به گزارش ایرنا خراسان جنوبی ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه جهان، ۹۷ درصد عناب کشور، دومین استان تولیدکننده زعفران ایران و دارای رتبه اول زعفران باکیفیت جهان است این در حالی است که سهم این استان در صادرات زرشک و عناب فقط ۲ درصد و زعفران ۷۰ درصد میزان تولید است.
خراسان جنوبی دارای محصولات راهبردی همچون زرشک، عناب و زعفران است اما مسایل و مشکلات متعددی سبب شده آن طور که باید این محصولات در بازارهای داخلی و خارجی معرفی نشود و سهم اندکی از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص دهد.
بدون شک نکته‌ای که پس از تولید محصولات کشاورزی حائز اهمیت است، تامین زنجیره فروش و حمایت از آن تا رسیدن محصول به بازار هدف و مقصدهای صادراتی است لذا خام‌فروشی بزرگترین معضل کشاورزی این منطقه است که توجه به این موارد در سال "تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها" اهمیت مضاعف پیدا کرده است.
کشاورزان هم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
از همین رو امروز (پنجشنبه) میز تخصصی توسعه صادرات محصولات راهبردی استان خراسان جنوبی با حضور مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران و جمعی از مدیران دستگاه‌های دولتی و بخش خصوصی به میزبانی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند برگزار شد و چالش‌های موجود، پیشنهادها و راهکارها برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی در کوتاه مدت و میان مدت مورد بررسی قرار گرفت.
مشکل در بازاریابی محصولات کشاورزی
رییس کمیسیون مدیریت واردات، توسعه صادرات و گمرک اتاق بازرگانی بیرجند در این نشست گفت: حدود ۴۵ درصد اشتغال استان در بخش کشاورزی به ویژه محصولات استراتژیک فعال است اما برای این محصولات استان آن گونه که باید اقدامی صورت نگرفته است.
علیرضا خامه‌زر با بیان اینکه در بازاریابی محصولات کشاورزی دچار مشکل هستیم اظهار داشت: محصولات کشاورزی خراسان جنوبی هم مانند مردم این منطقه مظلوم واقع شده است.
وی افزود: خراسان جنوبی باید متولی محصولات سه محصول استراتژیک باشد همان طور که کرمان به عنوان متولی پسته معرفی شده است.
رییس کمیسیون مدیریت واردات، توسعه صادرات و گمرک اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند گفت: برای محصولات استان باید شناسنامه مشخص تهیه شود و با راه‌اندازی زرشک و در همه مراحل کاشت، داشت و برداشت مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: جهاد کشاورزی باید در ترویج و آموزش کشاورزان و استفاده از سموم و مواد شیمیایی به کشاورزان کمک کند تا محصول به دست آمده در بازارهای خارجی استانداردهای لازم را داشته باشد.
خامه‌زر گفت: دانشگاهیان کمک کنند محصولات استان شناسنامه کیفیت و سلامت را درخصوص سلامت و خواص داشته باشد تا زمانی که در بازارهای خارجی عرضه می‌شود، شناسنامه‌دار باشد.
تعاونی محصولات راهبردی استان تشکیل می‌شود
رییس اتاق تعاون خراسان جنوبی هم گفت: محصولات استراتژیک زرشک، زعفران و عناب در سطح کشور سرآمد است و در بازارهای خارجی و جهانی حرفی برای گفتن دارد اما هنوز آن گونه که باید نتوانسته خود را در سطح جهانی عرضه کند.
غلامحسین حسینی افزود: تشکیل تعاونی محصولات استراتژیک استان را با همکاری دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی دنبال می‌کنیم که تاکنون به نتایج خوبی رسیده است و عضوگیری را به زودی آغاز می‌کنیم.
وی اظهار داشت: هدف از این کار کمک به تولیدکنندگان محصولات استراتژیک در مرحله کاشت، داشت و برداشت، بسته‌بندی و صادرات است تا کشاورزان بتوانند محصول خود را به بهترین نحو در بازار عرضه کنند و دست دلالان حذف شود و سود حاصل از آن در اختیار تولیدکنندگان واقعی قرار گیرد.
