به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، فعالان و سرمایه گذاران صنعت گردشگری کشور بیش از صنایع دیگر چشم به فردای عبور از کرونا دوخته اند، صنعتی که بیش از ۱۴ هزار میلیارد تومان در هشت ماه (از اسفند ۹۸ تا مهر ۹۹) خسارت دیده و بخش بزرگی از مشاغل آن یا در آستانه ورشکستگی و در بحرانی ترین شرایط درآمدی خود قرار دارند و یا با برنامه های جایگزین، محدود و کنترل شده برای حفظ حیات خود دسته و پنجه نرم می کنند.
دولت از ابتدای سال ۹۹ تا کنون سعی کرده با بسته های مالی حمایتی و برخی از سیاست های معافیتی و امهال های بدهی های بانکی، بخشی از خسارت ها را جبران و یا به سرپا باقی ماندن این صنعت تا زمان عبور از بحران کرونا، کمک کند؛ اگر چه نمی توان زمان دقیق و مشخصی از پایان بحران همه گیری کووید۱۹ و آغاز فصل گردشگری امن و ایمن پیش بینی کرد، اما پژوهشگران این حوزه معتقدند صنعت گردشگری در پساکرونا مانند همه شئونات زندگی بشر، متحول می شود و دستورالعمل های بهداشتی ،تاثیر عمیق و مستقیم بر تقاضای سفر، استاندارد و کیفیت خدمات، سلیقه گردشگران برای انتخاب مقاصد جدید خواهد داشت.
غلام حیدر ابراهیم بای سلامی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره صنعت گردشگری ایران در پساکرونا گفت: این صنعت نه فقط در ایران بلکه در تمام جهان بیشترین آسیب را از کرونا دیده است. صنعت گردشگری بر مبنای سفر و فرایند میهمانی و میزبانی قوام یافته و با همه گیری کرونا با بیشترین آسیب و خسارت مواجه شده است؛ اکنون که یک سال از شروع همه گیری کووید ۱۹ در جهان می گذرد، صنعت گردشگری با رکودی ۹۰ درصدی روبه رو است.
این پژوهشگر حوزه گردشگری اظهار داشت: برخی تحقیقات بین المللی نشان می دهد در حالت خوشبینانه بازار گردشگری ممکن است در پایان سال٢٠٢١ به حدود ٨٥ درصد ارزش خود نسبت به سال ٢٠١٩ برسد و در پایان سال٢٠٢٣ کامل احیا شود، اما درحالت بدبینانه در سال ٢٠٢١ به زیر ٦٠ درصد ارزش سال ٢٠١٩ خواهد رسید. شروع رونق و محور آغاز فعالیت های در پساکرونا برای همه کشورها از گردشگری داخلی خواهد بود و اکوتوریسم و طبیعت گردی که در مقابل شعار «در خانه بمانیم» دوران کرونا است، به ویژه در داخل اهمیت بیشتری خواهد یافت و ضروری است در ایران هم راهبردها و برنامه ها نخست برای رونق گردشگری داخلی در اولویت قرار گیرد.
رکود کرونایی آسیب جدی به صنعت گردشگری وارد کرد
ابراهیم بای سلامی گفت: اگر چه در حال حاضر مسافرت کاهش یافته و در تحلیل حرفه ای سفرهای ضروری انجام می شود، صنعت گردشگری به صورت عمده متوقف است. در دوره بحران کرونا تفکیک میان مفهوم «سفر» و «گردشگری» بیشتر مشهود است و از هم تمیز داده می شود و این فرضیه مبنایی که در برنامه ریزی این صنعت هم اهمیت دارد و باید مورد توجه قرار گیرد که هر مسافری گردشگر نیست، ولی هر گردشگری مسافر است، به معنای حرفه ای جاذبه ها و انگیزه های بازدید از مقاصد گردشگری مولفه اصلی و در ابعاد طبیعی، فرهنگی-تاریخی، صنعتی و خدماتی موجب حرکت و سفر گردشگران است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه همه گیری کرونا آسیب جدی و معنادار برای صنعت گردشگری است، افزود: ورود این متغیر به محیط کسب و کار به دلیل تهدیدات جانی و بهداشتی بازدید از جاذبه ها را در محاق فرو برد و کامل رکود همه مولفه های ۶ گانه این صنعت را در سال ۲۰۲۰ پوشش داد. متاسفانه به نظر می رسد در سال ۲۰۲۱ هم این رکود ادامه داشته باشد و تا زمانی که واکسن و درمان قطعی و پیشگیری موثر این بیماری ایجاد شود، نمی توانیم با اطمینان به میزبانی از گردشگران بپردازیم.
