خشکسالی،کاهش بارندگی و در پی آن خشک شدن چشمه ها و کاهش منابع آبی و از دیگر سو سرمازدگی زمستانه و یا دیررس بهاره در خراسان شمالی، استان را با چالش‌های مختلف مواجه ساخته است به طوری که به گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی درآمد پارسال کشاورزان این استان بر اثر خسارت‌های مختلف به ویژه سرمای بهاره به یک پنجم سال ۹۸ کاهش یافت و در این میان کارشناسان حوزه کشاورزی توسعه گلخانه ها را مرهمی برای تنش های آبی و سرمایی و همچنین تولید پایدار و افزایش درآمد خانوار می دانند.
حوادث طبیعی در ۱۰ سال گذشته بیش از ۴۲ هزار و ۱۰۷ میلیارد ریال به کشاورزان استان خسارت زده است که بیشترین آن مربوط به سرمازدگی بوده است.
گلخانه ها و کاهش ریسک کشاورزی
ریسک بالای کشاورزی به علت بارندگی کم و نامنظم و سرماهای بی موقع و از دیگر سو نیاز روز افزون مردم به محصولات کشاورزی یکی از مشکلاتی است که رفع آن ها تلاش های علمی، اصولی و نوین تر را می طلبد.
یکی از گلخانه داران خراسان شمالی در این باره گفت: تا پیش از ایجاد گلخانه هر ساله تولید محصول دچار خسارت زیادی از ناحیه حوادثی مانند سرمازدگی می شد اما در چند سال اخیر با ایجاد گلخانه به درآمد پایدار رسیده ام.
حسین محمدزاده افزود: هم اینک در گلخانه محصولات صیفی کشت می کنم که صرفه اقتصادی خوبی دارد.
وی گفت: در سال های گذشته که خیار، گوجه فرنگی و فلفل کشت می کردم معمولا با دو بار چینش سرمای زود هنگام پاییزه به محصول خسارت وارد می کرد و حتی در فصل بهار نیز سرمای دیر رس بهاره مانع کشت به موقع می شد.
وی گفت: بیشتر محصولات صیفی استان از جمله خیار، گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان، کلم، کاهو، و سایر محصولات در فصل برداشت با سرمای نابهنگام پاییزه دچار خسارت می شود به اجبار در این فصل همه کشاورزان محصولات خود را همزمان برداشت می کنند که بازار از تولیدات اشباع می شود.
یکی از کشاورزان با بیان اینکه بیشتر باغداران این خطه از ناحیه سرمازدگی دچار مشکل می شوند گفت: چندین هکتار باغ بادام و زردآلو دارم اما در سال گذشته هیچ محصولی به فروش نرساندم.
احمد صادقی افزود: سرمازدگی دو سال اخیر به کشاورزان خسارت زیادی وارد کرد که حتی شاخه های درختان از جمله گردو را نیز خشکاند، پارسال برخی از باغ های گردو هیچ محصولی نداده بودند.
وی با بیان اینکه هم اینک یک طرح گلخانه ای در دست اقدام دارد اظهار داشت: با توجه به نظر کارشناسان در حال ساخت گلخانه ای هستم که علاوه بر محصولات صیفی و سبزی برخی از درختان نوبرانه را نیز از جمله بادام و زردآلو را نیز می خواهم در گلخانه پرورش دهم.
کاهش هزینه حمل و نقل
مشاور اتاق صنعت، معدن و بازرگانی بجنورد در حوزه کشاورزی و عضو انجمن خبرگان کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه توسعه محصولات گلخانه ای هزینه های حمل و نقل را کاهش می دهد گفت: در محصولات خارج از فصل به خصوص صیفی جات از استان های با مساحت دورتر برای این خطه تامین می شود که ایجاد گلخانه ها می تواند این هزینه را کاهش دهد.
کاووس شادلو افزود: هم اینک در شهرستان اسفراین بسیاری از محصولات صیفی جات در گلخانه ها تولید می شود که تا حدودی نیاز استان در خارج از فصل تامین می شود اما نیازمند گسترش بیشتر است.
وی بر مدیریت بهینه در گلخانه ها اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه سطح زیر کشت در فضاهای سربسته کاهش می یابد کشاورز می تواند فضا را در کنترل خود داشته باشد.
وی اظهار داشت: دولت برای ایجاد گلخانه ها با اختصاص تسهیلات کمک خوبی دارد و کشاورزان در این خصوص مشکلی ندارند اما بعد از ساخت، در هزینه های انرژی دچار مشکل خواهند شد چرا که ممکن است برای آنان گران تمام شود.
