جنگل هایی که از یک مسیر تکامل، بقا، تاب آوری و مقاومت تطبیق و گونه زایی منحصر به فرد، برای ۵۲ میلیون سال بی وقفه از دوران سوم زمین شناسی تاکنون به حیات و تکامل خود ادامه داده اند، منابعی غنی که به عنوان میراثی جهانی به ثبت رسیده است.
اما سالهاست که این منابع به اشکال مختلف با بی توجهی ها دستخوش حوادث شده یا جنگل خواران آنها را به عناوین مختلف آسیب زده تا به منافع خود برسند بی آنکه منابع و منافع این مردمان و نسل ها بعد خود را ببیند.
چنانکه در طول سالیان گذشته و امروز بخش های زیادی از آنها از لایه هایی پنهان تر که در معرض دید نیست خالی از درخت و تخریب شده و به اشکال مختلف از آنها بهره برداری های غیر مجاز و غیر اصولی شده و از بین رفته اند.
اما در سال های اخیر با توجه به نیاز کارخانجات چوب و نیز به منظور جلوگیری از تخریب بیش از حد این جنگل های زیبا و بی نظیر زارعت چوب تدبیری شده تا این جنگل ها به شدت گذشته تخریب نشده و در میانه این کشت و کار چوب نفسی تازه کنند.
زراعت چوب یکی از بزرگ ترین طرح های سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای حفاظت از جنگل ها و منابع طبیعی است که با اجرای آن تلاش شده هم از تخریب جنگل ها جلوگیری شود و هم فرصتی فراهم شود آیندگان نیز از این نعمت خدادادی بهره مند شوند.
این طرح با کاشت صنوبر علاوه بر حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار راهکار تامین مواد اولیه برای صنعت چوب است، نقش‌آفرینی زراعت چوب در تامین مواد اولیه، اقتصاد، اشتغال، معیشت و بی نیازی از واردات و افزایش میزان صادرات نیز قابل توجه است.
ایجاد فرصت های شغلی جدید، درآمدزایی برای جوامع محلی، استفاده از زمین های بایر، تنفس واقعی تر جنگل و طمع کمتر برای قطع درختان جنگلی، تامین مواد اولیه صنایع سلولزی، تامین نیاز صنایع چوبی کشور و احتیاج به واردات کمتر از جمله مزایای توسعه زراعت چوب است.
دولت با توسعه زارعت چوب، گام بلندی با رویکرد حفاظت از عرصه های جنگلی برداشته ضمن آنکه این مهم به کاهش قاچاق چوب نیز منجر شده و به ارتقاء تولیدات و پویایی صنایع سلولزی می انجامد، زراعت چوب یکی از اقدامات مهمی است که در گیلان می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
با اجرای طرح تنفس جنگل، بهره برداری از جنگل های طبیعی متوقف و کمتر شد بر این اساس دولت در برنامه ششم توسعه کشور استان ها را مکلف کرد تا طرح زراعت چوب را اجرا کنند، طی سال های اخیر مردم گیلان از زارعت چوب استقبال خوبی داشتند، بر اساس آخرین آمار در وسعتی حدود ۴۰ هزار هکتار از مستثنیات مردم گیلان زارعت چوب انجام شده است.
عمل به توصیه پدر؛ انگیزه صنوبرکاری
عباس مهرپور از شهرستان صومعه سرا یکی از صنوبرکاران موفق در استان گیلان است، این تولید کننده امسال در بخش منابع پایه تولید - منابع طبیعی در رشته زراعت کار نمونه چوب "صنوبر شمال و غرب" برگزیده کشوری شد.
مهرپور دارای تحصیلات صنایع چوب و کاغذ، سال ۱۳۶۱ به دنیا آمد، شغل اصلی او مرغداری و دامداری است که به کار کشاورزی نیز می پردازد، او در شغل مرغداری از عنوان استانی و کشوری برخوردارست و می گوید: به فکر این هستم که اگر خدا بخواهد زنجیره مرغ گوشتی را به صورت کامل به مرحله نهایی برسانم.
