به گزارش ایرنا، کشور ترکمنستان هم مرز با خراسان رضوی و یکی از ۱۰ مقصد اصلی صادرات این استان و دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه محسوب می‌شود که مراودات کالا با این کشور از طریق سه مرز سرخس، لطف آباد و باجیگران انجام می‌گیرد.
مدیر کل دفتر اروپا و آمریکا سازمان توسعه تجارت ایران در این نشست گفت: موافقت نامه‌ای نیز به منظور بهبود تجارت مرزی با ترکمنستان تدوین شده که قرار است در نشست نهایی مرتبط با آن در هفته سوم بهمن ماه با ترکمنستانی‌ها منعقد شود.
"بهروز حسن الفت" افزود: یکی از مهمترین چالش‌ها در حوزه ترکمنستان، حمل و نقل و ترانزیت است و با توجه به اینکه ترکمنستان دروازه ارتباط ما با آسیای میانه بوده، در سالهای گذشته، رویکرد کلی این کشور ارتباط دو سویه ایران و ترکمنستان را مکرر دشوار کرده است.
وی ادامه داد: این کشور قریب به یک سال است که به بهانه شیوع کرونا، محدودیت‌هایی را در مرزهای خود اعمال کرده که قرار است تا آبان ماه سال آینده نیز رویه کنترل و مقابله با کرونا در این کشور، تداوم پیدا کند.
مدیر کل دفتر اروپا و آمریکا سازمان توسعه تجارت ایران گفت: تلاش کردیم از منابع دولت برای اجرای طرحهایی بهره بگیریم که جایگزینی برای این مسیر تجاری و ترانزیتی به شمار روند.
وی افزود: در حوزه تجارت با ترکمنستان طی پنج سال اخیر، شرایط و رویکردهای منفی را شاهد بودیم و در یک سال اخیر نیز شرایط به مراتب دشوارتر شده ، این در حالی است که ترکمنستان بعد از عراق و افغانستان سومین بازار صادراتی ایران به شمار می‌آمد و مسیر دسترسی کشور ما به آسیای میانه بود.
الفت با اشاره به تغییر سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان در کشور ترکمنستان ادامه داد: رویکرد اساسی در این کشور به سوی تولید، اشتغالزایی و کارآفرینی در تغییر است و ترکمنستان را نمی‌توان همان کشوری تلقی کرد که قریب به یک دهه پیش می شناختیم لذا سیاست‌های تجاری و تعاملات اقتصادی ما نیز باید با این کشور همسایه ارتقا یابد و از صادرات منبع محور و مبتنی بر کشاورزی به سوی صنعت و تولید مشترک حرکت کنیم.
وی گفت: ایران در عرصه فناوریهای نوین دارای توانمندی‌های مطلوبی است و همین عرصه می‌تواند سرآغاز مجموعه‌ای از همکاری‌های جدید باشد، چه خوب است که شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌های ما در این زمینه ورود کنند وبازارهایی همچون ترکمنستان را جدی بگیرند.
تعامل بخش خصوصی و دولتی، زمینه‌ساز عبور از مشکلات در عرصه تجارت خارجی
رییس اتاق مشترک ایران و ترکمنستان نیز در این نشست با اشاره به لزوم توجه شرکتها به حوزه فناوری در شرایط کنونی گفت: اتکا به ابزار تکنولوژی، کمک خواهد کرد شرکتها از بحران‌هایی که هر چند سال یک بار، بخشی از فعالیت های اقتصادی را حذف می کند، به سلامت عبور کنند.
مجید محمدنژاد با اشاره به ظرفیتهای تجاری با کشور ترکمنستان افزود: استفاده از این ظرفیتها کمک خواهد کرد تا همه بخش‌های ذی‌نفع برای بررسی فرصتها و راهکارهای نو برای توسعه روابط تجاری با ترکمنستان، گرد هم بیایند.
خراسان رضوی دروازه تجارت با ترکمنستان و افغانستان
رییس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: در زمینه تجارت با آسیای میانه و کشور ترکمنستان، با توجه به تلاش‌هایی که برای پیگیری مشکلات در جریان است، امیدواریم بتوانیم تجارت با آسیای میانه را تقویت کرده و توسعه ببخشیم.
