برخی کشاورزان که حقابه برایشان در نظر گرفته شده معتقدند باید در زمینه اختصاص این آب با کسانی که به صورت غیرقانونی اقدام به برداشت می کنند، برخورد قانونی صورت گیرد.
در پی دومین مرحله رهاسازی آب از سد درودزن با هدف تحت پوشش قرار دادن اراضی کشاورزی شهرستان‌های مرودشت، زرقان و خرامه که اواسط فروردین ۱۴۰۰ رخ داد جمعی از کشاورزان بخش کربال شهرستان خرامه اعلام کردند میزان سهمیه آب رهاسازی شده برای زمین های کشاورزی این منطقه کافی نیست.
به گفته کشاورزان بخش کربال آب رهاسازی شده از سد درودزن جوابگوی نیاز اراضی کشاورزی این منطقه نیست و افت شدید جریان آب رودخانه کر هنگام عبور از این منطقه باعث شده که بخش قابل توجهی از آب مورد نیاز برای آبیاری زمین‌های کشاورزی آنها تأمین نشود.
کشاورزان اراضی پایین دست سد درودزن معتقدند که متولیان امر باید با نظارت، کنترل و بررسی میزان عبور آب و ظرفیت بدون تغییر در مسیر انتقال آب برای حل مشکلات آنها در این زمینه چاره اندیشی کنند.
رهاسازی آب از سددرود زن برای مصارف کشاورزی
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس هدف از رهاسازی آب سد درودزن را تأمین آب مورد نیاز برای کشاورزان قلمداد کرد و اظهار داشت: بر اساس مصوبه و تصمیمات اتخاذ شده توسط کارگروه کشاورزی استان در سال زراعی ۱۴۰۰_۱۳۹۹، نسبت به رهاسازی آب از سددرود زن برای مشروب کردن اراضی کشاورزی شهرستان‌های مرودشت، زرقان و خرامه اقدام شد.
دکتر بستان اسلامی در مصاحبه با ایرنا افزود: به دلیل کاهش میزان بارندگی در فصل زمستان و برای جبران کمبود آب مورد نیاز کشاورزان مقرر شد که حدود ۱۴۷ میلیون مترمکعب آب از سد درودزن برای استفاده کشاورزان این شهرستان ها رهاسازی شود که این اقدام در بهمن ماه سال گذشته صورت گرفت.
وی ادامه داد: پیش بینی می شد که در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ میزان بارش ها نرمال باشد اما این پیش‌بینی محقق نشد و با بررسی هایی که توسط کارشناسان صورت گرفت، به این نتیجه رسیدیم که نیاز به آبیاری به شدت احساس می شود. لذا تصمیم گرفتیم که برای بار دوم نسبت به رهاسازی آب سد درودزن اقدام کنیم.
اسلامی بیان کرد: در پنجم فروردین ماه و در دومین مرحله از رهاسازی آب از سد درودزن، ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب از سد درود زن رها شد. همچنین در مرحله سوم که قرار است در اردیبهشت ماه سال جاری انجام شود، حدود ۸۰ میلیون مترمکعب آب ازاین سد رهاسازی می شود.
وی با بیان اینکه سهم شهرستان مرودشت از آب رهاسازی شده سد، ۴۵درصد و سهم شهرستان های زرقان و خرامه ۵۵درصد است، گفت: قرار است که سهم در نظرگرفته شده از ۱۹۰ میلیون متر مکعب آب برای دو شهرستان زرقان و خرامه در دو نوبت متوالی و پشت سر هم رهاسازی شود. اما شهرستان مرودشت سهم خود را از میزان آب رهاسازی شده، در دو نوبت جداگانه دریافت می‌کند.
این مقام مسئول، اضافه کرد: طبق برنامه ریزی ها و تصمیمات کارشناسی شده، آبیاری اراضی کشاورزی از روستای بیشه دوشاخ که در انتهای شهرستان خرامه واقع شده، آغاز می شود و کشاورزان این شهرستان به مدت هشت روز آبیاری را انجام می دهند و سپس کشاورزان شهرستان زرقان به مدت ۱۷ روز به آبیاری اراضی کشاورزی خود می پردازند و بعد از آن مرحله سوم این رهاسازی با ۸۰ میلیون متر مکعب آغاز می شود.