اما او با بیان اینکه به زراعت چوب علاقه داشته در عین آنکه این کار را یک تکلیف برای خود می داند، گفت : تکلیف از این بابت که پدرم پیمانکار جاده راه بوده در حین جاده سازی باید برای بازگشایی مسیرها جنگل ها را می بریدند و در واقع اما درختان زیادی را در راستای کارش قطع کرده بود به گفته خودش عذاب وجدان داشت از اینرو تکلیفی بر من گذاشت که هر آنچه او بریده باید جایگزین کند، حتی تاکید داشت که باید دو برابر درخت بکارم.
این صنوبرکار کار نمونه بیان کرد: به این ترتیب تکلیفی که پدر بر گردن من نهاد و با توجه به علاقه ای که به کار کشاورزی داشتم در کنار فعالیت مرغداری و گاوداری صنعتی؛ صنوبرکاری را آغاز کردم.
وی با بیان اینکه اولین صنوبرکاری را ۱۸ سال گذشته در ۱۸ سالگی انجام داده ام، ادامه داد : ابتدا در زمین ۱۱ هزار متری کار زارعت چوب و کاشت صنوبر را آغاز کردم اما بعد از آن همه ساله بعضی از سال ها در ۲، سه، پنج، هفت و ۱۳ هکتار کاشت صنوبر انجام دادم در سال گذشته به این سطح به ۱۳.۲ هکتار رسید، ضمن اینکه کشت توام محصولات جالیزی در اراضی درختکاری شده را نیز انجام می دهم.
این صنوبرکار نمونه کشور مجموع اراضی درختکاری شده خود در شهرستان صومعه سرا را تا کنون حدود ۵۰ هکتار عنوان کرد و افزود: این درختکاری در اراضی مستثنیات بوده و به ازای هر هکتار ۱۱۰۰ اصله نهال کاشته‌ام و در نظر دارم تا سال ۱۴۰۱ به صورت اجاره ۱۰ ساله اراضی ملی را نیز درختکاری کنم.
وی با بیان اینکه برای اولین بار در بخش خصوصی خزانه ژنتیکی صنوبر را ایجاد و راه اندازی کردم، خاطر نشان کرد: خزانه معمولا در بخش دولتی ایجاد می شود اما برای نخستین بار خزانه ژنتیکی صنوبر را احیا کردم به این ترتیب تا ۳۰ سال آینده نهال دارم در حالی که تا سال گذشته از نهالستان های اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نهال دریافت می کردم.
زارعت چوب؛ راهکار اشتغالزایی و درآمدزایی
زارعت چوب علاوه بر کسب حفظ منابع طبیعی و تنفس جنگل ها، راهکاری برای اشتغالزایی و کسب درآمد است، مهرپور با بیان این مطلب ادامه داد: معمولا صنوبر در هفت سالگی و در برخی از خاک ها در ۶، هفت و هشت سالگی به بار می نشیند و اکنون قیمت هر هکتار صنوبر هفت ساله به ۶۰۰ میلیون تومان رسیده است.
وی با مهم دانستن زارعت چوب برای حفظ جنگل ها خاطر نشان کرد: تمام ذخایری که در جنگل های هیرکانی در شمال کشور داریم ذخایر ارزشمندی هستند کهمیلیون ها سال طول کشیده تا به این شکل درآمده اند و باید در حفظ این جنگل های ارزشمند بکوشیم.
مهرپور جنگل ها را از سرمایه ملی کشور عنوان و ذکر کرد : همه باید امانت داران خوبی برای حفظ جنگل ها باشیم تا آیندگان از این نعمت های ارزشمند بهره مند شوند.
زارعت چوب؛ مهمترین عوامل بازدارنده قاچاق چوب
رسالت مهم سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری حفظ آب، خاک و پوشش گیاهی است، حیات، امنیت زیستی و غذایی ما وابسته به منابع طبیعی است، رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در سفر اخیر خود به استان گیلان در جلسه زراعت چوب عنوان کرد : زراعت چوب یکی از اقدامات حفاظتی جنگل است.