شاددلو افزود: با توجه به اینکه امسال نیز با کم آبی مواجه هستیم توسعه گلخانه ها می تواند باعث مدیریت منابع آبی شود.
رونق کاشت درختان نوبرانه در استان
یکی از کارشناسان باغی استان گفت: کاشت درختان با محصول نوبرانه در گلخانه های استان آغاز شده است، حتی کشاورزان در سال های اخیر بادام، زردآلو، شلیل، هلو و گلابی نیز در گلخانه ها کشت کرده اند.
فرشید محمدی با بیان اینکه هم اینک کاشت درختان با محصول نوبرانه در گلخانه های نیز آغاز شده است گفت: حتی کشاورزان در سال های اخیر بادام، زردآلو، شلیل، هلو و گلابی نیز در گلخانه ها کشت کرده اند.
وی با بیان اینکه میوه های نوبرانه مشتریان خاص خود را دارد اظهار داشت: ایجاد باغ در گلخانه از نظر اقتصادی صرفه نیز داد چرا که محصول به موقع تولید و برداشت خواهد شد و از گزن سرما و بی آبی نیز به دور خواهد ماند.
کشت نشاء در گلخانه ها
وی با بیان اینکه هم اینک برخی از کشاورزان استان کشت نشاء در گلخانه ها نیز دارند اظهار داشت: توسعه نشاء در گلخانه ها در زراعت نیز کمک کننده خواهد بود و همچنین از نظر اقتصادی نیز برای کشاورز صرفه دارد.
وی بر توسعه گیاهان دارویی در گلخانه ها نیز تاکید کرد و افزود: این مهم نیز در سال های اخیر توسعه یافته است که کشت زیره، آلوئه ورا، گل محمدی از جمله آن است، هم اینک در اسفراین کشت زیره رونق پیدا کرده است.
وی کشاورزان را به کشت زیره توصیه کرد و اظهار داشت: کشت این محصول دارویی ارزش اقتصادی بالایی دارد.
وی بر کشت نهال های درختان، نیز تاکید کرد و افزود: هم اینک در گلخانه های این استان نهال گردوی پیوندی پرورش داده می شود که از این نظر در سطح کشور دارای جایگاه دوم هستیم.
هفت برابری ساخت گلخانه ها در استان
سطح کشت محصولات گلخانه‌ای این استان در سال ۹۲، ابتدای کار دولت تدبیر و امید ۱۰ هکتار بود که اینک با افزایش هفت برابری به ۷۰ هکتار افزایش یافته است.مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی گفت: سطح کشت محصولات گلخانه‌ای این استان در سال ۹۲، ابتدای کار دولت تدبیر و امید ۱۰ هکتار بود که اینک با افزایش هفت برابری به ۷۰ هکتار افزایش یافته است.
محمدعلی شریکیان با بیان اینکه هم اینک کشاورزان برای کشت و کار امید خود را بعضا از دست داده اند افزود: ایجاد گلخانه می تواند امید را به آنان برگرداند چرا که محیط بسته قابل کنترل است و آن را از ریسک پذری خارج می کند و به حداقل می رساند.
وی گفت: هم اینک ایجاد گلخانه به باور تبدیل شده است و این قشر به این سمت حرکت کرده اند که نیاز است دولت نیز توجه ویژه ای داشته باشد.
وی افزود: حتی علاوه بر ایجاد گلخانه باید محیط هایی از جمله سایبان برای باغ ها ایجاد شود تا از گزند سرما محافظت بشود.
وی با بیان اینکه درجه حرارت، آفت ها و بیماری، در محیط های بسته قابل کنترل است گفت: علاوه بر مصرف داخل کشور باید به صادرات محصولات گلخانه ای بیندیشیم که ارزش افزوده بالایی دارد.
راندمان ۹۰ درصدی آب در گلخانه ها
میزان مصرف آب در تولید گلخانه ای ۹۰ درصد راندمان دارد که به شدت مصرف آب را کاهش می دهد.شریکیان با اشاره به اهمیت کشت گلخانه ای و کاهش آب مصرفی گفت: میزان مصرف آب در تولید گلخانه ای ۹۰ درصد راندمان دارد که به شدت مصرف آب را کاهش داده و نسبت به دیگر انواع کشت به ۱۰ درصد آب نیاز دارد.