محمدحسین روشنک با اشاره به لزوم توسعه و تسهیل فضای کسب و کار در حوزه تجارت افزود: خراسان رضوی دروازه تجارت با ترکمنستان و افغانستان به شمار می‌رود و از این منظر، بخش دولتی باید در تعامل با این استان، شرایط را برای توسعه تجارت به این کشورها فراهم نماید.
نارضایتی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای
رییس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: بسته شدن مرز ترکمنستان در یک سال گذشته، برای بخش خصوصی، دغدغه‌های جدی را رقم زده است و بخشی از بازار فعالان حوزه تجارت خارجی ما به همین خاطر از دست رفته است.
احمد زمانیان یزدی افزود: تلاش‌های بسیار برای برگشت به شرایط گذشته صورت گرفت و در مدت پنج ماه گذشته، ترانزیت ریلی بازگشایی شد و پس از آن ترانشیپ آزمایشی از مرز سرخس وارد فاز اجرایی گردید.
وی ادامه داد: در مرز لطف آباد نیز طی دو ماه اخیر این اتفاق محقق شد اما مجموع این اقدامات نتوانست خسارت و مشلات پیش روی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای و رانندگان را حل و فصل کند، علاوه بر آن روند تجارت و ارتباط ما با بازار آسیای میانه، همچنان محدود و پر مشکل است.
رییس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: در کنار این اقدامات، تلاش‌هایی صورت گرفت تا مسیرهای جایگزین به مقصد آسیای میانه نیز تعریف و حتی امتحان شوند زیرا تلاش برای حفظ بازار این منطقه برای بخش تجارت خارجی ما بسیار مهم می باشد.
وی راه‌اندازی مسیر ارتباطی از طریق راهگذر (کریدور) کتای از مسیر افغانستان - تاجیکستان یا ایجاد سرویس رو - رو از بنادر شمالی ایران به اکتائو را از جمله تلاش‌هایی برشمرد که در راستای جایگزینی مسیر قبلی انجام گرفته است.
زمانیان با اشاره به چالش‌های استفاده از حمل و نقل دریایی برای دسترسی ناوگان ایرانی به کشورهای آسیایی افزود: این روش هم مشکلات بسیار به همراه داشت؛ نخستین چالش این بود که تنها یک کشتی رو - رو وجود داشت و زمان بندی مشخصی هم برای فعالیت و حضور آن تعریف نشده بود.
وی ادامه داد: تاکید ما بر این بود که حداقل برای یک ماه زمان پهلو گرفتن و توقف کشتی رو - رو در بندر مشخص باشد تا بتوان برنامه ریزی لازم برای بارگیری انجام داد.
رییس کمیسیون حمل و نقل اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: از سوی دیگر قرارداد کشتی رو - رو توسط بخش خصوصی با روسیه منعقد شد و بخش دولتی هم در این زمینه همکاری هایی داشت و مشوق‌هایی ارائه نمود.
وی افزود: ظرفیت این کشتی محدود بوده و ۳۵ کامیون را می توان در آن بارگیری کرد، از طرفی با توجه به توقف های این ناوگان دریایی، حدود دو هفته طول کشید تا بار به مقصد برسد و به همین دلیل استقبال لازم از این ظرفیت جدید صورت نگرفت.
زمانیان ادامه داد: اخیرا بحث این کشتی‌ها در دستور کار کمسیون حمل و نقل و لجستیک اتاق ایران، سازمان بنادر و معاونت حمل و نقل وزارت راه قرار گرفته و تلاش بر این است که تعداد آنها افزایش پیدا کند و زمان بندی مشخصی نیز برای آن اعمال گردد.
وی گفت: انجمن حمل و نقل بین المللی خراسان رضوی نیز در صورت حمایت دولت، حاضر به خریداری یک کشتی رو - رو و راه اندازی آن در این مسیر است.
