سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر در شرایطی از روز شنبه ۱۱ بهمن ۱۳۹۹ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرد که به زعم بیشتر کارشناسان، هنرمندان، مدیران، مسئولان، متولیان امر فرهنگ و هنر و از همه مهمتر، مخاطبان این رویداد پرسابقه، شاهد برگزاری متفاوت‌ترین دوره این جشنواره خواهیم بود.
دلیل مهم این تفاوت شیوع کرونا در کشور است که زیست و تمام مناسبات زندگی انسان‌ها را دستخوش تغییر و دگرگونی کرده است و تا امروز نیز با فرازوفرودهای مختلف و تجربه موج‌های متفاوت به حیات خود ادامه داده. حال در شرایطی که ماراتن رقابتی ۱۰۷ نمایش حاضر از ۲۲ استان در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر بیشتر آغاز شده است، بنا داریم نگاهی متفاوت به این رویداد از دریچه آمار، اعداد و ارقام ۱۱ بخش اجرایی و غیر اجرایی در ۲ ساحت رقابتی و غیررقابتی بیاندازیم.
حضور ۱۰۷ نمایش در ۶ بخش اجرایی از ۱۱ بخش نهایی
مطابق جدول ارائه شده سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر در ۱۱ بخش نهایی برگزار می‌شود که این بخش‌ها شامل ۶ بخش اجرایی با میزبانی از ۱۰۷ نمایش از تهران و دیگر استان‌ها و پنج بخش غیراجرایی است.
از مجموع ۱۰۷ نمایش راه‌یافته به جدول نهایی سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر در ۶ بخش اجرایی۴۹ نمایش از تهران یعنی ۴۶ درصد آثار و ۵۸ نمایش از سایر استان‌ها که در مجموع ۵۴ درصد آثار را به خود اختصاص داده است را شامل می‌شود.
مخاطبان سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر در مرور و تفکیک آثار اجرایی با ۶ بخش نمایش‌های صحنه‌ای که خود شامل ۲ زیرمجموعه آثار رقابتی و غیررقابتی است؛ نمایش‌های خیابانی که آن نیز خود به ۲ زیر مجموعه آثار رقابتی و بخش ویژه «سرباز انقلاب» با محوریت زندگی و رزم سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی تقسیم می شود، بخش دیگر گونه‌های اجرایی و رادیوتئاتر مواجه هستند.
توازن نسبی حاکم در بخش نمایش‌های صحنه‌ای میان هنرمندان تهران و دیگر استان‌ها
در بخش آثار صحنه‌ای (با ۲ زیر مجموعه آثار رقابتی و غیر رقابتی) در مجموعه ۴۸ نمایش حضور دارند که از این میان ۲۸ نمایش از تهران (۵۸ درصد آثار) و ۲۰ نمایش به سایر استان‌ها (۴۲ درصد آثار) تعلق دارد.
سهم بالای استان‌ها در بخش نمایش‌های خیابانی
در بخش آثار خیابانی (با ۲ زیرمجموعه آثار رقابتی و بخش ویژه سرباز انقلاب) در مجموع ۳۹ نمایش حضور دارند که از این میان ۸ نمایش از تهران (۲۱ درصد آثار) و ۳۱ نمایش به سایر استان‌ها (۷۹ درصد آثار) اختصاص پیدا کرده است.
کفه نامتوازن آمار در بخش دیگر گونه‌های اجرایی
هر چند کفه آمار در بخش نمایش‌های خیابانی به سمت هنرمندان استانی سنگین‌تر است؛ در نقطه مقابل در بخش آثار دیگر گونه‌های اجرایی، این کفه به سمت هنرمندان پایتخت‌نشین سنگینی می‌کند.
از میان ۱۰ اثر نمایشی حاضر در این بخش، ۹ نمایش از تهران (۹۰ درصد آثار) و تنها ۱ نمایش از دیگر استان‌ها (۱۰ درصد آثار) حضوردارد.
طبق گفته حسین مسافرآستانه دبیر سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر دلیل حضور بیشتر آثار در این بخش از تهران از یک سو به تمرکز فعالیت‌های تجربی و رویکردهای دانشگاهی در حوزه تولید آثار و از سوی دیگر به سبب جدید و تازه بودن این بخش که تنها سه سال از عمر خود را با ۳۹ سال سابقه جشنواره تئاتر فجر قسمت کرده است، در آینده شاهد حضور بیشتر و درخشش هنرمندان استانی مانند دیگر بخش‌های رقابتی این رویداد یعنی نمایش‌های صحنه‌ای و خیابانی خواهیم بود.
رد پای محکم استان‌ها در بخش رادیوتئاتر
در ششمین و آخرین بخش اجرایی آثار حاضر در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر به بخش رادیوتئاتر می‌رسیم. بخشی که طی یک دهه اخیر توانسته جای خود را میان بخش‌های رقابتی این رویداد بیش از پیش باز کند و امسال به سبب شیوع ویروس کرونا و شیوه متفاوت تولید و ارائه آثار نمایشی به یکی از ستون‌های جشنواره تئاتر فجر بدل شده است.