مسعود منصور خاطر نشان کرد: ظرفیت اسمی صنایع چوب کشور حدود هفت میلیون مترمکعب است که تا سال ۱۴۰۴ به ۱۳ میلیون مترمکعب خواهد رسید لذا باید خلاء مواد اولیه چوبی را جبران کنیم.
وی با بیان اینکه زراعت چوب اهداف حفاظتی سازمان جنگل‌ها را محقق می‌کند و از جمله مهمترین عوامل بازدارنده قاچاق چوب است، خاطر نشان کرد: در سال جهش تولید ۹ محور اساسی نقش‌آفرین در حفاظت از جنگل ها را در قالب طرح "۹ در ۹۹" اجرایی کردیم که زراعت چوب یکی از این ۹ محور است.
رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری با اشاره به تعهد ۷۵ هزار هکتاری دولت در برنامه ششم برای زراعت چوب افزود : در حال حاضر زراعت چوب در ۳۰ هزار هکتار اجرایی شده است.
وی از تامین نهال رایگان برای زراعت چوب در اراضی مستثنیات خبر داد و یادآور شد: تسهیلات هشت میلیون تومانی برای هر هکتار زراعت چوب با بازپرداخت بیست ساله در نظر گرفته شده، همچنین صنایع سلولزی متعهد به خرید تضمیمی چوب‌آلات از زارعین هستند.
معاون وزیر جهادکشاورزی با اشاره به برداشت بالغ بر یک میلیون مترمکعبی طی امسال عنوان کرد : تنها در استان گیلان ۱۸۰ هزار مترمکعب صنوبر برداشت شده است، البته چرخه برداشت و کاشت ادامه دارد و سه برابر برداشت از جنگلهای هیرکانی، برداشت گونه‌های سنواتی و توسعه زراعت چوب داریم.
منصور با بیان اینکه زراعت چوب معضل واردات چوب را مرتفع می‌کند، خاطر نشان کرد: واردات چوب با پوست مستعد آفت است و باید در مبدا آفت زدایی شود، آفت‌زدایی چوب‌های وارداتی با فاصله مناسب از جنگل باشد.
وی اظهار داشت: خواهان توقف بهره برداری از جنگل ها در برنامه هفتم هستیم، ما در سازمان جنگل ها و مراتع کشور بر مبنای کارشناسی های انجام شده، استمرار توقف بهره برداری از جنگل ها را ضرورتی اساسی می دانیم.
زراعت چوب؛ از طرح های راهبردی گیلان
استاندار گیلان نیز با اشاره به نقش آفرینی مهم زراعت چوب در تامین مواد اولیه، اقتصاد، اشتغال، معیشت و بی‌نیازی از واردات و افزایش میزان صادرات اظهار داشت: موضوع زراعت چوب به عنوان یک طرح راهبردی مورد توجه ماست.
ارسلان زارع با اشاره به پیش بینی اجرای طرح زراعت چوب در شش هزار و ۶۰۰ هکتار از اراضی گیلان در اسناد بالادستی و قانون برنامه ششم توسعه خاطر نشان کرد: با تلاش های صورت گرفته، اجرای طرح مذکور در سطح دو هزار و ۵۰۰ هکتار انجام شده و دو هزار هکتار نیز در سال آتی اجرایی می‌شود.
وی توجه به آموزش، تحقیقات، ترویج و مشارکت مردم را مؤلفه هایی مهم در اجرای موفق اهداف این طرح عنوان و اضافه کرد: انجام مطالعات جدید، استمرار تحقیقات، تقویت نظارت جدی و حمایت های لازم در تامین ماشین آلات و امکانات مورد تاکید است.
استاندار گیلان خاطر نشان کرد: اقدام موثر رئیس سازمان جنگل ها در برداشت از صنوبر های دیرزیستی با استفاده از ظرفیت قانونی بسیار تسهیل گر بود که با استقبال مردم با فرهنگ گیلان و به دور از هرگونه آسیب اجتماعی اجرا شد.
