به گزارش روز یکشنبه خبرنگار سلامت ایرنا، کرونا بدون تعارف یک سال بر همه جهان حکومت کرد و اقتصادها را به چالش کشید و جان‌های زیادی را گرفت حالا بسیاری از کشورها در تکاپو برای تولید و تهیه واکسن کووید ۱۹ هستند و این در شرایطی است که بدانیم واکسیناسیون عمومی علیه کرونا چندان ساده نیست و به زمان نیاز دارد.
در عمل واکسیناسیون علیه کرونا در کوتاه مدت اتفاقی فراواقعی است. چون هم میزان تولید واکسن در جهان کافی نیست و هم رقابت‌های اقتصادی و سیاسی در همه کشورها برای پایان بندی این داستان به شدت بالاست.
شرایط حاد و واکسن‌های عجول
ساخت واکسن برای هر بیماری نیازمند طی کردن چهار مرحله تا مصرف عمومی است که به گفته متخصصان این مراحل معمولا بین یک تا چهار سال زمان نیاز دارد. این بازه زمانی برای اثبات ایمنی، کارایی و اثربخشی هر واکسن است.
داستان کرونا قدری این قوانین جهانی را دچار چالش کرد و همه واکسن‌های مطرح در جهان در کمتر از یک سال به مرحله‌ای رسیده‌اند که به جمعیت بیشتری به نسبت شرایط عادی تزریق می‌شوند. این داستان عجیب جهانی باعث شد که همه واکسن‌های مطرح حال حاضر، مجوز مصرف اورژانسی بگیرند.
حالا چند واکسن از مجامع غذا و دارو اروپایی و آمریکایی و چند واکسن هم از سازمان جهانی بهداشت این مجوز را دریافت کرده‌اند.
در واقع واکسن‌های عجول کرونا در یک سال اخیر بسیاری از مراحل ساخت واکسن را تقریبا چند پله یکی گذرانده‌اند تا به مرحله تولید و اخذ تاییدیه و همچنین توزیع برسند و این فقط به دلیل شرایط حاد همه گیری کووید ۱۹ است. در نتیجه ممکن است در بلند مدت نظرات و نتایج بیشتری از این فرآیند تسریع شده ارائه شود که اگر کرونا امان بدهد و زنده بمانیم، خواهیم دید.
کدام واکسن‌ها تایید شده هستند؟
بر اساس اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تقریبا تا اواسط ژانویه ۲۰۲۱ تعداد ۶۴ واکسن کرونا در مرحله ابتدایی مطالعات بالینی، ۲۰ واکسن در مرحله پایانی یا فاز سه قرار دارند و به هشت واکسن مجوز استفاده در سطح ملی یا محدود بین چند کشور داده شده است.
این هشت واکسن شامل آسترازنکا، اسپوتنیک وی، سینوواک، سینوفارم، بهارات، فایزر و مودرنا هستند که دو مورد آخر تاییدیه اورژانسی برای ورود به بازار را هم گرفته‌اند. در نتیجه بر اساس این گزارش، فقط دو واکسن فایزر بیون‌تک و مودرنا از سازمان غذا و دارو آمریکا و سازمان جهانی بهداشت تاییدیه گرفته‌اند.
واکسن آسترازنکا که یک واکسن انگلیسی - سوئدی است، اسپوتنیک وی که ساخت روسیه است، سینوواک و سینوفارم که هر دو چینی هستند از جمله واکسن‌های کرونا محسوب می‌شوند که تاییدیه ملی دارند.
ایران کجای داستان است؟
برخی شرکت‌های ایرانی از اواسط زمزمه‌های ساخت واکسن در جهان به این قافله پیوستند و از این رقابت جهانی غافل نماندند. در ایران ۹ پروژه ساخت واکسن کرونا در پلتفرم‌های مختلف در حال پیگیری است.