وقتی کشورها در سال ۲۰۰۰ چشم انداز سال ۲۰۲۰ را ترسیم و برحسب راهبردهای خود برای صنایع مختلف برنامه ریزی می کردند؛ صنعت گردشگری یکی از مهمترین و برجسته ترین صنایعی بود که شکوفایی و رشد آن خیلی خوش بینانه در نظر گرفته می شد؛ گردشگری در سال ٢٠١٧ از صنعت خودروسازی پیشی گرفت و همین اتفاق نیز تا سال ۲۰۱۹ رخ داد و جهان با ثبت یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون سفر گردشگران بین المللی و درآمد بیش از ۱۴۰۰ میلیارد دلار (۱.۴تریلیون دلار) برای این صنعت در یک سال، گردشگری بدنبال ربودن گوی سبقت از صنعت نفت و پتروشیمی بود.
ابراهیم بای سلامی گفت: در سال ۲۰۱۵ میلادی همه برنامه ریزی ها به گونه ای شد که گردشگری در سال ۲۰۳۰ صنعت اول جهان شود، اما با شیوع یک متغیر ناشناخته بهداشتی در محیط کسب و کار این صنعت گرفتار ویروسی همه گیر به نام کرونا شد و همه راهبردها و برنامه ریزی ها به هم ریخت و سیستم عرضه و تقاضا با رکود مواجه شد.
رونق مجدد گردشگری در گرو اعتماد مردم از مصونیت در برابر کرونا
عضو هیات علمی دانشگاه تهران، ایمنی و بهداشت را پایه اصلی مقابله با کرونا دانست و گفت: شیوع کرونا و توجه به مفاهیم و پارادایم بهداشتی و سلامت را فراروی این صنعت و همه جهان قرار داده است، اینکه همه گیری چه زمانی تمام می شود و به دوره پسا کرونا می رسیم بستگی به عوامل بهداشت و درمان دارد و موفقیتی که فعالیت های پزشکی در شناخت و کنترل و پیشگیری و حذف کرونا از زندگی مردم بدست خواهد آمد.
وی با بیان اینکه رونق مجدد گردشگری به تضمین ایمنی مردم و اعتماد آنها از مصونیت کرونا بستگی دارد، افزود: اینکه گردشگری چه زمانی رونق می گیرد، به دستاوردهایی در صنعت بهداشت و درمان و پزشکی وابسته است، تا وقتی واکسن مناسبی نداشته باشیم و اعتبار واکسن ها در دنیا به ثبت نرسیده باشد و همه مردم دنیا از آن بهره مند و ایمنی کامل ایجاد نشود، همچنان صنعت گردشگری را در معرض خطر است.
گردشگری در پساکرونا با سونامی تقاضا مواجه می شود
ابراهیم بای سلامی گفت: فراتر از صنعت گردشگری، در پساکرونا سبک زندگی مردم متحول می شود، این تغییرات از هم اکنون در مفهوم محیط کار، روابط، رفت و آمدها، تجارت و کسب و کار و محل کار بر اساس مفاهیمی مانند فاصله اجتماعی و تماس اجتماعی کاملا مشهود است و همه چیز با زمان قبل از کرونا متفاوت شده است. به‌رغم اینکه جهان با همه گیری پیچیده و بی سابقه رو به رو است که علاوه بر سلامت، زندگی، اقتصاد و تجارت را هم هدف گرفته است
وی افزود: اگر بتوانیم از این همه‌گیری عبور کنیم، با تجربه سختی و گران بهایی که برای بشریت بجا می ماند، در پساکرونا در یک زندگی با سبک متفاوت و جدید باز سفر جایگاه و اهمیت خود را پیدا می کند، و یقینا گردشگری نه فقط در عرصه اقامت، بلکه در تنوع عرضه، یکی از پر رونق ترین صنایع پساکرونا، خواهد بود. دوره کرونا فرصت مناسبی برای بازنگری در بهبود مولفه های صنعت گردشگری است.
