بحران آلودگی هوا یکی از معضلات اصلی کلانشهرهای امروزی است؛ از تهران گرفته تا تبریز، مشهد، اراک، اصفهان، شیراز و اهواز.
در این بین بسیاری از کارشناسان امر، اجرایی شدن قانون هوای پاک را دوای این درد کلانشهرها معرفی می کنند.
قانون هوای پاک که به «قانون نَفَس» معروف است پس از تصویب مجلس در ۲۵ تیر ۱۳۹۶ در ۱۱ مرداد ۱۳۹۶ از سوی شورای نگهبان تایید و ۲۳ مرداد همان سال از سوی رئیس‌جمهوری برای اجرا ابلاغ شد.
این قانون مشتمل بر ۳۴ ماده و ۳۹ تبصره است در این قانون به منابع آلوده‌کننده هوا و ممنوعیت تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده پرداخته شده است که اکنون بعد از گذشته چندین سال همچنان اجرای آن "لاکپشتی وار" پیش می رود.
موارد بسیاری در قانون نفس مورد تأکید قرار گرفته است که شامل تولید و عرضه سوخت استاندارد، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای استاندارد خودروهای نو، تجدید و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی، تبیین شرایط اضطرار آلودگی هوا، پایش و کنترل آلودگی صنایع، آلایندگی موتورخانه ها و سامانه های احتراق خانگی، بیابان زدایی و مقابله با گرد و غبار، توسعه انرژی های تجدید پذیر و ایجاد شعب تخصصی رسیدگی به تخلفات محیط زیست است.
۱۸ دستگاه مسئول کنترل آلودگی هوا هستند که اگر دستگاه های مسئول متناسب با محورها و تکالیف پیش بینی شده در این قانون عمل می کردند روزهای پاک بیشتری در تهران وجود داشت.
عدم اسقاط خودروها و موتورسیکلت های فرسوده، توزیع نامناسب سوخت نفت گاز یورو ۴، عدم ارتقای استاندارد خودروهای بنزینی، تجدید کُند ناوگان حمل و نقل عمومی، تداوم مصرف سوخت مازوت در نیروگاه ها و صنایع کلانشهرها به رغم ممنوعیت استفاده از فصول سرد سال باعث تشدید آلودگی شده و از سوی دیگر در شهرهای بزرگ شرایط به دلیل همزمانی کرونا و آلودگی هوا سخت تر شده است.
اقدامات مثبتی مانند معاینه فنی خودروها، توسعه خطوط مترو، اجرای طرح های مدیریت ترافیک، بهبود کیفیت سوخت بنزین از منظر بنزن و آروماتیک ها و حذف سرب از سوخت، در مقابل روند فزاینده بارگذاری ها در تهران به ویژه خودروهای شخصی موجب شده این اقدامات کم اثر شوند.
قانون هوای پاک به کندی پیش می رود
مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با انتقاد از قانون هوای نفس می گوید: قانون هوای پاک تکالیفی را بر عهده دستگاه‌ها گذاشته تا روزهای آلوده کمتری داشته باشیم اما متاسفانه به دلایل مختلف روند اجرای این قانون به کندی پیش می‌رود.
شینا انصاری ادامه می دهد: بر اساس این قانون دستگاه‌های متولی و مدیریت شهری به اجرای برنامه‌های مختلف موظف شدند که این حرکت متناسب با رشد جمعیت تهران و صنایع نیست که اگر همه دستگاه‌ها با عزم جدی آیین‌نامه‌های قانون هوای پاک را اجرا می‌کردند، حتما تعداد روزهای ناسالم تهران کاهش می‌یافت.
او با اشاره به راهکارهای کاهش آلودگی هوای تهران اضافه می کند: محدودیت‌های تردد خودروهای سنگین، تعطیلی موقت پروژه‌های عمرانی شهری، تشدید نظارت‌ها بر فعالیت صنایع و نیروگاه‌ها به خصوص نوع سوخت مصرفی و آلاینده‌های خروجی، ممانعت از سوزاندن پسماندها، جلوگیری از تردد خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی را از مهمترین راهکارهای موقت در کاهش آلودگی هوای تهران در شرایط اضطراری آلودگی هواست.
انصاری با بیان این که در بحث قانون هوای پاک مشارکت مردم باید مورد توجه قرار گیرد، می گوید: باید از ظرفیت و همکاری مردم در بهبود وضعیت هوای تهران استفاده کرد و شهرداری ها در کنار سایر دستگاه ها سهم بسزایی در کنترل آلودگی هوا دارند که باید با ارائه تسهیلات مناسب به آنها و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و خطوط مترو شاهد کاهش آلودگی هوا باشیم.
ورود فراکسیون محیط زیست مجلس به موضوع آلودگی هوا
آنقدر بحث آلودگی هوا در تهران داغ شد که نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر لزوم احیای قانون هوای پاک خواستار ورود فراکسیون محیط‌زیست مجلس به موضوع آلودگی هوای تهران شد.
«سیداحسان خاندوزی» می گوید: قانون هوای پاک، دستور کار خوبی است که بر اساس آن، فراکسیون محیط زیست مجلس رسماً به موضوع آلودگی هوای تهران ورود کند در این باره با رئیس و اعضای این فراکسیون، لزوم احیای قانون هوای پاک از طریق نظارت مجلس بر اجرای قانون هوای پاک از سوی دستگاه‌های مختلف را مطرح خواهم کرد.
آلودگی هوا نیازمند مشارکت دستگاه هاست
مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز در باره آلودگی هوای پایتخت می گوید: نخستین مشکلی که مردم تهران در این سال‌ها عنوان می‌کنند، آلودگی هواست که مسأله‌ای بین‌بخشی است و یک دستگاه به تنهایی نمی‌تواند آن را حل کند و این شرکت به عنوان مجموعه‌ای چابک، علمی و تخصصی، سعی کرده تا مشاوری امین برای سایر مجموعه‌ها باشد.
حسین شهیدزاده می گوید: شرکت کنترل کیفیت هوا بر خلاف اسمش، هیچ‌گونه ابزار کنترلی در اختیار ندارد و کار آن بیشتر تحقیقاتی و مشاوره است.
در کنار قانون هوای پاک هر سال شعار روز هوای پاک نیز اعلام می شود تا تلنگری برای مسئولان شهری باشد در (۲۹ دی ماه سال گذشته) شعار «هوای پاک، تعهد مسئولان، مشارکت مردم» تعیین شد تا از جذب حداکثری مردم در کنار مسئولان برای کاهش آلایندگی هوای تهران استفاده شود ...
بر اساس آخرین اطلاعات آماری منتشر شده در تهران، ۶۰ درصد منابع متحرک و ۴۰ درصد منابع ثابت در آلودگی هوای تهران سهیم هستند آلاینده هایی که از این منابع تولید می شود نفس های تهران را به شماره می اندازد و قانون نفس و حتی روز هوای پاک را بی اثر می کند.
به این ترتیب منابع متحرک که بیشترین نقش را در آلودگی هوای تهران دارند شامل کامیون ها، خودروهای سواری، موتورسیکلت ها، مینی بوس های دیزلی و اتوبوس ها به جز اتوبوس های شرکت واحد می شوند.
اما نقش این منابع در آلودگی هوا یکسان نیست به طوری که کامیون ها ۱۵.۷ درصد، خودروهای سواری ۱۴ درصد، موتورسیکلت ها ۱۰ درصد، اتوبوس ها ۵.۷ درصد و مینی بوس های دیزلی ۴ درصد در آلودگی تهران نقش دارند. منابع ثابت که کمتر از نیمی از آلودگی هوای تهران را به دوش می کشند نیز شامل نیروگاه ها، پلایشگاه ها، منابع آلاینده خانگی، تجاری و اداری می شوند.
در کنار وظایف دستگاه های، راهکارهای موقت آلودگی هوا، توقف فعالیت های ساختمانی و صنایع با ایجاد آلایندگی، ممنوعیت تردد کامیون ها در شب، جلوگیری از تردد کامیون هایی با بالای ۲۰ سال عمر، توقف موتور سیکلت های فاقد معاینه فنی و همچنین همکاری و مشارکت مردم است.
به گزارش ایرنا، از ابتدای امسال نیز ۲ روز هوای پاک، ۳۷ روز هوای قابل قبول یا همان سالم و چهار روز هوای ناسالم برای گروه های حساس در تهران به ثبت رسیده است.