به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، نشست هم‌اندیشی بررسی نظام آموزشی صنایع‌دستی با صنایع خلاق با حضور مهین سهرابی عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا (س)، مریم فروغی‌نیا دانش‌آموخته دکتری پژوهش هنر و مدرس دانشگاه هنر شیراز و به دبیری زهرا عبدالله استادیار پژوهش هنر برگزار شد.
مهین سهرابی درباره ضرورت ها آموزش رسمی دانشگاهی صنایع دستی گفت: در این زمینه باید نگرش و مراجع بالادستی برنامه ریزی و سیاستگذاری و سرمایه گذاری کلان (خصوصا میان‌رشته‌ای) تصحیح و ارتقا پیدا کند، از طرفی برای ارتقا دانش در همه وجوه مرتبط با آموزش صنایع دستی باید پژوهش‌های گسترده‌ای انجام و نتایج آن در اختیار مدیران حوزه دانشگاهی و اجرایی قرار داده شود.
مدرس دانشگاه در این نشست (دوشنبه، ۱۸ اسفند) همچنین بر ضرورت تدوین برنامه آموزشی مناسب با پتانسیل ها و ارزش های صنایع دستی (تعلیم و تربیت توام) تاکید کرد و افزود: برنامه‌های آموزشی صنایع‌دستی در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه، باید متناسب با موقعیت کنونی صنایع دستی در ایران و جهان تدوین شود؛ همچنین باید به سوی روش‌های نوین آموزشی و تولید محتوای مناسب (حضوری، مجازی و ترکیبی) گام برداریم.
سهرابی با تاکید بر فراهم ساختن زیرساخت های مناسب آموزش صنایع دستی خلاقیت محور، تصریح کرد: هدف گذاری آموزش باید دقیق و بر مبنای تربیت یک هنرمند به عنوان یک فرد خوداشتغال و یا یک فرد کارآفرین انجام شود؛ توجه و تمرکز بر آموزش از مقاطع پایین تر تحصیلی، توسعه و ارتقا علمی و تجربی سطح مدرسان، گزینش صحیح و مناسب دانشجو، و البته از همه تامین منابع درسی مناسب و توسعه و ارتقا امکانات و تجهیزات آموزشی قطعا منجر به تربیت کارآفرین خلاق در حوزه صنایع دستی خواهد شد.
وی با تاکید بر ضرورت‌های آموزش بومی صنایع‌دستی افزود: در این زمینه لازم است سیاستگذاری و برنامه ریزی لازم برای پایش و سامان‌دهی و سازمان‌دهی همچنین اعتباربخشی به دانش بومی و توسعه صنایع دستی و هنرهای سنتی انجام شود؛ اعتبار بخشی به آموزش های بومی و اصیل سنت مدار در کنار کنترل و نظارت درون جامعه ای برای حفظ و ارتقا عزت نفس جامعه بومی صنایع دستی و همچنین کنترل و نظارت برون جامعه ای بر محور احترام به ارزش های بومی جامعه آموزشی این حوزه ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
عضو هیات علمی رشته صنایع دستی دانشگاه الزهرا (س) همچنین بر ضرورت تامین سرمایه و بودجه آموزشی، امکانات و تجهیزات و ارتباطات، آموزش‌های تکمیلی، و فرصت سازی برای بروز ظرفیت آموزشی در حوزه صنایع دستی و کمک های حمایتی و توسعه ای و ترویج در این حوزه تاکید کرد.
در حوزه صنایع دستی، پیوستن به شبکه شهرهای خلاق، شناسایی و معرفی و شهر و روستاهای ملی و جهانی صنایع دستی برگزاری نمایشگاه های بین المللی صنایع دستی و حضور در مسابقات و جشنواره های داخلی و خارجی به ویژه جشنواره جوان فجر صنایع دستی، گام ها و اقدامات بسیار ارزشمند و اثربخشی در بروز و ظهور صنایع خلاق در تولیدات صنایع دستی است که انجام شده و باید تقویت شود.
