به گزارش ایرنا؛ برخی کارشناسان معتقدند فرسایش در نتیجه گستره تخریب‌های انسانی و تقویت عوامل طبیعی، آرام و بی سر و صدا موجب فرسودگی و از بین رفتگی مداوم خاک شده و در حال تبدیل شدن به چالش جدی برای استان گلستان است.
استان گلستان در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی، دام و طیور همچون کالاهای استراتژیک گندم، کلزا و گوشت حائز رتبه های بالای کشوری است که به خاک ارتباط مستقیم دارد.
میزان فرسایش سالانه خاک در گلستان از غرب به شرق به ترتیب از هشت تا ۳۵ تن در هکتار متغیر است و جنس خاک، وجود اراضی زراعی شیبدار کم بازده و گالی های فعال و پیشرونده از جمله عوامل میزان فرسایش محسوب می‌شود.
جنس خاک در استان گلستان از نوع دانه ریز (سیلتی و رسی) بوده که به دلیل حساسیت بالا به فرسایش، تلفات خاک در سطح حوزه آبخیز منجر به از دست رفتن سرمایه کشاورزان (خسارت درون مزرعه) و همچنین آسیب و پُر شدن ظرفیت مفید سدها و رودخانه ها (خسارت برون مزرعه) خواهد شد.
همچنین بالغ بر ۴۵۰ هزار هکتار از مساحت گلستان با نهشته‌های لسی پوشیده شده که به دلیل ماهیت این نوع پوشش خاک، میزان نفوذپذیری آن پایین و متاثر از فرسایش آبی موجب توسعه گالی (خندق) متعدد شده و خسارت زیادی به زیرساخت‌ها، تاسیسات، ابنیه و به ویژه اراضی زراعی و کشاورزان وارد کرده است.
طبق تعریف زمین شناسی نهشته، هر نوع ماده موجود در زمین سست یا سخت است که بر اثر فرایند یا عاملی طبیعی انباشته شده باشد.
به طور کلی تلفات خاک ناشی از فرسایش در استان گلستان به دلیل وجود نهشته‌های لسی و خاک‌های سیلتی و رسی پویا و فعال است.
استان گلستان به رغم محسوب شدن به عنوان یکی از استان‌های شمالی به خاطر قرار گرفتن در مجاورت بیابان‌های کشور ترکمنستان و اثرات عواملی محیطی چون تأثیر کمربند پرفشار جنب حاره‌ای، عوامل زمین شناسی، اراضی شور و رسوبات ریزدانه بستر قدیمی دریای خزر و نیز سفره آب‌های شور سطحی بطور بالقوه در معرض بیابانی شدن قرار دارد و در فهرست استان‌های دارای بیابان کشور قرار گرفته است.
رییس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با یادآوری اهمیت حفاظت خاک در استان گفت: حاکم بودن شرایط آب و هوایی خشک و نیمه‌خشک، موجب ضعیف و شکننده‌تر شدن اکوسیستم این مناطق شده و اراضی را مستعد فرسایش بادی، توسعه بیابان و تشکیل و گسترش کانون‌های گرد و غبار می‌کند.
محمدرضا عباسی اظهار داشت: بر اساس مطالعات انجام شده تاکنون هفت کانون بحرانی داخلی مربوط به فرسایش بادی شناسایی شده است که به همراه کانون‌های فعال گرد و غبار قره‌قوم کشور ترکمنستان تهدید و نگرانی جدی را به دنبال دارد.
وی معتقد است: شرایط حاکم در این مناطق زندگی جوامع محلی ساکن در مناطق شمال استان را با مشکل و دشواری مواجه کرده است چرا که معیشت این جوامع به منابع محیطی وابسته بوده و فرسایش خاک علاوه بر ایجادخسارت‌های اقتصادی و تخریب منابع طبیعی، موجب ناپایداری در امنیت مرزها به لحاظ مهاجرت جمعیت و خالی شدن روستاها خواهد شد.
وی ادامه داد: برای حفظ و جلوگیری از هدر رفت خاک به عنوان بستر تامین کننده امنیت آب و غذا و کاهش آسیب و معضلات ناشی از آن، مجموعه فعالیت ها و اقداماتی در سه محور آبخیزداری و حفاظت خاک، اقدامات بیولوژیک و اقدامات مدیریتی برای بهبود شرایط موجود (حفاظت و مدیریت چرا و پروژه‌های مدیریت مشارکتی منابع طبیعی) در دستور کار قرار گرفت.
عباسی افزود: اجرای اقدامات آبخیزداری در مناطق پوشیده از نهشته های لسی با هدف کنترل و پیشگیری از توسعه گالی به عنوان نمونه در روستاهای قویجق، چالجه، قرناق و قره‌آقاچ شمال استان موجب جلوگیری از صرف هزینه در جابجایی روستانشینان به مناطق دیگر و تامین زیرساخت‌های موردنیاز زندگی آنان شد.
وی بیان داشت: با اقدامات انجام شده علاوه بر جلوگیری از خسارت و آسیب‌های ناملموس ناشی از جابجایی و مهاجرت، با تثبیت گالی از طریق اجرای اقدامات و فعالیت‌های آبخیزداری علاوه برتامین امنیت زندگی مردم منطقه، از فرسایش و انتقال خاک جلوگیری شد.