تبادل کالا با ترکمنستان حد وسط ندارد
ناظر گمرکات خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: تبادل کالا با ترکمنستان حد وسط ندارد و در اصطلاح در حالت صفر و یک می باشد، تا پیش از این ارتباط با این کشور در بخشی بدون مشکل و ممنوعیت و محدودیت انجام می‌شد، سپس، محدودیتها آغاز گردید و به اجازه تردد ۳۰ دستگاه کامیون در طول روز از مرز سرخس و لطف آباد رسید.
امید جهانخواه افزود: در شرایط شیوع کرونا هم وقتی مرزها بسته شد، مشکلاتی برای گمرک ایجاد گردید، کالاهایی در گمرک مانده بود و باید برگشت داده می‌شد که از اسفندماه تا شب عید در مرزهای استان در این زمینه مشکلات بسیار داشتیم.
وی ادامه داد: با تمامی تلاش‌هایی که صورت گرفت، در شب عید نوروز، کالاها و کامیون‌ها تعیین تکلیف شدند، شماری که مربوط به ترانزیت بود به ترکیه برگشت دادیم و بخشی از کالاها نیز ناگزیر به داخل کشور عودت داده شد و برای مدتی تبادل از این مرز انجام نشد.
ناظر گمرکات خراسان رضوی گفت: از ۱۳ فروردین ماه ترانزیت ریلی به طور محدود آغاز شد و سپس با پیگیریهای بسیار که صورت گرفت، در کمتر از ۱۰ روز تمام انتظارات طرف مقابل در مرز جاده و ریلی را برآورده کردیم اما آنها باز هم محدودیتها را برای کالاهای ما به ویژه مواد غذایی اعمال و تشدید کردند.
وی افزود: ایجاد مقررات و ممنوعیت در ورود کالا موجب افزایش هزینه های حمل و نقل و هزینه تمام شده کالا شد و در نهایت قیمت تمام شده کالا را در بازار هدف افزایش داد.
جهانخواه ادامه داد: در این شرایط، مسیرهای جایگزین درنظر گرفته شده و راه آهن خواف هم می‌تواند در صورت تکمیل شدن، به عنوان مسیر جایگزین اثرگذار باشد.
کاهش صادرات
مشاور ناظر گمرکات خراسان رضوی نیز در این نشست در تشریح تراز بازرگانی خارجی گمرکات استان در ۹ ماه امسال گفت: میزان صادرات کالا از گمرکات خراسان رضوی در این مدت معادل هزار و ۹۶۸ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۲ میلیون دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل در هر دو حوزه ۲۵ درصد کاهش داشته است.
علیرضا فرامرزی افزود: ارزش صادرات کالاها در مدت مشابه سال گذشته ۲ هزار و ۶۱۷ هزار تن و هزار و ۳۳۲ میلیون دلار برآورد شده است.
وی ادامه داد: میزان واردات کالا به خراسان رضوی در ۹ ماه امسال ۱۲۸ هزار تن به ارزش ۲۶۵ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن ۴۰ درصد و از نظر ارزش ۲ درصد کاهش داشته، این در حالی است که واردات سال گذشته ۲۱۴ هزار تن به ارزش ۲۷۰ میلیون دلار برآورد شده است.
مشاور ناظر گمرکات خراسان رضوی گفت: مقایسه صادرات و واردات کشور نشان می دهد تراز بازرگانی خارجی گمرکات خراسان رضوی در این مدت مثبت و معادل ۷۳۷ میلیون دلار بوده است.
وی افزود: عمده کشورهای صادراتی استان در این مدت به ترتیب، افغانستان، ازبکستان، عراق و ترکمنستان بودند.
فرامرزی از ایجاد محدودیت تردد اتباع کشور ترکمنستان از مرز سرخس از سوی این کشور، اخذ عوارض اضافی از رانندگان کامیون های ایرانی، عدم پذیرش محموله های صادراتی ایران به مقصد تاجیکستان از سوی ترکمنستان، سخت‌گیری‌های بی‌مورد و بهانه جویی‌های واهی برای کامیون ها و برگشت آن ها به کشور، اتخاذ تصمیمات ناگهانی و اعمال ممنوعیت و محدودیت بدون اطلاع قبلی و اسکورت کامیون های ایرانی و اخذ هزینه های اضافی به این منظور و همچنین مشکلات مربوط به جرایم، به عنوان بخشی از چالش‌های ارتباط با ترکمنستان در مرز سرخس نام برد.