حوزه پزشکی و درمان در گام اول و دولت ها و حکومت ها در گام دوم با سیاست گذاری هایی اعتمادزا و ایمن ساز با رویکردی حرفه ای و تخصصی، فضا را برای پاسخ مناسب به تقاضای گردشگری و سفر آماده کنند.مدرس حوزه گردشگری گفت: ایران در زمینه اقامت و هتل ظرفیت های فراوانی ندارد و به بازنگری در این مولفه ها و زمینه ها که با توسعه صنعت گردشگری رابطه مستقیم دارد، نیازمند است و اکنون که دوران کرونا را طی می کنیم فرصت مناسبی است تا هم دولت ها و هم سرمایه گذاران بخش خصوصی با تجدید نظر، صنعت گردشگری و بویژه بخش اقامت را بازبینی کنند و به بهبود وضعیت زندگی و کسب و کار فعالان صنعت گردشگری در پساکرونا، توجه ویژه داشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران بیان کرد: مردم به دلیل ترس از ابتلا به کرونا و قوانین محدودکننده سفر، مدت هاست در خانه حبس شده اند به سفر نرفته اند و با شعار «در خانه بمانید» تراکم تقاضا ایجاد شده که در پسا کرونا رها می شود، با توجه به این تراکم تقاضا در دوران کرونا، صنعت گردشگری با استقبال بی نظیر و سونامی تقاضا روبه رو می شود؛ البته به این افزایش تقاضا به شرایط ایمنی و بهداشت عمومی بستگی دارد که امیدواریم حوزه پزشکی و درمان در گام اول و دولت ها و حکومت ها در گام دوم با سیاست گذاری هایی اعتمادزا و ایمن ساز با رویکردی حرفه ای و تخصصی، فضا را برای پاسخ مناسب به تقاضای گردشگری و سفر آماده کنند.
ایمنی و بهداشت، رونق گردشگری را تضمین می کند
ابراهیم بای سلامی با اشاره به اینکه کرونا نگرانی دغدغه و ناامنی بهداشتی و سلامت برای گردشگران ایجاد کرده است، تاکید کرد: اولین رویکرد باید تامین و تضمین بهداشت و ایمنی باشد تا اعتماد و رونق صنعت ایجاد شود؛ گام اول وسایل ایمنی و بهداشت در حمل و نقل عمومی، سفر با اتوبوس ها، هواپیماها، قطارها و کشتی ها است، گام دوم توجه ویژه به اماکن اقامتی هتل ها و بومگردی ها است؛
وی گردشگری ایران را نامتوازن و نابسامان دانست و گفت: در این زمینه کار فرهنگی و زیرساختی درستی انجام نشده است، زیرساخت گردشگری ایران دچار یک آسیب جدی است که به پیش از کرونا بر می گردد؛ صنعت گردشگری در ایران سنتی، محدود و پراکنده است و در بازار بین المللی گردشگری هنوز جایگاه قابل ملاحظه ای ندارد. از طرفی گردشگری داخلی ایران راهبرد مشخصی از نظر توسعه و سامان بخشی ندارد، معمولا به جای اینکه گردشگر ایرانی در ایام تعطیل و دوران اوج، از سفر لذت ببرد دچار خستگی و دل زدگی و فعالان گردشگری دچار سرخوردگی و نا امیدی می شوند.
به دلیل نبود راهبرد، برنامه ریزی و تبلیغات هدفمند برخی از اماکن تاریخی و جاذبه های طبیعی ایران همواره دچار تراکم بازدیدکننده است و بخش دیگری از جاذبه ها همواره بدون گردشگر و بازدیدکننده است، آمارها نشان می دهد سفرهای مردم در مناطق و مقاصد خاص، تکراری و نابسامان است. در ایام تعطیلات نوروزی که اوج سفرها و گردشگری در ایران است به جای اینکه افراد به استراحت پرداخته و خانواده به تفریح بپردازند در برخی از نقاط و مقاصد گردشگری با فاجعه ترافیک حمل و نقل، کمبود اقامت، کیفیت پایین پذیرایی و کاهش خدمات رفاهی رو به رو می شوند، اکنون زمان تجدیدنظر و بازبینی سیاست های کلان و برنامه ریزی های اجرایی صنعت گردشگری است.
تقاضا برای طبیعت گردی در پساکرونا افزایش می یابد
ابراهیم بای سلامی، جاذبه های گردشگری را مهمترین عامل کشش و محور توسعه گردشگری دانست و تصریح کرد: تشخیص انواع گردشگری وابسته به تعریف از جاذبه ها در این صنعت است؛ سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) جاذبه ها را به انسان ساخت و غیر انسان ساخت تقسیم بندی می کند این تعریف خیلی کلی و ابتدایی است؛ اما تعریف ما از جاذبه های گردشگری متنوع و متفاوت شامل جاذبه های طبیعی، فرهنگی- تاریخی، تجاری، خدماتی و صنعتی است.