وی بر لزوم بهره گیری از ظرفیت های مختلف برای انجام طرح زراعت چوب با توجه به محدودیت عرصه ها تاکید کرد و افزود: استفاده از بالغ بر پنج هزار هکتار اراضی مستثنیات و نیز اراضی تحت مالکیت نهادهایی همچون ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، بنیاد شهید، کمیته امداد امام خمینی (ره)، بنیاد مستضعفان و نیروهای مسلح با تامین نهال مورد نیاز امکان پذیر است.
وی با اشاره به رشد ۱.۷ درصدی سطح زیرکشت زراعت چوب استان گیلان در اراضی مستثنیات در سال ۹۸ نسبت به سال ماقبل خاطر نشان کرد: این میزان در سال ۹۹ شاهد رشد ۳.۲ درصدی بوده و میزان استحصال نیز در همین مدت ۷.۶ رشد را نشان می دهد.
وی به تامین نیاز پنج میلیون متر مکعب مواد اولیه مورد نیاز صنایع سلولزی و بخش‌های وابسته به این حوزه گیلان به عنوان قطب تولید MDF و ورق های چوبی اشاره و اضافه کرد: به سبب محدودیت واردات چوب و اجرای طرح تنفس جنگل، انتخاب طرح زراعت چوب، بهترین مسیر برای تامین نیازهاست.
زارع خاطر نشان کرد: زراعت چوب برای ارتقاء تولیدات صنایع سلولزی و پویایی کارخانه های تولید چوب و برخی دیگر از صنایع و جلوگیری از تعدی به جنگل و قاچاق چوب مهم بوده که در این راستا تلاش و جدیت لازم برای فعال شدن بیشتر زراعت چوب در استان مورد تاکید است.
توزیع نهال رایگان از طرح های تشویقی به متقاضیان زارعت چوب
سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری نیز برای زارعین و متقاضیان زراعت چوب طرح های تشویقی در نظر گرفته است که یکی از این طرح ها، توزیع نهال رایگان از گونه اصلاح نژاد شده توسط موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان نیز در این رابطه با بیان اینکه توزیع نهال رایگان از جمله طرح های تشویقی به متقاضیان زارعت چوب است، اظهار داشت: در سال های اخیر مردم این استان از زراعت چوب استقبال خوبی داشتند.
میرحامد اختری با اشاره به اجرای طرح زراعت چوب در اراضی ملی و مستثنیات مردم خاطر نشان کرد: در گذشته ۶۵ هزار هکتار زراعت چوب در اراضی مردم گیلان داشتیم و به لحاظ حجم تولید و سطح زیرکشت در کشور اول بودیم اما به دنبال کاهش قیمت چوب بخشی از زارعین کار را رها کردند و اینک با افزایش مجدد ارزش افزوده چوب هم اکنون بر اساس آخرین آمار در حدود ۴۰ هزار هکتار از مستثنیات مردم در این استان زارعت چوب داریم.
وی طرح تنفس جنگل ها را فرصت خوبی برای زراعت چوب عنوان کرد و افزود: با اجرای طرح زارعت چوب و افزایش تولید چوب، نیاز چوبی کشور برطرف شده و علاوه بر حفاظت از جنگل های هیرکانی، اشتغال زایی و خودکفایی نسبت به واردات خواهیم داشت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان به توجه و اقدامات دولت در توسعه زراعت چوب در کشور اشاره کرد و یادآور شد: زارعت چوب ضمن تامین نیازهای داخلی صنایع و کارخانجات چوب از تخریب جنگل ها نیز جلوگیری می کند و از اهمیت قابل توجه ای برخوردار است.
وی در ادامه با بیان اینکه در اجرای طرح صیانت از جنگل ها از اوایل سال ۸۰ تاکنون، هشت هزار جنگل کاری در گیلان انجام شده، اظهار داشت: جنگل کاری در راستای طرح صیانت از جنگل ها در استان با قوت ادامه دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان خاطر نشان کرد: اکنون نیز در ۷۴۰ هکتار از اراضی، کاشت ۸۲۰ هزار اصله نهال در حال انجام است، این کار در قالب نهالکاری جدید یا پرکردن حفره ها انجام می شود.