محدودیت میزان آب سد درود زن برای استفاده در بخش کشاورزی
وی در رابطه با اعتراض جمعی از کشاورزان بخش کربال خرامه، گفت: همان طور که گفتم پیش بینی های صورت گرفته در رابطه با نرمال بودن میزان بارندگی در ماه های اخیر محقق نشد و ما بر خلاف سال های گذشته، شاهد کاهش محسوس بارش باران در اواخر سال ۹۹ و کمبود بارندگی در فروردین ماه سال ۱۴۰۰ بودیم. این در حالی بود که کشاورزان به دلیل میزان بارش های مطلوب در سال های گذشته، بخش قابل توجهی از اراضی خود را زیر کشت برده بودند. البته نمی توان کشاورزان را مقصر دانست، زیرا تنها راه کسب درآمد و امرار معاش این قشر کشاورزی است و اغلب آنها به امید بارش باران به کشت محصولات خود می پردازند.
اسلامی ادامه داد:در صورتی که اگر کشاورزان متناسب با شرایط آب و هوایی کشت کنند، می توانند محصول بیشتر و باکیفیت تری برداشت کنند و از سود خوبی هم بهره‌مند شوند.
وی با تأکید بر اینکه میزان آب سد درود زن برای استفاده در بخش کشاورزی محدود است و این مقدار آب برای میزان مشخصی کشت در اراضی رهاسازی می شود، بیان داشت: آب سد درود زن به ۴۶هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی مرودشت، خرامه و زرقان تخصیص یافته است. در واقع سهم مرودشت ۲۱ هزار هکتار، زرقان ۱۳ هزار و ۵۰۰ هکتار و خرامه ۱۲ هزار و ۳۰۰ هکتار است. با این وجود ما تمام تلاش خود را به کار گرفته ایم که با همین میزان آب، بیشترین سطح زیر کشت را آبیاری کنیم.
عدم تناسب بین میزان اراضی زیر کشت در شهرستان ها با آب رهاسازی شده از سد
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس گفت: متناسب نبودن سطح اراضی زیر کشت در این شهرستان ها با آب رهاسازی شده از سد و ساعات محدودی که برای آبیاری اراضی کشاورزی در مناطق کربال، بندجهان آباد و بیشه دوشاخ در نظر گرفته شده بود، شرایطی را فراهم کرد که برخی از کشاورزان در شهرستان خرامه نتوانند بسیاری از مزارع خود را آبیاری کنند.
اسلامی ادامه داد: آب رهاسازی شده از سد درودزن می بایست مسیری در حدود ۱۸۶ کیلومتری رودخانه کر را طی کند تا به آخرین نقطه این رودخانه یعنی منطقه جهان آباد خرامه برسد و در طول این مسیر از بندهای مختلفی عبور می کند که ممکن است برخی از این بندها به علت قدیمی بودن و نشتی دریچه هایشان باعث تلفات آب شوند.
وی اضافه کرد: همچنین لایروبی مسیر رودخانه برای رساندن حقابه دریاچه بختگان که برای اولین بار انجام شده بود نیز موجبات کند شدن سرعت آب رودخانه را فراهم کرده که این مسئله هم در کاهش جریان آب رودخانه کر هنگام عبور از مناطق شهرستان خرامه تأثیر گذار بوده است.
اسلامی بیان داشت: البته یکی از مسائلی که در مدیریت منابع آب در سراسر جهان وجود دارد این است که هر چه به سمت مناطق پایین دست برویم با معضلات و مشکلات بیشتری رو به رو می شویم. به عنوان مثال شهرستان مرودشت، نسبت به زرقان دسترسی بهتر و راحت تری به منابع آبی دارد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس وعده برخورد جدی با کسانی که حقابه کشاورزان را پمپاژ می کنند داد و عنوان کرد: عده بسیار کمی هستند که این گونه تخلفات را انجام می دهند اما بدون شک با مدیریت آب در مسیر رودخانه کر قطعا با این تخلفات برخوردی جدی می شود. خوشبختانه شرکت بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی به منظور نظارت، کنترل و بهینه سازی در امر توزیع عادلانه آب کشاورزی در زمان رهاسازی آب، بهره برداری مطلوب از آب توزیع شده و کنترل خطوط آبرسانی فعالیت های قابل توجهی انجام می دهد و برای تحقق این امر از همکاری کشاورزان و شورایی تحت عنوان شورای تأمین که توسط فرمانداری هر شهرستان تشکیل می شود، بهره می برد.