رییس اداره آبخیزداری و حفاظت خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: برای اجرای عملیات حفاظت خاک در یک برنامه ۵ ساله به ۲ هزار میلیارد ریال اعتبار به منظور پروژه های حفاظت خاک از جمله ایجاد ۵۰ بندخاکی، ۱۶۰ سازه کنترل رسوب ، ایجاد بانکت به مساحت ۲ هزار هکتار، تولید ۱۰ میلیون نهال مرتعی و بیابانی ، بوته کاری در ۲۰ هزار هکتار، اجرای طرح هلالی آبگیر به مساحت پنج هزار هکتار و اجرای ذخیره نزولات آسمانی و بذرپاشی در سه هزار و ۵۰۰ هکتار نیاز است.
بانکت، کانال‌ها یا شیارهای ممتد یا منقطعی هستند که در جهت عمود بر شیب دامنه ساخته می‌شوند و وظیفه جمع‌آوری رواناب یا هدایت آن را به یک خروجی عمود بر شیب دامنه به عهده دارند.
عباسی گفت: افزایش و تقویت سطح پوشش گیاهی، عامل نگه دارنده خاک از فرسایش و موثرترین و ارزان ترین روش ترسیب کربن در عرصه‌های طبیعی و اراضی شیبدار و دیم کم بازده و نیز پیشگیری از بیابانی شدن و گسترش کانون‌های گرد و غبار در نواحی شمالی گلستان است.
ابوطالب قزل سفلو مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان هم با تشریح اقدامات این اداره کل برای پیشگیری و کاهش فرسایش خاک در استان، بهره برداری نادرست از زمین ها و کاهش مواد آلی خاک، بهره برداری بی رویه از سفره های آب زیرزمینی و شخم اراضی به سمت شیب را از مهم ترین عوامل انسانی تخریب خاک در استان برشمرد.
همچنین استاندار گلستان با یادآوری تهدیدات متعدد و آسیب‌پذیری ناشی از فرسایش منابع خاک استان گفت: ارتقای بهره‌وری و حفظ خاک نیازمند تقویت راهکارهای حفاظت مطابق با آخرین یافته‌های علمی است.
هادی حق شناس با بیان این که ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی گلستان در معرض بیابانی‌شدن قرار دارد، گفت که مشارکت بخش خصوصی در قالب شرکت‌های تعاونی می‌تواند زمینه تسریع در اجرای طرح های مقابله با بیابان‌زایی را فراهم کند.
وی اظهار داشت: آمادگی واگذاری زمین در قالب شرکت تعاونی به دانش آموختگان کشاورزی با اعطای تسهیلات مناسب برای احیا و بهره وری از زمین های بیابانی گلستان وجود دارد.
وی با اشاره به تلاش برای اجرای طرح های مقابله با بیابان‌زایی گفت: امسال اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان پنج هزار هکتار از اراضی استان را با ۱.۵ میلیون اصله نهال زیر پوشش طرح مقابله با بیابان‌زایی می برد.
باوجود تلاش‌های صورت گرفته بخاطر اهمیت موضوع خاک توجه به این حوزه باید جدی‌تر از گذشته در دستور کار دستگاههای متولی قرار گیرد همچنانکه دکتر علی نجفی نژاد رییس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گلستان می‌گوید: ضرورت دارد طرحهای در دست مطالعه، اقدام یا اجرا با رعایت پیوست‌های مرتبط و در ارتباط مستمر و مداوم با نهادهای علمی و اهل فن ادامه یابد.
به گفته این استاد دانشگاه مادامیکه چالش فرسایش خاک بویژه در اراضی شیبدار گلستان رفع نشود خطر سیلاب که همواره از مخاطرات جدی استان بوده برطرف نخواهد شد و به تبع آن منابع زیرزمینی منطقه نیز ضعیف خواهد شد چراکه آب کمتری در زمین نفوذ می‌کند.
استان گلستان بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و طبق سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵ در این استان یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر در ۳۳ نقطه شهری و هزار و ۷۵ روستا سکونت دارند که بیشتر از طریق کشاورزی و دامپروری امرار معاش می کنند.
زندگی غالب روستایی مبتنی بر کشاورزی و دامداری اهمیت خاک را در گلستان افزایش داده است بویژه اینکه اقلیم منطقه باعث چهار فصل شدن استان و بازدهی بیشتر خاک منطقه شده است.
گلستان با اقلیم معتدل مدیترانه ای، دارای سطحی معادل یک میلیون و ۳۳۵ هزار هکتار عرصه منابع طبیعی شامل ۸۶۲ هزار هکتار مرتع در نوار شمالی، ۴۵۲ هزار هکتار جنگل در نوار جنوبی و ۲۱ هزار هکتار اراضی ساحلی دریای خزر است که حدود ۳۳۰ هزار هکتار از مراتع نوار مرزی استان به دلیل خشکسالی متوالی و پایین بودن نزولات جوی و نزدیکی به بیابان قره قوم ترکمنستان و ضعف پوشش گیاهی در معرض بیابانی شدن شدید قرار گرفته است.
پانزدهم آذرماه برابر با پنج دسامبر روز جهانی خاک نام گرفته است.