر سمنان گفت: نگاه اقتصادی و تجاری باعث می شود به تدریج باغ ها به منظور تغییر کاربری توسط صاحبان و بنگاه های اقتصادی از بین بروند ولی طرح هایی مانند بازارچه ها حمایتی از باغداران برای جلوگیری از تخریب باغ ها است.
سیادتی تصریح کرد: یکی از طرح ها در دوره اول و دوره فعلی شورای اسلامی شهر سمنان برای حفظ باغ ها و تبدیل آن به فضای سبز، پیشنهاد ساخت ویلا به صاحبان باغ در مساحت تعیین شده بود تا به این بهانه از تغییر کاربری باغ ها صرف نظر کنند، اما این طرح به علت های مختلف از جمله مساله دسترسی به امکانات شهری اجرا نشد.
وی اظهار داشت: طرح ترمیم و سنگفرش کردن باغ راه با در اختیار گذاشتن مصالح برای باغداران به منظور ترمیم آبراه و مسیر باغ ها مورد استقبال قرار گرفت و به غیر از احیای کوچه باغ ها در راستای مسیر گردشگری انگیزه ای را برای حفظ باغ‌ها توسط صاحبان آن به وجود آورد.
رییس شورای اسلامی شهر سمنان خاطر نشان کرد : طرح حمایتی گردشگری شهرداری سمنان در راستای بهسازی، نوسازی و بازسازی بافت تاریخی برای سرمایه گذاران در نظر گرفته شده است و سهم دولت که پیشتر شهرداری ۵۰ درصد آن را ضمانت می گرفت، در سال ۹۸ حذف شده است، تا جذب و حمایت سرمایه گذاران برای بازسازی و بهره برداری از بافت تاریخی شهر را به دنبال داشته باشد.
وی افزود: این طرح باعث افزایش ارزش افزوده زمین‌های کشاورزی شده و رغبت باغداران و نسل‌های آینده را برای حفظ این زمین‌ها که در دل شهر سمنان وجود دارد افزایش می‌دهد.
احیای کوچه باغ‌ها، علاوه بر تقویت گردشگری و رونق اقتصاد کشاورزان، در افزایش نشاط اجتماعی و زنده‌تر شدن فضای شهر سمنان نقش بسزایی دارد.
امید است با بهره‌گیری از نظر کارشناسان، احیای اصولی‌تر و بی‌نقص این کوچه‌باغ‌ها تداوم یافته و چهره تاریخی شهر سمنان هرچه زیباتر و اصیل‌تر در مقابل چشمان مردم بومی و گردشگران خودنمایی کند. بی شک ارزش و اهمیت چنین طرح‌هایی در سالیان آینده بیشتر مشخص می‌شود.