اختصاص افزون بر سه میلیارد تومان تسهیلات به زراعت چوب گیلان
ارایه تسهیلات از دیگر طرح های تشویقی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری برای متقاضیان زارعت چوب است که به گفته معاون برنامه ریزی، توسعه مدیریت و منابع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان امسال سه میلیاد و ۳۰۰ میلیون تومان تسهیلات برای زراعت چوب این استان اختصاص یافت که از این میزان یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان از سوی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری و ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان سهم بانک کشاورزی است.
محمدرضا شکوری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه متقاضیان برای دریافت تسهیلات زارعت چوب در اراضی خود باید به اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان مراجعه کنند، خاطر نشان کرد: بعد از بررسی درخواست متقاضیان پرونده ها به بانک کشاورزی معرفی می شود.
وی با اشاره به انجام زارعت چوب در گیلان از سال ۶۰ در عرصه های مخروبه و جلگه ای دارای گونه های بدون کیفیت اضافه کرد: در این عرصه ها گونه های با رشد سریع شامل صنوبر و گونه های سوزنی برگ به صورت زراعت چوب، جنگل کاری شده است.
معاون برنامه ریزی، توسعه مدیریت و منابع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان بیان داشت: در این مدت در ۱۱ هزار هکتار از اراضی ملی زارعت چوب و جنگل کاری انجام شده و به طور متوسط در هر هکتار دو هزار و ۵۰۰ اصله نهال کشت شده و هم اکنون بخش عمده ای از آنها به مرحله بهره برداری رسیده است.
وی با بیان اینکه در برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی کشور ۶ هزار و ۶۰۰ هکتار تعهد زراعت چوب در استان داریم، خاطر نشان کرد: طی سالهای ۹۸ و ۹۹ برداشت چوب از سطح ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی شروع شده و در حال انجام است که این زمین بعد از فرآیند مزایده به بخش خصوصی برای انجام زارعت چوب واگذار می شود.
وی با اشاره به برنامه ریزی برای برداشت چوب در هزار و ۷۵۰ هکتار دیگر در نیمه اول سال ۱۴۰۰ و واگذاری این وسعت از اراضی ملی برای زارعت چوب بیان داشت: تا پایان سال ۱۴۰۰ برداشت چوب بر اساس تعهد زارعت چوب در ۶ هزار و ۶۰۰ هکتار محقق خواهد شد.
جنگل های هیرکانی از موهبت های الهی و ظرفیت های ارزشمند استان گیلان است لذا همه ما به عنوان وارثان این میراث گرانبها موظفیم تا در راستای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی بکوشیم.
گیلان بالغ بر یک میلیون و ۴۷۱ هزار هکتار مساحت دارد که از این میزان حدود یک میلیون و ۱۷ هزار هکتار حدود "۷۰ درصد" اراضی ملی است، ۵۶۵ هزار هکتار از اراضی ملی استان را جنگل های با ارزش هیرکانی تشکیل می دهد و حدود ۲۴۴.۹ هزار هکتار مرتع ییلاقی در بالادست است؛ اراضی ساحلی و بخشی از اراضی فاقد پوشش گیاهی نیز جزو اراضی ملی محسوب می شود.
در این میان جنگل های گیلان بعنوان بخشی از جنگل های هیرکانی شمال کشور بازمانده دوران سوم زمین شناسی شامل گونه های پهن برگ از جمله بلوط، افرا، ون، راش و انجیلی از عمده درختان ساکن این جنگل ها در فصل زمستان خزان می کنند. در کنترل آب های سطحی و تغذیه آب های زیرزمینی، حفظ و تولید خاک، تعدیل در آب و هوای یک منطقه، مبارزه با آلودگی هوا و تلطیف آن نقش مهمی دارند.