وی با بیان اینکه میزان عملکرد تولید محصولات گلخانه ای نیز ۱۰ برابر کشت در فضای باز است، افزود: از سویی تولیدات گلخانه ای مورد پسند بازارهای صادراتی است و بر این اساس کاملا تخصصی است.
وی افزایش بهره وری منابع و عوامل تولید کشاورزی به ویژه آب، افزایش کمی و کیفی تولیدات گلخانه ای، افزایش صادرات محصولات گلخانه ای و ایجاد اشتغال پایدار را از اهداف گسترش گلخانه ها عنوان کرد.
وی گفت: شهرستان اسفراین در سطح استان قطب تولید کشت گلخانه ای است که ظرفیت افزایش تا سطح ۸۰ هکتار گلخانه را نیز دارد.
شریکیان اظهار داشت: حتی می توان بسیاری از ارقام گوناگون از جمله موز، آناناس، لیمو و موارد دیگری را در سطح گلخانه کشت کرد که هم اکنون کارشناسان در این حوزه تحقیقات لازم را نیز دارند.
مدیر امور باغبانی سازمان جهادکشاورزی خراسان شمالی بر تنوع بخشی در کشت گلخانه ای تاکید کرد و افزود: کشت انواع کاکتوس ها، انواع نشاء نیز جزو برنامه های تنوع بخشی به گلخانه ها است.
وی گفت: به دلیل اینکه گلخانه ها واحد های ثابتی هستند و میزان دما، رطوبت و سایر فاکتور ها قابل مدیریت است می توانیم در خارج از فصل نیز کشت محصول داشته باشیم که بسیار صرفه اقتصادی نیز دارد.
شریکیان افزود: حتی می توانیم به علت قابل مدیریت بودن و کنترل کردن محصولات کشاورزی در گلخانه ها برای فروش محصول نیز قرار داد بلند مدت داشته باشیم، تجار می توانند به تولید محصول در گلخانه ها اطمنیان داشته باشند و در این خصوص با سایر کشور ها مراودات تجاری داشته باشند.
وی گفت: استان خراسان شمالی ظرفیت و پتانسیل بسیار بالایی برای صادرات محصولات کشاورزی دارد که اگر سطح گلخانه ها افزایش یابد می توانیم در این حوزه حرفی برای گفتن داشته باشیم
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: در استان چهار شهرک گلخانه ای در شهرستان های مانه و سملقان، اسفراین و شیروان در دست اجرا است که شامل شهرک گلخانه ای امام رضا(ع) با سطح ۱۱۵ هکتار، شهرک گلخانه ای ساریگل با سطح ۵۰ هکتار، شهرک گلخانه ای دوین با سطح ۱۰۰ هکتار و شهرک گلخانه ای بیگان با مساحت ۵۰ هکتار است.
عبدالله یوسفی با بیان اینکه سرمایه گذاری ها در مجتمع مانه و سملقان انجام شده و همچینن سازه ها در این شهرستان ساخته شده است گفت: سازه ها در شیروان و اسفراین نیز در دست ساخت است.
وی با بیان اینکه هرچه سطح گلخانه ها بزرگتر باشد طرح اقتصادی تر نیز خواهد بود گفت: اما به کسب و کارهای کوچک نیز اهمیت داده می شود.
وی با بیان اینکه واحدهای مجتمع گلخانه ای مانه و سملقان هفت هزار متر مربعی هستند افزود: کسب و کار در این مجتمع ها توجیه اقتصادی زیادی دارد.
یوسفی با بیان اینکه تسهیلات در حوزه گلخانه ها شناور است افزود: از متقاضیان می خواهیم که در این راستا اقدام کنند، کشت و کار در محیط بسته توجیه اقتصادی دارد..
میزان بارندگی در سال گذشته نسبت به سال ماقبل آن ۱۶ درصد کاهش یافت اما، این میزان در مقایسه با دوره آماری بلندمدت ۱۶ درصد افزایش دارد.
میانگین بارش سالانه استان خراسان شمالی حدود ۲۴۰ میلی متر است.
ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی این استان در بخش‌های مختلف ۷۷ هزار و ۵۷۲ میلیارد ریال است که بیشترین تولیدات در بخش زراعی است.
سطح اراضی کشاورزی و بایر خراسان شمالی ۴۰۰ هزار هکتار است، کل اراضی استان ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار است که اکنون ۱۳ درصد از این سطح به بخش کشاورزی اختصاص دارد و ۸۷ درصد نیز اراضی غیرکشاورزی است.
۴۴ درصد جمعیت ۸۶۳ هزار نفری این استان در نواحی روستایی سکونت دارند.
حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند.