به گزارش روز دوشنبه ایرنا، مسکو به دو دلیل از خروج آمریکا از افغانستان نگران است اول اینکه واهمه دارد که بعد از این خروج مناقشه افغانستان به مرزهای روسیه نزدیکتر شود و از طرف دیگر آمریکا به عنوان دشمن شماره یک روسیه برخی از نیروهای خود را بعد از خروج در منطقه آسیای میانه که حیات خلوت روسیه بوده است مستقر کند.
برخی منابع اعلام کرده اند که دولت ایالات متحده در حال مذاکره با کشورهای آسیای میانه برای اعزام نیروهای خود به این کشورها پس از خروج از افغانستان است. ایالات متحده هنگام آغاز عملیات خود در افغانستان نیز ز زمین در برخی از کشورهای آسیای میانه (اربکستان و تاجکیستان) استفاده کرده بود.
از اول ماه جاری میلادی، کشورهای ناتو به رهبری ایالات متحده نیروهای شروع به خارج کردن نیروهای خود از افغانستان کرده اند. ارتش غربی قرار است تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۱، بیستمین سالگرد حمله انتحاری به برج های دوقلو در نیویورک و پس از آن به اصطلاح جنگ با تروریسم این کشور را به طور کامل ترک کند. اما آمریکایی ها و متحدان آنها نتوانسته اند به هدف خود برای تسلیم طالبان برسند.
جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا خروج ارتش این کشور از افغانستان و پایان طولانی ترین جنگ تاریخ آمریکا را در اواسط ماه آوریل(فروردین) اعلام کرد. وی تأکید کرد که هیچ عجله ای رخ نخواهد داد و در صورت تلاش شبه نظامیان برای حمله به نیروهای ائتلاف، طالبان را با واکنش تند تهدید می کند. در مرحله بعدی، متحدان واشنگتن، به ویژه انگلیس، تمایل خود را برای ترک کشور اعلام کردند.
ارتش آمریکا ۲۰ سال در خاک افغانستان بوده است. پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، دولت ایالات متحده در اواخر سال ۲۰۰۱ پایگاه های نظامی در منطقه ایجاد کرد تا از عملیات نظامی در افغانستان پشتیبانی کند.
نیویورک تایمز در تاریخ ۱۵ آوریل گزارش داد که دولت ایالات متحده با مقامات قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان دیدار کرده و در مورد امکان استفاده از پایگاه ها در منطقه بحث کرده است.
آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا نیز در توئیتر خود اظهار داشت که وی در ۲۲ آوریل با وزرای خارجه ازبکستان و قزاقستان دیدار کرده است.
اگر توافقی بین واشنگتن و سایر کشورهای منطقه حاصل شود، این اولین باری نیست که نیروهای آمریکایی و سایر نیروهای ناتو وارد آسیای میانه می شوند. آخرین باری که نظامیان غربی از پایگاه های خود در آسیای میانه استفاده کردند از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴ بود، اما این آزمایش موفقیت آمیز نبود.
پس از حملات تروریستی القاعده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، واشنگتن با مقامات قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان تماس گرفت تا درباره نقش آسیای میانه در لشکرکشی نظامی به رهبری آمریکا علیه گروه های تروریستی در افغانستان بحث کند.
دلایل مختلفی برای پذیرش این پیشنهاد توسط کشورهای آسیای میانه در آن زمان وجود داشت.
به استثنای ترکمنستان، چهار کشور دیگر نگران اوضاع در مرزهای جنوب شرقی افغانستان بودند. با فعال شدن طالبان در نزدیکی مرزهای این کشورها، تهدیدها بیشتر شد.
طالبان در آگوست سال ۱۹۹۸، در رودخانه آمودریا در نزدیکی مرز ازبکستان، به شهر حیراتون رسیدند. یک ماه بعد، آنها شیرخان-بندر را که هم مرز با تاجیکستان است، تصرف کردند.
دلیل آسان دیگر برای پذیرش پیشنهاد ایالات متحده این بود که حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان از حمایت جهانی برخوردار بود. ایالات متحده همچنین در دهه ۱۹۹۰ احیاکننده آسیای میانه بود. به عنوان مثال ایالات متحده یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال پنج کشور آسیای میانه را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک با آنها برقرار کرد.
حمایت واشنگتن از استقلال، دولت های منطقه را متقاعد کرده است که وابستگی آنها به مسکو نیست. رهبران همه کشورهای آسیای میانه، به استثنای رئیس جمهور امامعلی رحمان، در دهه ۱۹۹۰ رسماً به واشنگتن دعوت شدند.
ایالات متحده یکی از بزرگترین دریافت کنندگان کمک های بشردوستانه به تاجیکستان در طول جنگ داخلی ۱۹۹۲-۱۹۹۷ بود.
بنابراین، کشورهای نوپای آسیای میانه از فرصت استفاده کرده و به "خوبی" ایالات متحده پاسخ دادند، در حالی که نتیجه گرفتند که همکاری با ایالات متحده و متحدان آن می تواند آنها را در معرض خطر گروههای تروریستی، تهدیدی برای امنیت منطقه است.
چرا کشورهای آسیای میانه از خروج نیروهای آمریکایی از افغاسنتان نگرانند؟
ظاهراً اوضاع امروز افغانستان تفاوت چندانی با دهه ۱۹۹۰ ندارد. طالبان در برخی مناطق نزدیک مرز آسیای میانه دوباره در حال فعالیت هستند. دولت های تاجیکستان و ازبکستان به شدت نگران اتحاد مجدد شهروندان خود با این گروه ها در شمال افغانستان هستند.