۲۰ درصد فروش کالاهای صادراتی صرف پرداخت مالیات می‌شود
وی ادامه داد: یکی از مشکلات تجارت با کشور ترکمنستان این است که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مبلغ فروش کالاهای صادراتی ایران صرف پرداخت مالیات و هزینه ها در این کشور می‌شود.
مشاور ناظر گمرکات خراسان رضوی با اشاره به پیشنهاداتی در زمینه حل این مشکلات گفت: اخذ موافقت ترکمنستان برای ورود کامیون های خالی که از سایر مرزهای کشور وارد کشور ترکمنستان شده اند و قصد ورود از مرز باجگیران به داخل کشور را دارند، می تواند به رفع بخشی از چالش ها کمک کند.
وی افزود: باید زمینه‌ای فراهم شود تا محدودیت تعداد وتناژ ایجاد شده توسط کشور ترکمنستان برای کامیون های خروجی از مرز باجگیران رفع شود.
فرامرزی ادامه داد: دو پیشنهاد دیگر ما نیز حمل غیریکسره کالاهای صادراتی و ترانزیتی به مقصد کشور ترکمنستان و پذیرش کامیونهای صادراتی و ترانزیتی که مقصد تخلیه کالای آن ها شهری به جز عشق آباد باشد، است.
صادرات ۴۳ میلیون دلاری خراسان رضوی به ترکمنستان
رییس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این نشست گفت: آمار صادرات به ترکمنستان نشان می دهد صدور کالا به این کشور از سال ۱۳۹۳ روند نزولی داشته و در سال گذشته این تنزل افزایش یافته است.
محمدعلی امیرفخریان افزود: صادرات ۹ ماه امسال خراسان رضوی به ترکمنستان، ۴۳ میلیون دلار با وزن ۲۱۲ هزار تن بوده است که از نظر وزن ۴۷ درصد و از نظر ارزش ۶۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است.
وی ادامه داد: برای برنامه ریزی در راستای بهبود مراودات با ترکمنستان باید برنامه هفت ساله توسعه این کشور را بدانیم، از اهداف این برنامه می توان به توسعه بخش انرژی، بهبود حمل و نقل و ترانزیت، ایجاد رقابت در حوزه ملی، پیاده سازی اقتصاد دیجیتالی، رشد صادرات و کاهش واردات و خصوصی سازی اشاره کرد.
رییس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: ترکمنستانی‌ها در بخش سوخت و انرژی هدف‌گذاری ۶۳ میلیارد دلاری برای سرمایه گذاری را در نظر دارند، در بحث توسعه زیرساختی نیز به دنبال تغییر مسیر ترانزیتی به جای شمال - جنوب به شرق - غرب و از طریق دریای خزر هستند و شیوع کرونا را هم برای دستیابی به این هدف بهانه کردند و فشارهایی که امروز وارد می کنند نیز در همین راستا است.
وی افزود: دولتمردان ترکمنستان، احداث فرودگاه‌های بین المللی و دریایی، بهره برداری از بندر جدید ترکمن باشی، احداث بزرگراه عشق آباد - ترکمن آباد و توسعه بخش کشاورزی را هم در دستور کار دارند.
امیرفخریان ادامه داد: تمرکز بر اقتصاد دیجیتالی از دیگر اهداف و برنامه‌های توسعه محور ترکمنستان است و جایگزینی برنامه صادرات به جای واردات را نیز در پیش گرفته‌اند، با همه اینها آنچه برای سرمایه گذاری ما در این کشور موجب نگرانی است، اقتصاد دولتی ترکمنستان و عدم امنیت سرمایه‌گذاران در این کشور است.
وی گفت: مهمترین اقدام ما می تواند ورود قوی‌تر دستگاه دیپلماسی برای ارتباط با این کشور با هدف کاهش مشکلات باشد. اگر دیپلماسی بهبود نیابد، اقدامات دیگر، فایده ای ندارند.