اسلامی به بیان راهکارهای ارائه شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس برای برطرف شدن این مشکلات پرداخت و گفت: زیر کشت بردن برخی از اراضی با محصولات کم آب تر می تواند کمک شایانی به کشاورزان این مناطق کند اما کشاورزان معمولا کشت گندم و جو را به سایر محصولات کشاورزی ترجیح می دهند. بنابراین به آنها توصیه می کنیم که حداقل برای دریافت تسهیلات ناشی از خسارت های خشکسالی، زمین و محصولات کشاورزی خود را بیمه کنند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس، عنوان داشت: سال ۹۸ در کارگروه جهاد کشاورزی استان موضوعی را تحت عنوان بررسی حقابه های ذی نفعان در رودخانه کر مطرح کردیم و خوشبختانه این طرح مورد استقبال قرار گرفت و دانشگاه شیراز هم برای کمک به اجرایی شدن این طرح اعلام آمادگی کرد.
وی اظهار داشت: این طرح مورد تأیید استاندار فارس نیز قرار گرفت و قرار شد اعتبارات لازم برای اجرای این طرح که حدود دو میلیارد تومان برآورد شده بود، تأمین شود اما متأسفانه این امر محقق نشد.اگر این امر تحقق پیدا کند هم حقابه بران رودخانه مشخص و تعیین تکلیف می شوند و هم با اجرای این طرح الگوهای کشت در سه حالت خشکسالی، ترسالی و نرمال تعریف شده و در نهایت تمامی برنامه ریزی های سد بر اساس حقابه ها اجرا خواهد شد.
وی عنوان داشت: همچنین می توانیم با اجرای عملیات انتقال آب با لوله به تأمین عادلانه آب مورد نیاز زمین های کشاورزی این شهرستان ها بپردازیم و از هدر رفت آب نیز جلوگیری کنیم. در واقع می توانیم آب را از طریق لوله به کل این مسیر که حدود ۱۸۶ کیلومتر است، انتقال دهیم و یا این عملیات را از مسیری که بعد از پل خان آغاز می شود و با بیشترین چالش ها رو به رو است، اجرا کنیم. هرچند این اقدام هم به دلیل هزینه های زیادی که دارد تاکنون اجرایی نشده است.
اسلامی افزود: در ادامه این پیشنهادها، طرح اولیه ای نیز در سال ۹۹ به دستور رییس سازمان جهاد کشاورزی فارس ارائه شد و این طرح را که در حال پیگیری است با نمایندگان شیراز، زرقان و خرامه در میان گذاشتیم.
وی با اعتقاد به اینکه عمده بارندگی های امسال در شمال استان و در اراضی بالادست سد درودزن اتفاق افتاد و این موضوع باعث شد بتوانیم عملیات رهاسازی آب سد درود زن را انجام دهیم، گفت: برای بهره برداری بهینه از آب سد درودزن اولویت با تأمین آب شرب است اما بارندگی های امسال موجب شد که بتوانیم از آب این سد برای مصرف کشاورزی نیز بهره ببریم و مانعی برای از بین رفتن بخش عمده ای از محصولات کشاورزی شویم.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی فارس، اظهار کرد: تاکنون جلسات متعددی را با حضور نهادها و ارگان های مختلف تشکیل داده ایم و درصدد هستیم که جلسات دیگری در همین زمینه برگزار و با استفاده از خرد جمعی به برطرف شدن این مشکلات کمک کنیم. بدون تردید تحقق این امر و حل مشکل حقابه استان فارس نیاز به عزمی ملی و استانی دارد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری فارس پنجم فروردین ۱۴۰۰ اعلام کرد: میزان آب رها سازی شده ، حجم مازاد بر مصرف شرب شهرستان های پایین دست این سد و نیز مقدار مورد نیاز برای مصرف استان در حوزه صنعت بوده است.
محمود رضایی کوچی با اشاره به اینکه به دنبال این رهاسازی، باید نظارت و کنترل ویژه ای در زمینه دسترسی مناسب و عادلانه بهره‌برداران این حقآبه فراهم شود ، گفت : با توجه به کاهش حدود ۵۰ درصدی میزان بارندگی ها در سال جاری ، بایستی نحوه رها سازی و مصرف آب این سد کنترل شود.
رضایی کوچی گفت: شهرستان های پایین دست این سد از جمله زرقان ، مرودشت و خرامه با بیش از ۱۰۰ هزارهکتار سطح زیر کشت و تولید بیش از ۴۵۰ هزار تن گندم و جو از قطب‌های اصلی تولید محصولات کشاورزی به ویژه غلات در استان هستند؛ رهاسازی آب این سد می تواند در زمینه تولید این محصولات، بازدهی مطلوبی را برای اقتصاد شهرستان های مذکور به همراه داشته باشد.
سد درودزن که سال ۱۳۵۱ به بهره برداری رسید در حوزه شهرستان مرودشت و حدود ۵۰ کیلومتری شمال آن است. مرکز شهرستان مرودشت در ۴۵ کیلومتری شمال شیراز است.