پژوهشگر حوزه گردشگری بیان کرد: انسان وقتی از طبیعت دور می ماند، در زمانی که شرایط مهیا می شود تلاش می کند دورافتادگی را جبران کند، با توجه به تراکم تقاضا، درخواست برای طبیعت گردی در پساکرونا رشد بیشتری خواهد داشت؛ البته گردشگری فرهنگی تاریخی نیز اوج خواهد گرفت، و طبق روند قبل از کرونا گردشگری خدماتی (پزشکی و سلامت) به جایگاه قبلی و خاص خود بر می گردد، ولی با توجه به این تراکم و محدودیتی که در دوران کرونا ایجاد شده، طبیعت گردی و اکوتوریسم نسبت به سایر گردشگری های موضوعی دیگر رشد بیشتری خواهد داشت.
ترس گردشگران از کرونا نریزد به المپیک و جام جهانی نمی روند
ابراهیم بای سلامی با این توضیح که گردشگری رویدادمحور معمولا برای مناطقی که جاذبه های کمتر و یا تقاضاهای کمتری دارد برنامه ریزی می شود، گفت: یک نمایشگاه های صنعتی، کنفرانس هایی برای خودرو، جواهرات، صنایع دستی، کشاورزی و ... یا جشنواره های موسیقی و فیلم طراحی می شود و گاهی تورنمنت های ورزشی و دوره های تخصصی و حرفه ای مانند المپیک و جام جهانی، که به نظر می رسد تا ترس مردم و گردشگران از کرونا فرو نریزد،گردشگران و علاقه مندان راهی این مقاصد نمی شوند و جرات نمی کنند در میتینگ ها و در برنامه های جمعی حضور یابند.
اگر بناست نقش نفت در اقتصاد کمتر شود و این منبع رانتی و تک‌محصولی از درآمد را کنترل کنیم، اگر بخواهیم فرصت های اشتغال و فقرزدایی و عدالت گستری را فراروی مردم قرار دهیم، گردشگری یکی از بهترین صنایع و تدابیر جامعه محور است.عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: اکنون در دنیای فراپستمدرن و با ظهور صنایع الکترونیکی عمدتا در حال گذر از گردشگری مدرن به پست مدرن هستیم، در جهان پیرامون ما تغییرات زیادی ایجاد شده است؛ اما هنوز آنچه در جهان اهمیت دارد طبیعت، نوستالژی ها، میراث فرهنگی و تاریخی ملت هاست که همچنان در فضای پست مدرن مطرح می شود.
ابراهیم بای سلامی اظهار داشت: در راستای ترویج مفهوم توسعه پایدار مفهوم گردشگری مسئولانه، گردشگر فرهیخته و همچنین مشارکت جامعه محلی، توانمندسازی و گردشگری خلاق، جزء مفاهیمی هستند که قبل از کرونا گسترش یافت و بعد از کرونا نیز با رویکرد و قدرت جدی تری رونق پیدا خواهند کرد. اگر با کشف واکسن و یا شیوه درمان کرونا، اعتماد و اعتبار صنعت گردشگری احیا شود و تردیدهای سلامت، بهداشت و جان انسان ها در سفر از بین برود، خسارت های گردشگری به سرعت جبران می شود.
گردشگری صنعتی جامعه‌محور است
وی با اشاره به اینکه گردشگری صنعتی جامعه محور است که برای اقتصاد بومی و مردمی ارزآوری مستقیم دارد، تصریح کرد: صنعت گردشگری بهترین روش برای توسعه صادرات است و برعکس صنعت نفت که پول را به دست دولت می رساند و مردم باید مدام تقاضا کنند تا از دولت اعتباری دریافت کنند، صنعت گردشگری پول را مستقیم به دست مردم، بازار و صاحبان کسب و کارهای در ان بخش مثل هتل و پذیرایی و تولیدکنندگان صنایع دستی می رساند.
ابراهیم بای سلامی ابراز امیدواری کرد جامعه مدنی و بخش خصوصی از وابستگی به دولت قطع امید و فعالیت های خود را بر مبنای داشته ها و دانسته های علمی و تخصصی سامان دهی کنند و صنعت گردشگری را به گونه ای رشد دهند که دولت ها نیز باور کنند که گردشگری از مهمترین صنایعی است که مزیت های رشد و توسعه پایدار و متوازن کشور را دارد.