عضو هیات علمی رشته صنایع دستی دانشگاه الزهرا (س) گفت: اولویت برای تحول در نگرش و تغییر افق فکری در حوزه صنایع دستی ایجاب می کند با الگوهای نو، موفق و تناسب یافته با جهان امروز و نیازها آن آشنا شویم، همچنین باید روابط آموزشی و پژوهشی با مراکز خارجی و بین المللی و روابط تجاری و اقتصادی با بازارها اقتصادی از عرضه و تقاضا صنایع دستی برقرار شود و در نهایت برنامه های مشارکتی و چند سازمانی چه داخلی و چه خارجی طراحی و اجرا کنیم تا به مرحله صنایع خلاق در صنایع دستی وارد شویم.
وی با مقایسه شیوه‌های آموزش صنایع دستی به شکل بومی سنتی و رسمی دانشگاهی در ایران و سایر کشورهای جهان افزود: کشورهایی مانند هند، ترکیه، چین و پاکستان روی صنایع دستی سرمایه گذاری و برنامه های دقیقی را اجرا کرده اند. چین حتی روی شناسایی صنایع دستی سایر کشورها از جمله ایران کار گسترده ای کرده است، آنها از آموزش های هنری ما بهره برده اند و سیاستگذاری و سرمایه گذاری کردند و اکنون تولید می کنند و در عرصه جهانی بازار فروش را از آن خود کرده اند.
مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: ترکیه بیشتر در زمینه طراحی صنایع دستی برنامه ریزی آموزشی داشته است در صورتی که هند سیاست تولید انبوه در حوزه پارچه و رنگرزی اقدام کرده و توانمند شده اند، اما برنامه های آموزشی ایران صرفا بر مبنای خود اشتغالی فارغ التحصیلان است که هدف باید خیلی بالاتر از این یعنی تربیت کارآفرین باشد؛ البته در ذات صنایع دستی همواره وجود دارد که افراد هنرمند شده اند ، حرفه آموخته اند و خود اشتغال شده اند و در نهایت کارآفرین شده اند در صنعت فرش این فرآیند بیشتر دیده می شود که از بافندگی تا کارآفرینی ایفای نقش کرده اند.
آموزش صنایع دستی ظرفیتی دارد که اگر از آن به خوبی استفاده شود و به سمت چند رشته ای و کارآفرینی و خوداشتغالی در اهداف آن به صورت دقیق و هدفمند برود می تواند سودآوری ویژه ای از هر نظر برای کشور داشته باشد. در پازل فرهنگی جهانی شدن هر کشوری به اندازه ظرفیت خود می تواند قطعاتی را به خود اختصاص دهد و برای تصاحب سهم بیشتر از فرهنگ جهانی، میان کشورها رقابت تنگاتنگی وجود دارد و صنایع دستی قطعا می تواند این هدف را تامین کند.
وی تلاش برای حفاظت و صیانت از فرهنگ را وظیفه و مسئولیت اجتماعی عمومی دانست و گفت: اما انتقال فرهنگ و سهم خواهی از جایگاه فرهنگ جهانی و حفاظت از اعتبار فرهنگی هم وظیفه همه ما است که از راه آموزش صنایع دستی می توان افزایش دهیم.
سهرابی درباره شیوه تدریس استاد-شاگردی در دانشگاه گفت: با اجرای این طرح مخالف نیستم، بلکه بر ارزش ها و پتاسیل های واقعی آموزش که در دانشگاه ( استاد فرشچیان) تاکید دارد، صحه می گذارم؛ بر اساس تحقیقات روش آموزش استاد-شاگردی بسیار موثر نتیج بخش است؛ در بخشی از شیوه دانشگاهی به صورت ترکیبی با شیوه استاد شاگردی استفاده کردیم، اما نکته این است که اگر قرار است از این شیوه بهره ببریم و تغییر نگرش در دانشجو به عنوان شاگردی زیر نظر استاد رشد می کند با پذیرش در دانشگاه و سیستم مدرن هم خوانی دارد؟ باید توجه شود محصول نهایی در این روش در صنایعی مانند فرش و قلم زنی روی مس و ... گسترش و توسعه صنعت فرهنگی است که وابسته به سنت و فرهنگ است.