رییس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی افزود: لازم است مسیر جایگزین را از طریق افغانستان و امیرآباد به اکتائو درنظر بگیریم و حتی کمک هزینه حمل را نیز برای این منظور اعمال نماییم.
وی ادامه داد: اقتصاد ترکمنستان دولتی بوده و دولت ما باید بیشتر در این قضیه درگیر شود. کاهش هزینه های حمل و نقل ریلی توسط راه آهن و ایجاد مرکز ویژه در اتاق بازرگانی برای رصد تحولات اقتصادی و سیاسی ترکمنستان نیز باید در دستور کار قرار گیرد.
ضرورت ورود سفارت ایران به موضوع آزادسازی پول‌های بلوکه شده تجار ایرانی
مدیر بازارچه های مرزی خراسان رضوی نیز گفت: اگر مستندات لازم ارائه شود، سفارت ایران در ترکمنستان آماده است برای آزادسازی پول های بلوکه شده تجار در این کشور ورود کند.
هادی حقیقی افزود: در خصوص مبادله و ترانزیت ریلی به ترکمنستان نیز باید به این نکته توجه داشت که توقف واگن های امدادی، فعالان اقتصادی را آزار می دهد و این موضوع باید مدنظر دستگاه متولی قرار گیرد.
وی ادامه داد: اگر مشکلات موجود متوجه دستگاه های دولتی است، ما آمادگی این را داریم تا در جلسه ای با حضور استاندار مشکل را پیگیری نماییم. انتظار می رود که با دید فرابخشی به مشکلات نگریسته شود.
صادرات ریلی ۲۵۶ هزار تنی در سال جاری به ترکمنستان
مدیرکل راه آهن خراسان نیز در این نشست گفت: امسال ۱۰ میلیارد ریال برای تونل ضدعفونی واگن های مرز ترکمنستان هزینه کرده‌ایم و این ضدعفونی را به طور رایگان برای واگن‌ها انجام می‌دهیم درحالی که طرف ترکمنستانی مبالغی را به این منظور دریافت می‌کند.
مصطفی نصیری ورگ افزود: همچنین در ۹ ماه امسال، ۸۳۱ هزار تن حمل و نقل ریلی از خراسان رضوی انجام گرفته که ۴۷۵هزار تن از این مقدار به ترکمنستان صادر شده و بیشترین کالای صادراتی نیز سیمان اعلام شده است.
وی با بیان اینکه تخفیف جدید برای کرایه واگنهای راه آهن به ما اعلام نشده است، ادامه داد: در زمینه صادرات تا سال ۹۸، تامین واگن توسط راه آهن انجام می‌شد اما با توجه به تقاضای صادرکنندگان و نیز خصوصی کردن واگن‌ها در ترکمنستان، قسمتی از کار در این حوزه به بخش خصوصی واگذار شد و واگن‌ها امروز در مالکیت شرکت‌های خصوصی می‌باشند.
مدیر کل راه آهن خراسان گفت: هم اکنون دو نوع واگن امکان ورود از ترکمنستان به ایران را دارد که یک نوع آن دولتی است و از زمان ورود به ایران باید روزانه ۳۱ فرانک بابت آن به کشور مقابل بپردازیم.
وی افزود: تعداد واگنهای دولتی بسیار کم و بیشتر واگن‌ها خصوصی هستند و از هفت هزار و ۵۰۰ واگن صادراتی در مرز سرخس، فقط ۵۰۰ دستگاه، دولتی است.
نصیری ورگ ادامه داد: در حال حاضر به دلیل مشکلات موجود، زمان بارگیری و ماندگاری واگن‌ها زیاد است و این باعث افزایش هزینه ها می‌شود.
وی گفت: با اینکه ۹۰ درصد گوگرد ترانزیتی ترکمنستان با واگنهای ایرانی حمل می‌شود، اما همانطور که در ارتباط جاده ای دچار محدودیت هستیم، در ارتباط ریلی هم مشکل داریم.