کاهش کیفیت محصولات کشاورزی
مدیرعامل اتحادیه زرشکاران و زعفران‌کاران و باغداران خراسان جنوبی نیز گفت: در سال‌های اخیر با توجه به افزایش قیمت نهاده‌های کشاورزی و دستمزدهای کارگری آن طور که در گذشته شاهد بودیم کشاورزان توانایی رسیدگی به باغات را ندارند و کیفیت محصولات سال به سال کاهش می‌یابد.
امیر ابراهیم‌آبادی افزود: از آنجایی که برای صادرات باید روی محصولات درجه یک برنامه‌ریزی داشته باشیم این زنگ هشداری است که باید برای آن چاره‌اندیشی شود تا کشاورز درآمد لازم را داشته باشد.
وی اظهار داشت: در ارتباط با صادرات، موضوع بهداشت و بار میکروبی محصولات مطرح است که بارگاه‌های زرشک و واحدهای بوجاری برخی مسایل بهداشت را رعایت نمی‌کنند و نیاز است توجه ویژه شود.
مدیرعامل اتحادیه زرشکاران و زعفران‌کاران و باغداران خراسان جنوبی گفت: راه برون‌رفت از شرایط موجود که نتوانسته‌ایم جایگاه صادرات محصولات کشاورزی را احصا کند، این است که زنجیره تولید و ارز این محصولات را تکمیل کنیم و از مرحله کاشت، داشت و برداشت تا فروش، فرآوری و صادرات در قالب زنجیره و تحت مدیریت یک تشکل باشد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر حلقه‌های این زنجیره به صورت گسسته در استان وجود دارد که اگر به صورت زنجیروار عمل کنند بدون شک تاثیر زیادی خواهد داشت.
ابراهیم‌آبادی گفت: در دنیا آنچه شاهد هستیم اینکه زنجیره‌ها توسط ذی‌نفعان و بخش خصوصی اداره می‌شود و درخواست داریم دستگاه‌های دولتی در زمینه ارتقای این بخش و تکمیل زنجیره محصولات کشاورزی همکاری لازم را داشته باشند.
آزمایشگاه تخصصی صادرات محصولات کشاورزی راه‌اندازی می‌شود
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی در این نشست تخصصی گفت: ایجاد و راه‌اندازی آزمایشگاه تخصصی صادرات محصولات کشاورزی در استان در حال پیگیری است اما درخواست داریم سازمان توسعه تجارت ایران ما را یاری کند.
عباس جرجانی افزود: احداث آزمایشگاه سبب خواهد شد صادرات غیرنفتی استان به ویژه در بخش کشاورزی افزایش یابد.
وی تصریح کرد: یکی از موارد بسیار خوبی که سال ۹۹ در استان مصوب شد و اکنون نیز در دستور کار قرار دارد اینکه ارزش افزوده محصولات استراتژیک استان را بالا ببریم.
رییس سازمان صمت خراسان جنوبی گفت: در این خصوص سرمایه‌گذاران مختلفی را به استان دعوت می‌کنیم تا محصولات استراتژیک استان را به محصولات دیگری تبدیل کنند و به عنوان پایه مواد اولیه بتوان ارزش افزوده این محصولات را افزایش داد.
وی عنوان کرد: از طریق هلدینگ‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در کشور این موضوع در حال پیگیری است همچنین خبرهای خوبی از طریق سازمان جهاد کشاورزی به زودی اعلام خواهد شد.
نکات بهداشتی به دقت رعایت شود
عضو کنسرسیوم زرشک و زعفران نیز گفت: مهمترین اصلی که درخواست داریم پیگیری شود این است که کشاورزان و تولیدکنندگان و افرادی که در صنایع بسته‌بندی فعال هستند از بار میکروبی محصول بکاهند و درخصوص ایجاد بارگاه‌های خشک کردن زرشک دقت کنند.
شاهین صفارپور افزود: سال ۹۵ نخستین کارخانه شرق کشور برای خشک کردن و فرآوری محصولات استان از قبیل عناب و زعفران را راه‌اندازی کردیم تا با کیفیت بالا و بدون بار میکروبی و در بسته‌بندی‌های شکیل وارد بازار شود اما به دلایلی کار ما عقیم ماند.
وی خواستار کمک برای احیای این کارخانه در خراسان جنوبی شد و گفت: زرشک تازه در این کارخانه طی ۲۴ ساعت خشک و بسته‌بندی و وارد بازار می‌شود و این تاثیر زیادی بر بازار صادراتی دارد.