ضرورت آموزش و توانمندسازی عمومی و شغلی برای کارآفرینی در صنایع دستی
مریم فروغی‌نیا در این وبینار به بررسی نقاط قوت و ضعف برنامه های درسی صنایع دستی در صنایع خلاق پرداخت و گفت: کمبود دانش اقتصادی و تجاری و عدم آموزش اصول کارآفرینی کسب و کار، آموزش های مدیریتی، کمبود آموزش قوانین و زیرساخت های مالی و اداری و ناآشنایی با موارد کیفی و استاندار و ایمنی از مهمترین نقاط ضعف در بخش دانش و البته کم توجهی به پرورش توانایی های فردی و کم‌توانی برای ورود به بازار کار کاستی های بخش نگرش در حوزه صنایع دستی است؛ این نقاط ضعف در بخش آموزش در مقطع کارشناسی ارشد متفاوت است.
استاد دانشگاه هنر شیراز اظهار درباره توانایی های عمومی و تخصص رشته صنایع دستی توضیح داد: دانشجویان و هنرجویان صنایع دستی بادید علاوه بر آشنایی با پتانسیل ها و تنوع صنایع دستی در مناطق مختلف ایران باید در زمینه استانداردها و موارد کیفی و همچنین دانش و مهارت تخصصی در یک شاخه از صنایع دستی آموزش کامل ببینند؛ و در مقطع بالاتر تحصیلی آن مهارت را تکمیل کنند. از طرفی ضرورت دارد دانشجویان فناوری های متناسب با شاخه تخصصی و نرم افزارهای کاربردی و مهارت طراحی حرفه ای محصول را بیاموزند و با روش های پژوهش در شاخه تخصصی به صورت کامل آشنا شوند.
فروغی نیا با تاکید بر ضرورت آموزش توانایی های شغلی در بخش صنایع دستی بیان کرد: آشنایی با اصول کسب و کار، آشنایی با اصول ایمنی و بهداشت کار، کارآفرینی و بازاریابی، مهارت نیازسنجی محصول، تجارت الکترونیک، کارورزی و تجربه عملی شرایط واقعی کار و کسب مهارت ها و فنون آموزش به دیگران از مهمترین مهارت های شغلی برای تبدیل یک هنرمند یا دانشجو به کارآفرین شدن در حوزه صنایع دستی است.
وی بر ضرورت یادگیری و تقویت توانایی های اقتصادی و مدیریتی تاکید کرد و گفت: یک کارآفرین صنایع دستی باید با دانش مدیریت و اقتصاد آشنایی و از قوانین اداری و سازمانی مورد نیاز خود هم به صورت کامل آگاهی داشته باشد، برای کارافرینی در حوزه صنایع دستی، مهارت های ارتباطی، خوشه سازی با شرکت ها و نهادهای مرتبط،آشنایی با ضوابط مالکیت فکری و معنوی از ظرورت ها و اولویت های تبدیل شدن به کارآفرین حوزه صنایع دستی که متاسفانه در نمونه های آماری تحقیق ما از دانشجویان نمره های خوبی ثبت نشده است که سیاسگذاران آموزشی باید به این موضوع توجه کنند.
عضو هیات علمی گروه فرش دانشگاه هنر شیراز راهکارهایی را نیز برای جبران فقدان برنامه های آموزشی ارائه کرد و افزود: باید در هدفگذاری برنامه های آموزشی درسی آموزش عالی در رشته صنایع دستی، بر تربیت متخصصان خلاق و توانمند در عرصه اقتصاد و اشتغال موثر در این حوزه تاکید شود، از طرفی رشته صنایع دستی از مقطع کارشناسی به صورت گرایشی ارایه و تدریس شود و دانشگاه متناسب با ظرفیت های بومی و نیازهای جامعه گرایش های تخصصی در رشته صنایع دستی را ارائه کند.