این بخش نیز میزبان ۱۰ اثر نمایش است که از این میان تنها ۴ اثر به هنرمندان تهرانی (۴۰ درصد آثار) و ۶ اثر از هنرمندان دیگر استان‌هاست که در مجموع ۶۰ درصد آثار حاضر در این بخش را به خود اختصاص داده است. همین آمار و ارقام خود شاهد مثالی دیگر بر درخشش و توانمندی تئاتر در دیگر استان‌ها و ربودن گوی سبقت در حوزه تولید و کیفیت آثار نمایشی برای حضور در رویدادهای رقابتی و سایر حوزه ها در ۲ سطح ملی و بین‌المللی است.
سهم بالای فضای مجازی در میزبانی از آثار حاضر در بخش غیراجرایی
آنچنان که ذکرش رفت، در کنار ۶ بخش اجرایی سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر، پنج بخش از این رویداد در قالب غیراجرایی به مخاطبان و دوستداران هنر نمایش ارائه شده است. بخش‌های غیر اجرایی سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر شامل بخش تله‌تئاتر و گزارش‌های صحنه‌ای، مسابقه نمایشنامه‌نویسی، مسابقه و نمایشگاه عکس تئاتر، مسابقه و نمایشگاه پوستر تئاتر و نمایشگاه اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت است.
آنگونه که از اسامی این پنج بخش پیداست به جز بخش نمایشگاه اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت، چهار بخش دیگر به شکل رقابتی برگزار می‌شود.
البته در بخش‌های غیراجرایی سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر سه زیرمجموعه مسابقه و نمایشگاه عکس تئاتر، مسابقه و نمایشگاه پوستر تئاتر و نمایشگاه اسناد ۴۰ سال تئاتر مقاومت به صورت غیر فیزیکی و از طریق ارائه در فضای مجازی به مخاطبان ارائه می‌شود.
میانگین سنی و سطح تحصیلات هنرمندان جشنواره سی‌ونهم تئاتر فجر
بر اساس آمار ارائه شده از سوی دبیرخانه سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر میانگین سن کارگردانان آثار نمایشی حاضر در این دوره جشنواره ۳۷ سال است.
بر این اساس جوانترین کارگردان جشنواره علیرضا زارع یکی از کارگردانان نمایش «خواهرم منم ایسمنه» از یزد با ۲۰ سال سن و مسن‌ترین کارگردان جشنواره نیز نام آشنای عرصه نمایش‌های آیینی و سنتی کشورمان داوود فتحعلی‌بیگی کارگردان نمایش «عموهاشم» از تهران با ۷۰ سال سن هستند.
همچنین از میان ۱۰۸ کارگردان ۱۰۷ اثر نمایشی حاضر (نمایش «خواهرم منم ایسمنه» از یزد ۲ کارگردان دارد) در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر، از حیث تحصیلات ۶ نفر تحصیلات دیپلم (۵ درصد مجموع)، ۸ نفر تحصیلات کاردانی (۷ درصد مجموع)، ۴۷ نفر تحصیلات کارشناسی (۴۴ درصد مجموع)، ۴۵ نفر تحصیلات کارشناسی ارشد (۴۲ درصد مجموع) و ۲ نفر تحصیلات دکتری یا دانشجوی دکتری (۲ درصد مجموع) دارند.
با حسابی سرانگشتی می توان دریافت ۸۸ درصد کارگردانان حاضر در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر تحصیلات کارشناسی و بالاتر دارند و همین امر لزوم توجه به تحصیلات دانشگاهی در حوزه هنر نمایش در دوران معاصر برای حضور و ورود در شکل حرفه‌ای این عرصه را به وضوح به اثبات می‌رساند.
درصد پراکندگی استان‌های حاضر در تئاتر فجر سی‌ونهم و یکه‌تازی اصفهان
در حوزه پراکندگی استان‌های حاضر در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر نیز با اتفاق جالب توجهی مواجه هستیم. جایی که استان اصفهان با ۱۲ گروه نمایشی با اختلاف فاحشی نسبت به ۲ استان ایلام وکردستان که هر کدام با ۵ گروه نمایشی در رتبه دوم این دوره از جشنواره تئاتر فجر حضور دارند، در جایگاه نخست ایستاده است.
بعد از سه استان نامبرده، رتبه سوم به استان کرمانشاه با ۴ نمایش، رتبه چهارم به استان‌های خراسان رضوی،هرمزگان و همدان هر کدام با ۳ نمایش، رتبه پنجم به استان‌های آذربایجان شرقی، البرز، بوشهر، خوزستان، قزوین، کرمان، گلستان، گیلان و مازندران هر کدام با ۲ نمایش و در نهایت رتبه ششم به استان‌های خراسان شمالی، زنجان، سیستان و بلوچستان، فارس و یزد هر کدام با یک نمایش، تعلق دارد.
و در مجموع سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر با احتساب تهران میزبان هنرمندان ۲۲ استان طی روزهای دهگانه برگزاری خود خواهد بود که همین امر تنور رقابت هنرمندان کشور برای تصاحب جوایز بخش‌های رقابتی این رویداد را گرم‌تر از همیشه می‌کند.