واکسن درمان گستر رناپ که الگویی مشابه فایزر بیون‌تک داشته و در مرحله تحقیقات پیش بالینی است، واکسن شفا فارمد که مشابه واکسن سینوواک چین بوده و در فاز یک انسانی قرار دارد، واکسن کیان ژن آزما که مشابه سینوواک چین بوده و در مرحله تحقیقات پیش بالینی است، واکسن میلاد داروی نور که مشابه سینوواک بوده و این هم در مرحله تحقیقات پیش بالینی است، واکسن هوم ایمن زیست فناور که مشابه آسترازنکا بوده و در مرحله تحقیقات پیش بالینی قرار دارد، واکسن رازی که مشابه نوواکس سانوفی بوده و در مرحله تحقیقات پیش بالینی است، واکسن بیوسان فارمد بر مبنای DNA که در مرحله تحقیقات پیش بالینی قرار دارد، واکسن نانو اکسیر سینا که مشابه فایزر بیون‌تک و مودرنا بوده و در مرحله تحقیقات پیش بالینی قرار دارد و همچنین واکسن پاستور که به طور مشترک با کوبا در حال ساخت و مشابه واکسن نوواکس سانوفی بوده و در مرحله سه انسانی قرار دارد، ۹ واکسن ایرانی کرونا محسوب می‌شوند که فعلا می‌توان گفت واکسن مشترک با کوبا با عنوان پاستور از بقیه جلوتر است و واکسن شفا فارمد با عنوان کوو ایران برکت در مرحله دوم قرار دارد.
شفا فارمد یکی از شرکت‌های زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام (ره) اولین شرکتی بود که در کشور توانست مراحل ساخت واکسن خود را با نام «کوو ایران برکت» به مرحله یک تست انسانی برساند و این مرحله در روز نهم دی ماه آغاز شد و همین دیروز خبر رسید که این واکسن روی ویروس جهش یافته کرونا هم موثر است.
هرچند به نظر اتفاق چندان عجیبی نیست، چون ویروس کرونا در ذات اصلی خود تغییر چندانی نکرده و تغییر در بازوی چسبنده آن به سلول اتفاق افتاده و در واقع امکان بیماری با تعداد ویروس کمتر و شانس بیشتر برای ابتلا را بالاتر برده، اما همین که اولین واکسن ایرانی کرونا می‌تواند مُچ ویروس جهش یافته کرونا را بخواباند هم جای تشویق دارد.
تاکنون از ۵۶ داوطلب مرحله اول تست انسانی واکسن کووید۱۹ ساخت شرکت شفا فارمد، ۳۵ داوطلب این واکسن را دریافت کرده‌اند و حامد حسینی مدیر مرکز کارآزمایی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرده که همه تزریقات واکسن کرونای ساخت شرکت شفا فارمد به داوطلبان تا پایان بهمن به پایان می‌رسد.
واکسن رازی نیز گواهی آغاز کارآزمایی بالینی فازهای یک و دو را دریافت کرده است.
علی اسحاقی رییس موسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی هفتم بهمن ۱۳۹۹ در این زمینه گفت: با تصویب کمیته ملی اخلاق، آزمایش انسانی این واکسن به زودی آغاز می‌شود.
بالاخره واکسن می‌خریم؟
مطالبه عمومی در زمینه خرید واکسن کرونا تا زمان آماده شدن واکسن ایرانی مدت‌هاست شکل گرفته و دولت نیز با وجود تحریم‌ها و مشکلات در نقل و انتقال پول، در این زمینه تلاش‌های گسترده‌ای انجام داده است.
از ابتدا قرار بر این بود که واکسن از سه مسیر تهیه شود. اول خرید واکسن از مجموعه کوواکس یا خرید از سایر کشورها، دوم ساخت مشترک با سایر کشورها و انتقال دانش فنی و سوم ساخت واکسن داخلی است.
بر اساس اعلام رییس کل بانک مرکزی، هزینه خرید ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن کرونا از مجموعه کوواکس بالاخره در روز ۱۶ دی پرداخت شد و این در شرایطی بود که ماجرای تحریم‌ها و مشکلات ایجاد شده به واسطه نقل و انتقال پول مدت‌ها سد راه نظام بانکی کشور برای این موضوع بود.
