با وجود اینکه مراکز عمده کشت گل محمدی مناطق کوهپایه ای و کوهستانی است اما طبیعت خاص منطقه کویری سبزوار موجب تولید محصولی با کیفیت بالای اسانس آن شده است. موضوعی که کشت گیاهان دارویی به خصوص گل محمدی را به لحاظ اقتصادی در این خطه از خراسان رضوی مقرون به صرفه کرده است.
شهرستان سبزوار با اختصاص هفت هزار هکتار عرصه طبیعی به کشت گیاهان دارویی، از دیرباز یکی از قطب های تولید این محصولات کشاورزی در خراسان رضوی بوده که چند سالی است با اقدامات مثبت مهندسی کشاورزی، در عرصه کشت گل های محمدی نیز جایگاه مناسبی را به دست آورده است. به نحوی که امروزه افزون بر ۲۰۰ هکتار از سطح کشتزارهای منطقه غرب خراسان رضوی زیر کشت محصول گل محمدی است.
گل محمدی محصولی درآمدزا و اشتغال آفرین
گل محمدی، گیاهی دارویی، کم آب خواه، مقاوم و سازگار است که در اراضی شیب دار و دامنه ها نیز کشت می شود و در کنار این مزایا چندین محصول از طریق فرآوری آن حاصل می شود که علاوه بر اشتغال آفرینی، کشت آنرا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه کرده است.
رییس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی سبزوار به خبرنگار ایرنا گفت: یکی از قابلیت‌های گل محمدی، کشت آن در اراضی با ارتفاع بالا و شیب دار است که در این شیوه کشت می توان از آب چشمه و قنوات برای آبیاری این محصول بهره گرفت.
احمد رحیمی افزود: در اقلیم کویری سبزوار گیاهان دارویی از اسانس و عصاره بیشتری برخوردار هستند که این موضوع کشت انواع گیاهان دارویی به ویژه گل محمدی را سودآور کرده است.
وی تصریح کرد: از مزایای کشت گل محمدی توسعه اشتغال است چنانکه علاوه بر ایجاد اشتغال در صنایع فرآوری مختلف شامل گلابگیری و گرفتن اسانس در بازه زمانی برداشت آن، که حدود یک ماه طول می کشد در هر هکتار از عرصه کشت روزانه ۲۵ نفر اشتغال ایجاد می شود.
وی عمده سودآوری این محصول را در فرآوری آن دانست و افزود: با مکانیزه شدن برداشت گل، توسعه صنایع وابسته و سهیم شدن کشاورزان در مراحل فرآوری، کشت گل محمدی مقرون به صرفه تر می شود.
رحیمی ادامه داد: بدین منظور تولید کنندگان گل محمدی در شرکت تعاونی گیاهان دارویی سبزوار عضو شده اند و زمینه سرمایه گذاری آنها از طریق این شرکت در صنایع جانبی گلابگیری، اسانس و سایر محصولات مرتبط فراهم شده است.
گلستانهای گل محمدی جذاب برای گردشگران
رییس اداره تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی سبزوار همچنین گفت: همزمان با فصل برداشت، گلستانهای گل محمدی از جذابیت و چشم نوازی خاصی برخوردار می شود و شمیم عطر آن طراوت خاصی را به فضای پیرامونی می بخشد.
رحیمی افزود: برداشت گل، آیین های سنتی گلاب گیری و جشنواره های گل محمدی برای گردشگران جذاب است از این رو سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری این محصول رونق اقتصاد منطقه را در پی دارد.
وی با بیان اینکه تماشای گلستان های گل محمدی و حضور در فضای عطرآگین آن، نشاط آور بوده و تاثیر مثبتی در روح و روان گردشگران، به ویژه در شرایط کرونایی این روزها دارد، تصریح کرد: شهروندان می توانند علاوه بر تفریح، نسبت به جمع آوری گل تازه و خریداری آن از گلستانها نیز اقدام کنند.
گل محمدی فرصتی برای جهش اقتصادی سبزوار
توسعه کشت گل محمدی به عنوان یک گیاه راهبردی و اقتصادی با هدف افزایش بهره وری و درآمد کشاورزان از سالهای گذشته همچون بسیاری از مناطق کشور در منطقه سبزوار نیز مورد توجه قرار گرفته است.