همچنین به لحاظ تنوع شهری، وضعیت حضور آثار و گروه‌های شرکت کننده در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر شامل شهر اصفهان با ۸ نمایش، شهر ایلام با ۴ نمایش، شهر کرمانشاه با ۴ نمایش، شهر سنندج با ۳ نمایش، شهرمریوان با ۲ نمایش، شهر خمینی‌شهر با ۲ نمایش، شهر میناب با ۲ نمایش (از ۳ نمایش استان هرمزگان)، شهر ملایر با ۲ نمایش (از ۳ نمایش استان همدان)، شهر ساری با ۲ نمایش، شهر گرگان با ۲ نمایش و شهر کرمان با ۲ نمایش خواهد بود.
میزبانی ۱۰ سالن با ظرفیت پذیرش ۳۰ تا ۵۰ درصد
و در نهایت آنکه ۱۰ تالار نمایشی میزبان آثار صحنه‌ای و رادیو تئاتر سی‌ونهمین جشنواره سراسر تئاتر فجر خواهند بود. سالن‌ها و تالارهایی که بنا به اعلام حسین مسافرآستانه دبیر این رویداد و در سایه تبعیت از دستورات ستاد ملی مقابله با کرونا در راستای رعایت و اجرای حداکثر شیوه‌نامه‌های بهداشتی و رعایت اصل فاصله‌گذاری هوشمند و اجتماعی حداقل ۳۰ و حداکثر ۵۰ درصد از ظرفیت خود را به مخاطبان آثار نمایشی اختصاص داده‌اند.
بر این اساس نمایش‌های بخش صحنه‌ای جشنواره در تالار وحدت، مجموعه تئاترشهر با اختصاص ۴ سالن اصلی، چارسو، قشقایی و سایه، تالار مولوی، تالار حافظ، تماشاخانه ایرانشهر با ۲ سالن استاد ناظرزاده کرمانی و استاد سمندریان به صحنه می‌روند.
همچنین سالن عباس جوانمرد خانه تئاتر میزبان آثار رادیوتئاتر حاضر در سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر خواهد بود.
به گزارش ایرنا، جشنواره تئاتر فجر به‌عنوان مهم‌ترین رویداد رقابتی و جشنواره‌ای در عرصه هنر تئاتر و بازتاب‌دهنده آینه تمام‌نمای هنر انقلاب در ایام یوم‌الله دهه فجر امسال (۱۳۹۹) در شرایطی سی‌ونهمین دوره خود را با دبیری حسین مسافرآستانه پشت سر می‌گذارد که وضعیت شیوع و گسترش ویروس کرونا در کشور مختصات برگزاری جشنواره‌ها و فعالیت‌های هنری به‌ویژه در عرصه تئاتر را با شرایط بسیار ویژه‌ای مواجه کرده است.
تعطیلی فعالیت‌های نمایشی به‌ویژه تماشاخانه‌ها و سالن‌های میزبان آثار نمایشی از یک‌سو و ازسوی دیگر برگزاری بخش اعظم این رویداد به‌عنوان مهم‌ترین رویداد عرصه تئاتر کشور در بستر فضای مجازی، ویژگی‌های این دوره جشنواره را متمایزتر از ادوار دیگر ساخته است.
همچنین ۲ محور «رادیوتئاتر» و «فیلم‌تئاتر» به‌عنوان ۲ بستر متفاوت تولید آثار نمایشی و ارائه آن به مخاطبان برای نخستین‌بار به‌عنوان بخش‌های اصلی و استوانه این جشنواره تعریف شده است.
همچنین با اعلام «سیدعباس صالحی» وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر بازگشایی مجدد تالارهای نمایشی از ابتدای بهمن‌ماه با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و استفاده از ظرفیت محدود و حداکثر ۵۰ درصدی نمایش‌ها، سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر را به یکی از معدود رویداد عرصه هنری کشور در قالب جشنواره‌های هنری فجر بدل ساخته که به شکل محدود میزبان مخاطبان خواهد بود.
در کنار ۲ بخش یادشده (رادیوتئاتر و فیلم‌تئاتر) به‌عنوان ۲ ستون اصلی جشنواره تئاتر فجر در گام سی‌ونهم؛ اختصاص بخش «سرباز انقلاب» به مناسبت نخستین سالروز شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و ترور ناجوانمردانه شهید محسن فخری‌زاده باعث شده‌است که این رویداد بعد از مدت‌ها یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های محتوایی خود را بر حوزه تئاتر مقاومت و دفاع مقدس به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بن‌مایه‌های گفتمان فرهنگی انقلاب قرار دهد.
از دیگر بخش‌های این دوره از جشنواره می‌توان به بخش «نمایش‌های میدانی و خیابانی»، «بخش دیگر گونه‌های اجرا»، «بخش رقابتی آثار صحنه‌ای»، «بخش رقابتی برگزیدگان جشنواره‌های استانی» و«بخش رقابتی نمایشنامه‌نویسی» اشاره کرد. سی‌ونهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر به دبیری حسین مسافرآستانه از ۱۱ تا ۲۱ بهمن در تهران برگزار می‌شود.