دروس دوره کارشناسی ارشد در ادامه و پیوسته با گرایش های تخصصی دوره کارشناسی دانشجوی رشته صنایع دشتی طراحی شود تا امکان تحصیلات تکمیلی دانشجویان در گرایش مقطع قبلی فراهم شود. و البته مهارت های شغلی، مدیریتی و اقتصادی متناسب با همان گرایش صنایع دستی در ادامه مقطع کارشناسی در مقاطع بالاتر تداوم داشته باشد.
پژوهشگر حوزه هنر گفت: آموزش توانایی های فردی و دانش عمومی هنر به ویژه آموزش خلاقیت نوآوری، ارتباطات، کار تیمی و پذیرش فرهنگ های دیگر و به ویژه متناسب با گرایش تخصصی، از دوره کارشناسی در برنامه درسی صنایع دستی قرار داده شود. توسعه دانش مهارت و نگرش در رشته تخصصی خصوصا در زمینه طراحی محصول، استاندارد و کیفیت، نیازسنجی و سلیقه یابی و آشنایی با فرهنگ های فرامرزی در حوزه تخصصی هم باید در برنامه های آموزشی صنایع دستی قرار گیرد. با این نگرش و روند قطعا در آینده هرمندانی کارآفرین در حوزه صنایع دستی خواهیم داشت.
فروغی نیا حضور مدیران و متولیان در عرصه آموزش و فرهنگ کشور را که به روز هستند و متناسب با تحولات جهانی امورات کشور را پیش می برند یک غنیمت و فرصت دانست و گفت: با همیاری و هم افزایی و تعامل نهادهای که در حوزه آموزش و تجلی صنایع خلاق در داخل و بیرون دانشگاه می توان به به نتایج مطلوب رسید.
شهرهای خلاق و خانه‌های خلاق صنایع دستی
زهرا عبدالله نیز در این نشست بیان کرد: صنایع خلاق به چرخه هایی از خلق، تولید و توزیع محصولات و خدمات اطلاق می شود که خلاقیت و سرمایه فکری را برای ارزش آفرینی در ماده اولیه بکار می گیرد؛ گردش مادی صنایع خلاق در جهان حدود ۲هزار و ۷۰۰ میلیون دلار برآورد شده است که متاسفانه ایران از این بازار سهم چندانی ندارد؛ شبکه شهرهای خلاق در سال ۲۰۰۴ توسط یونسکو ایجاد شد.
از سال ۱۳۹۴ چهار شهر اصفهان، رشت، سنندج و بندرعباس به عضویت شبکه شهرهای خلاق جهان درآمدند؛ روند راه اندازی خانه های خلاق صنایع دستی و گردشگری در استان ها برای حمایت و توسعه از این حوزه ها از یک ماه پیش (بهمن ۹۹) ایجاد شده و در حال حاضر هم این خانه‌ها در استان های سیستان و بلوچستان، یزد و اصفهان شروع به کار کرده است.
نتایج پژوهش‌ها در دسترس متولیان آموزش و فرهنگ
سیدراضیه یاسینی در این نشست با تشکر از دو پژوهشگر حاضر در وبینار و تحقیقات آنها در حوزه صنایع خلاق، اظهار داشت: بخشی از ظرفیت و توان پژوهشکده هنر در این زمینه است که پژوهش های موثر و ارزشمندی همسو با الویت های این مرکز را شناسایی و حمایت و تلاش می کند نتایج این تحقیقات به هر روش ممکن منتشر و در دسترس دانشجویان، علاقه مندان، محققان و مدیران حوزه آموزش و فرهنگ و هنر قرار گیرد.
رییس پژوهشکده هنر ابراز امیدوار کرد: دستاوردها و نتایج پژوهش منشا تحقیقات بعدی شود و سایر محققان و دانشجویان این رویکرد و نگرش را گسترش دهند و هم اینکه مدیران فرهنگی و آموزشی و درسی تدابیر لازم را در برنامه های درسی و اجرایی بیاندیشند.