مسوول باغبانی مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار گفت: این شهرستان با توجه به شرایط آب و هوایی، ظرفیت خوبی برای کشت گل محمدی دارد لذا افزایش سطح کشت این محصول به بیش از یک هزار هکتار در برنامه چشم انداز پنج ساله جهاد کشاورزی شهرستان دیده شده است.
محمد عظیمی نژاد با بیان اینکه متابولیت‌های ثانوی گیاهان دارویی همچون فرآوری و عرقیات آن در اقلیم کویری سبزوار بیشتر است، افزود: به منظور توسعه کشت گل محمدی، بهره برداران این بخش در اولویت اعطای تسهیلات قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه این محصول در دومین سال کشت به گل‌دهی می‌رسد و طی چندین سال گل می دهد، تصریح کرد: امسال افزون بر ۱۵۰ تن گل محمدی از سطح گلستانهای شهرستان سبزوار برداشت می شود.
صنایع فرآوری گل محمدی نیازمند توسعه
هرچند هم اینک گام های مثبتی در تولید کشت گل محمدی در شهرستان سبزوار برداشته شده است، اما لازمه توسعه کشتزارهای این محصول در گرو ایجاد کارگاه‌های صنعتی فرآوری، عصاره گیری و اسانس گیری این محصول است.
مسوول باغبانی مدیریت جهاد کشاورزی سبزوار در این خصوص گفت: ایجاد کارگاه‌های صنعتی فرآوری، عصاره گیری و اسانس گیری گل محمدی در این شهرستان ضرورت دارد.
عظیمی نژاد افزود: هم اینک ۱۰ کارگاه صنعتی و نیمه صنعتی گلابگیری چهار کارگاه خشک کن و یک واحد اسانس گیری در شهرستان سبزوار فعال است.
کاربرد گل محمدی در صنایع مختلف
گل محمدی علاوه بر نقشی که در تولید گلاب دارد، اسانس آن در صنایع مختلف عطرسازی، آرایشی، بهداشتی و داروسازی، صنایع غذایی و شیرینی پزی کاربرد دارد همچنین این محصول در کنار آرام بخشی و رفع افسردگی برای درمان دردهای روماتیسمی، بیماری‌های قلبی و گوارشی مفید است.
یک کارشناس ارشد گیاهان دارویی گفت: گل محمدی از گیاهان ارزشمندی است که در بیشتر نقاط کشور کشت شده و با توجه به سازگاری این گیاه با شرایط اقلیمی سبزوار، کشت و توسعه آن طی سالهای اخیر گسترش یافته است.
مرتضی ریوندی افزود: نقش اقتصادی گل محمدی در بازار ایران و جهان برجسته است به طوری که در صنایع مختلف از این گیاه استفاده می شود و بازار گل، غنچه و پر گل خشک شده این گیاه رونق خوبی دارد.
وی تصریح کرد: از فرآوری گل محمدی انواع گلاب، اسانس، عطر و ادکلن به دست می آید که بعضا در صنایع غذایی، بستنی سازی و تولید شیرینی ها نیز مصرف زیادی دارد و در صنایع دارویی، آرایشی بهداشتی هم مورد استفاده قرار می گیرد.
این کارشناس کشاورزی ادامه داد: بازه زمانی برداشت گل محمدی در سبزوار به سبب اقلیم کویری آن از اوایل اردیبهشت تا اواسط خرداد است که با توجه به افزایش سطح زیر کشت گل محمدی در سبزوار و کمبود صنایع تبدیلی، همه ساله کشاورزان برای فروش گل تولیدی خود با مشکل روبه رو می شوند.
ریوندی افزود: با هدایت سرمایه‌ها به سوی صنایع فرآوری بخش کشاورزی به ویژه گیاهان دارویی و گل محمدی علاوه بر درآمدزدایی برای صاحبان سرمایه و اشتغالزایی، سبب دلگرمی بیشتر کشاورزان زحمتکش این خطه می شود.
شهرستان سبزوار دارای ۵۴ هزار هکتار کشتزار و ۱۹ هزار هکتار عرصه باغی است و حدود ۲۰ هزار بهره‌بردار در این عرصه فعالیت می‌کنند.
این شهرستان قطب تولید محصولات زیره، پنبه، جو و گندم در خراسان رضوی است. سالانه حدود ۱۵۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی در سبزوار تولید می شود.
این شهرستان در ۲۳۰ کیلومتری غرب مشهد قرار دارد.