به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در چند دوره‌ای که مناظره‌های انتخاباتی برگزار شده، صداوسیما شیوه‌های متفاوتی را امتحان کرده است. گاهی نامزدها دو به دو در برابر هم قرار گرفته‌اند و گاهی مناظره با طرح سوالات تستی به مسابقات تلویزیونی شباهت پیدا کرده است. در یازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران چند نامزد به نحوه برگزاری مناظره اعتراض کردند. در همان زمان، مرتضی حیدری، مجری مناظره از نامزدهای معترض خواست که همراه با نمایندگان‌شان به صداوسیما بیایند. او گفت: «ما گفت‌وگو می کنیم، اگر بر سر مدلی به اجماع رسیدیم، مناظرات بعدی را با آن مدل برگزار می‌کنیم.»
حمید ضیایی‌پرور روز یکشنبه در گفتگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، با اشاره به اهمیت مناظره‌های انتخاباتی توضیح داد: مناظره اصلی ترین اتفاقی است که افکار عمومی مخصوصا اقشار خاموش و خاکستری را شکل می‌دهد. خیلی ها شناخت نسبی از افراد دارند ولی در مناظره شناخت بهتری پیدا می‌کنند. چون وقتی نامزدها در مناظره با هم چالش دارند، فن بیان و اطلاعات و برنامه و صلابت آنها آشکار می‌شود.
هر اشتباهی تا ابد در کارنامه نامزد می‌ماند
وی افزود: مناظره یک ژانر رسانه ای است و هیجانات مربوط به رسانه در مناظره وجود دارد. اگر یک نامزدی در مناظره ای گافی بدهد، تا ابد در کارنامه اش می‌ماند. همان آدم در کلی برنامه دیگر اشتباه داشته، ولی کسی به آن توجه نکرده است.
این مدرس دانشگاه با بیان این نکته که کیفیت و چارچوب مناظره در نقاط مختلف دنیا متفاوت است، اظهار داشت: در ایران رادیو و تلویزیون خصوصی نداریم و قواعد بازی مناظره را صداوسیما تعیین می‌کند و به همین دلیل شاید خلاقیت و جذابیت و بی طرفی مناظره توسط صداوسیما رعایت نشود.
نویسنده کتاب جنگ نرم (ابرار معاصر تهران، ۱۳۸۳) افزود: همین که مناظره به صورت زنده برگزار می شود و همه چیز در لحظه اتفاق می افتد و هیچ سانسوری وجود ندارد، باعث جذاب شدن آن می شود. نامزدها همزمان با مناظره کمپین (پویش) هم عرضی را هم شروع می کنند. وقتی نامزدی یک فکت (واقعیت) خبری می آورد، کمپین آن نامزد شروع به انتشار مستندهایی می کند که آن گفته را اثبات کند. نامزد رقیب هم می گردد تا ضد آن حرف را اثبات کند. این فرایند شور و شوق ایجاد می کند. بنابراین مناظره فقط چیزی که در تلویزیون پخش می شود نیست و افکار عمومی و کمپین ها درگیر ماجرا می شوند.
آسیب‌شناسی مناظره‌های برگزار شده
ضیایی‌پرور نقش برگزاری مناظره‌ها را در جهت ایجاد شور و نشاط و افزایش مشارکت و آگاهی رسانی و اقناع افکار عمومی مثبت دانست و تاکید کرد: سرنوشت نامزدهای برنده و بازنده در روز مناظره تعیین می‌شود و همه چیز وابسته به مناظره‌های انتخاباتی است.
نویسنده کتاب شبکه‌های اجتماعی مجازی فرصت‌ها و تهدیدها (سیمای شرق، ۱۳۹۵) افزود: باید مناظره‌های برگزار شده در صداوسیما و دانشکده های ارتباطات آسیب‌شناسی شود تا نقاط ضعف آن شناخته و برطرف شود. مواردی چون استفاده از مجری، سوالات، زاویه بندی، نوبت دهی به افراد، چیدمان صندلی‌ها و کادربندی دوربین و رنگ برنامه مناظره و ... نیاز به بررسی دارد.
هیچ کدام از مجری‌ها را نمی‌پسندم
استاد ارتباطات اجتماعی در پاسخ به این سوال که کدام مجری توانایی بهتری برای اجرای مناظره دارد، توضیح داد: من هیچ کدام از مجری‌های مناظره‌های قبلی را نمی‌پسندم و معتقدم باید از مجری‌های قوی تری استفاده شود. این مجری‌ها نقش میکروفون را داشته و نتوانستند هیجانی ایجاد کنند. ما در کشور مجری الگو تولید نمی کنیم. این امکان وجود دارد که مجری از بیرون تلویزیون انتخاب شود. مثلا بین رسانه های آنلاین و مکتوب بگردند و آدم های سرشناس را دعوت به کار کنند. جایگاه شخصیتی مجری می‌تواند در مقبولیت و جذابیت مناظره ها نقش داشته باشد.
وی افزود: برگزار کننده و مجری مناظره ها باید یک اتوریته (اقتدار) و پذیرش عمومی داشته باشد تا نسبت به مناظره کننده در جایگاه پایین قرار نگیرد. در خارج کشور مجری‌های تلویزیونی این قدر با سران کشورها مصاحبه کرده اند که برگزاری مناظره انتخاباتی برایشان کار سختی نیست.
ضیایی‌پرور با اشاره به این نکته که کل مناظره‌ها بر اساس چارچوب و دستورالعمل برگزار می‌شود اظهار داشت: این قانون در مجلس تصویب شده و هر گونه اصلاح قانونی باید در مجلس صورت بگیرد. حیدری، مجری مناظره‌ها هم چند بار اعلام کرد که کمیسیون تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری درباره مناظره‌ها تصمیم می‌گیرد.
غیبت نمایندگان نامزدها در کمیسیون تبلیغات انتخابات
استاد ارتباطات اجتماعی در پاسخ به این سوال که آیا با نامزدهای انتخابات و صاحبنظران رسانه درباره ساز و کار برگزاری مناظره‌ها مشورت می‌شود، گفت: معمولا این اتفاق نمی‌افتد. در حالی که اگر کمیسیونی متشکل از نمایندگان احزاب و نامزدها و رسانه‌ها تشکیل شود، آسیب‌های برگزاری مناظره‌ها کمتر خواهد شد. نامزدها مشاوران دقیق رسانه ای دارند و اگر ضعف یا جهت‌گیری در جریان مناظره‌ها باشد تشخیص می‌دهند. برخی تکنیک های القایی را مردم متوجه نمی شوند. مثلا ممکن است بر روی چهره یک نامزد فیلتر رنگی بیاندازند. کسی که فیلمبردار است، اگر ارتفاع دوربین را 5 سانتی متر بالا ببرد، مخاطب از بالا به نامزد نگاه می‌کند. این‌گونه تکنیک‌های فنی را مشاوران ارتباطی تشخیص می‌دهند.
وی مناظره دو نفره را بهتر از مناظره گروهی دانست و گفت: در مناظره گروهی زمان کشته می شود و همه وقت کم می‌آورند.
به گزارش ایرنا، سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ همزمان با انتخابات ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، اولین میان‌دوره‌ای یازدهمین مجلس شورای اسلامی (برای ۱۱ حوزه انتخابیه؛ آستانه اشرفیه، تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، تفرش، بهار و کبودرآهنگ، گچساران و میانه و برای شش کرسی مجلس شورای اسلامی) و دومین میان‌دوره‌ای پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری (برای ۴ حوزه انتخابیه؛ تهران، خراسان رضوی، قم و مازندران) برگزار خواهد شد.