این بار دولت های آسیای میانه رویکرد متفاوتی نسبت به طالبان دارند. آنها میانجیگری یک توافق صلح را انجام می دهند و امیدوارند که حتی در صورت عدم دستیابی به صلح، آنها بتوانند با این گروه "مذاکره" کنند و از استفاده افراط گرایان داخلی آسیای میانه از افغانستان برای ایجاد بی ثباتی در منطقه جلوگیری کنند.
اکنون کشورهای آسیای میانه می توانند به طور موقت استفاده از پایگاه ها توسط ارتش آمریکا را مجاز کنند، اما با هدف کمک به گروه افراطی آسیای میانه در شمال افغانستان. حتی اگر طالبان با آن مخالفت کنند.
مناقشه افغانستان به روسیه نزدیک می شود
همه موارد توضیح داده شد دلایلی است که باعث نگرانی روسیه شده است از یک طرف با خروج نظامیان آمریکا از افغانستان با خطر متمرکز شدن گروههای تروریستی در نزدیکی مرزهای خود مواجه می شود و از سوی دیگر شاهد حضور دشمن شماره یک خود یعنی آمریکا در منطقه و حیات خلوت خود (اسیای میانه و قفقاز) خواهد بود.
به گفته کارشناسان، روی کار آمدن طالبان به طرز چشمگیری منطقه را رادیکال می کند. این خطر وجود دارد که افراط گرایان در اینجا متوقف نشوند و سعی کنند کشورهای همسایه را به مدار نفوذ خود، از جمله جمهوری های آسیای میانه - متحدان روسیه درسازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، جلب کنند. و اگر یکی از آنها توسط تروریست ها مورد حمله قرار گیرد، مسکو، بر اساس تعهدات معاهده، مجبور به مداخله خواهد شد.
این واقعیت زمانی بدتر می شود که بسیاری از جنگجویان داعش که در خاورمیانه شکست خورده اند، در افغانستان مستقر شده اند. آنها به طور کلی مرزهای تعیین شده توسط کشورها را به رسمیت نمی شناسند. پس از خروج ایالات متحده و ناتو، جریانی از گروههای مافیایی و قاچاق به کشورهای همسایه هجوم می آورند و سطح قاچاق مواد مخدر و قاچاق اسلحه سر به فلک می کشد.
اما راه حل این مشکل، طبق ایده بایدن رئیس جمهوری آمریکا، توسط دیگران انجام خواهد شد. رئیس جمهوری آمریکا از مقامات پاکستان، روسیه، چین، هند و ترکیه خواست تا به طور فعالانه تری از کابل کمک و پشتیبانی کنند.
سرگی استروکان یکی از تحلیلگران روس می گوید: طالبان بعد از شکست تلاش ها برای حل و فصل مسائل بین افغانی، به قدرت هجوم می آورد.» وی ضمن اشاره به حملات تروریستی اخیر در افغانستان که منجر به کشته و زخمی شدن شمار زیادی از شهروندان غیرنظامی افغانستان شده است، چالش های امنیتی افغانستان بعد از خروج نیروهای آمریکا را خطری جدی برای مسکو می داند.
آندری سیرنکو، مدیر مرکز تجزیه و تحلیل انجمن کارشناسان علوم سیاسی روسیه نیز می گوید: «تغییر اوضاع در افغانستان بخاطر خروج نیروهای آمریکا و ناتو برای روسیه چالشی جدی خواهد شد.
اولا باید «خلا ژئوپلیتیکی» پر شود. دوما باید نخبگان جمهوری های شوروی سابق در آسیای مرکزی که طی بیست سال اخیر به زندگی زیر چتر امنیتی (چتر امنیتی که غرب در مقابل گروههای تروریستی در منطقه ایجاد کرده بود) عادت کرده اند را آرام کرد.
سوم، باید به پیدایش احتمالی پایگاه های نظامی آمریکا در آسیای مرکزی واکنش نشان داد. آمریکا و ناتو نزدیک ترین روابط را با ازبکستان که عضو سازمان پیمان امنیت جمعی نیست، دارند. به همین خاطر می توان تصور کرد که دقیقا در همین کشور پایگاه آمریکا، برای مثال تحت برند مرکز بین المللی مبارزه با تروریسم، پدید بیاید». این در حالی است که وزارت دفاع ازبکستان یادآور شده است که قوانین کشور استقرار هرگونه پایگاههای نظامی خارجی را منع می کند.
الکسی نیچایِف از روزنامه نگاران روس «رفتن آمریکا از افغانستان را چالشی جدید برای روسیه عنوان می کند.
وی می گوید: آمریکا امکان استقرار نیروهای خود در کشورهای آسیای مرکزی، بویژه در ازبکسان و تاجیکستان را بررسی خواهد کرد. واشنگتن پیشتر از مراکز نظامی در منطقه در جهت منافع خود استفاده کرده است بنابراین روسیه باید خود را با چالش نزدیکتر شدن حضور نظامی آمریکا در نزدیکی مرزهایش اماده کند.
الکسی مالاشنکو، شرق شناس و کارشناس علوم سیاسی این رابطه معتقد است: «بازی با موضوع انتقال نظامیان آمریکا به ازبکستان برای تاشکند نفع دارد. این یک کارت برنده بیشتر برای تاشکند در گفت وگوهایش با روسیه است.
احتمالا موضع مقامات ازبکستان، اینگونه خواهد بود: «ما پیشنهادی از آمریکایی ها داریم که ما باید به آن فکر کنیم. ما نارضایتی شما را درک می کنیم، اما توجه کنید که ما چه نقشی را در مسائل حل و فصل اوضاع افغانستان ایفا می کنیم» و روسیه به نحوی باید به آن واکنش نشان بدهد».
به گفته وی مقامات آمریکایی و ناتو اکنون دلایل خوبی برای طرح مسئله بازگشت نیروها به منطقه اسیای میانه دارند.