خرید واکسن از سایر کشورها نیز در دستور کار قرار گرفت و محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه روز هفتم بهمن ۱۳۹۹ در سفری که به مسکو داشت از ثبت واکسن روسی کرونا با نام «اسپوتنیک وی» در ایران خبر داد و روز بعد یعنی هشتم بهمن نیز محمود واعظی رییس دفتر رییس جمهوری این موضوع را تایید و اعلام کرد که حدود دو ماه و شاید بیشتر است که هم با روس‌ها و هم با چینی‌ها و هندی‌ها مذاکره می‌کنیم.
واعظی گفته بود: مقدمات قرارداد با روس‌ها فراهم شده و امیدواریم اولین محموله آن قبل از ۲۲ بهمن به تهران برسد.
هرچند اعلام صدور مجوز مصرف اورژانسی واکسن روسی کرونا روز نهم بهمن از طرف کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت اعلام شد و او اظهار کرد: در بیست و چهارمین جلسه کمیسیون قانونی تشخیص (صلاحیت ساخت و ورود دارو و مواد بیولوژیک) سازمان غذا و دارو، مجوز مصرف اضطراری واکسن Sputnik V محصول شرکت گامالیا کشور روسیه در فرم محلول فریز شده و ویال های تک دوز و پنج دوز در ایران صادر شد.
این در حالیست که قبل از مطرح شدن نام واکسن روسی کرونا، مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا از احتمال واردات واکسن آسترازنکای سوئدی خبر داده و گفته بود: دقیق نمی‌دانم وزارت بهداشت چه واکسنی را می‌خواهد وارد کند، اما قبل از اعلام وزیر بهداشت، شنیده بودم که می‌خواهند واکسن آسترازنکا را از سوئد وارد کنند.
همان روز هفتم بهمن که برای اولین بار اسم واکسن روسی کرونا برای واردات مطرح شد، مصطفی قانعی دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در حاشیه نخستین همایش محصولات بایوتکنولوژی در هتل المپیک در جمع خبرنگاران گفته بود: وزارت بهداشت از هر واکسنی که به فاز سه برسد، ۱۵ میلیون دوز پیش خرید می‌کند و در مورد خرید خارجی نیز احتمالا اولین محموله خرید از سبد کوواکس است.
قانعی اظهار کرد: احتمالا اولین محموله واکسن‌های کوواکس اواخر بهمن به ایران می‌رسد و بعد از آن نیز احتمالا واکسن تولید مشترک با کوبا در دسترس ایران قرار می‌گیرد. پس از آن، خرید مستقیم واکسن از برخی کشورها نیز به نتیجه می‌رسد تا به تولید واکسن کرونا در داخل برسیم.
نکته قابل تامل در خرید واکسن کرونا این است که برخلاف پیش بینی‌های اعضای کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا، اولین واکسنی که احتمالا در روزهای آتی وارد کشور می‌شود، واکسن روسی کرونا است. تاکنون بلاروس، الجزایر، آرژانتین، بولیوی، صربستان، فلسطین، ونزوئلا، پاراگوئه، ترکمنستان، مجارستان، امارات متحده عربی، ایران، ترکیه، کره جنوبی و گینه واکسن اسپوتنیک وی را تایید کرده اند.
این درحالیست که واکسیناسیون علیه کرونا با واکسن اسپوتنیک وی از روز ۱۵ آذر ۱۳۹۹ در مسکو و از ۲۵ آذر با توزیع یک و نیم میلیون دوز روی پزشکان و معلم‌ها آغاز شده است.
به هر حال نکته مهم این است که باید مطمئن‌ترین واکسن‌های کرونا از بهترین منابع برای مردم کشور تهیه و هرچه سریع‌تر واکسیناسیون در همین بهمن ماه آغاز شود. این اصل اساسی بارها از طرف رییس جمهوری و وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام شده و در نتیجه روند تهیه واکسن‌های دیگر کرونا از سایر منابع مانند هند و چین هم در حال انجام است و امیدواریم در روزهای باقی مانده از سال ۱۳۹۹ به نتیجه برسد.
از: امیر پروسنان