وی گفت: زرشک بی‌دانه خراسان جنوبی در دنیا بی‌رقیب است بنابراین درخواست داریم کمک کنید تا آنچه شایسته و بایسته استان و این محصول است را در بازارهای جهانی داشته باشیم.
لزوم معرفی زرشک خراسان جنوبی در داخل و خارج کشور
معاون سازمان توسعه تعاون روستایی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه ۹۸ درصد زرشک بی‌دانه جهان در این استان تولید می‌شود اظهار داشت: برای این محصول بازار مصرف داخلی بزرگ و خارجی داریم اما آنگونه که باید نتوانسته‌ایم این محصول را به درستی در بازارهای داخلی و خارجی معرفی کنیم.
مهدی جعفری با تاکید بر اینکه معرفی این محصول نیازمند کار فرهنگی است افزود: در کار فرهنگی از خانه تا بازارهای جهانی باید پُل ارتباطی بین تولیدکننده داخلی و خارجی ایجاد شود.
وی بر لزوم ارائه بسته‌های حمایتی و مشوق‌های صادراتی تاکید و بیان کرد: نوسان شدید قیمت‌ها کشاورزان را بی‌انگیزه کرده است و نمی‌توان سیاست‌گذاری لازم را در استان لحاظ کرد.
معاون سازمان توسعه تعاون روستایی خراسان جنوبی گفت: در طول سال وضعیت مطلوبی در کشور نداریم که تولیدکنندگان تکلیف خود را بدانند.
وی افزود: امسال ۱۰ تن زعفران خریداری کردیم که در حوزه صادرات به‌کارگیری می‌شود لذا زعفران جای خود را در بازار جهانی و داخلی پیدا کرده است اما در مورد عناب و زرشک باید فکری بشود.
جعفری تاکید کرد: باید پل ارتباطی بین بازارهای جهانی و تولیدکنندگان برقرار شود تا ابتدا زرشک تازه را در بازار عرضه کنیم، از طرفی برای خشک کردن محصول زرشک باید کشاورزان حمایت شوند تا با استفاده از روش صحیح خشک کردن محصول، استاندارد آن برای صادرات حفظ شود.
وی گفت: درخواست داریم با همکاری بخش خصوصی تور بازرگانان خارجی که می‌خواهند این محصول را خریداری کنند در زمان برداشت به استان فراهم شود زیرا در این صورت به تولید و تولید کننده کمک خواهد شد.
گواهی ۱۱ محصول ارگانیک در خراسان جنوبی صادر شد
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم گفت: سال گذشته در این استان گواهی ۱۱ محصول ارگانیک صادر شد که به عنوان یکی از رویکردهای جهاد کشاورزی است و برای توسعه صادرات باید به این سمت برویم.
عبدالرضا رضایی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی رتبه نخست تولید عناب کشور را دارد افزود: اگر در زمینه تولید محصولات سالم و ارگانیک برنامه‌ریزی نشود حتی بازار کنونی را هم از دست خواهیم داد.
وی یکی از رویکردهای وزارت جهاد کشاورزی را تسهیل روند صدور مجوزها برای ایجاد بارگاه‌های زرشک اعلام کرد و گفت: مشکلات مربوط به این حوزه باید به طور مستمر رصد و با همکاری تولیدکنندگان رفع شود.
مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اضافه کرد: جهش و نوسان قیمت نهاده‌های کشاورزی و از طرفی ثابت ماندن یا کاهش قیمت محصولات کشاورزی فشار زیادی بر تولیدکنندگان و فعالان بخش کشاورزان وارد کرده است.
وی با تاکید بر اینکه بی‌ثباتی قیمت‌ها به یک معضل مهم تبدیل شده است گفت: سالانه ۲۲ هزار تن زرشک خشک، هفت هزار تن عناب و ۷۰ تن زعفران در استان خراسان جنوبی تولید می‌شود.
چالش برندسازی محصولات گیاهی خراسان جنوبی
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: در برندسازی محصولات گیاهی در استان با مشکل مواجه‌ایم و بیشترین اقدامی که برای این محصولات انجام شده در حوزه بسته‌بندی بوده است اما باید برای برندسازی نیز چاره‌اندیشی شود.
احمد بیکس بر لزوم بهره‌گیری از شرکت‌های دانش بنیان در حوزه محصولات استراتژیک استان تاکید کرد و گفت: تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته در خراسان جنوبی نداریم و ۹۰ درصد کار در بسته‌بندی محصول با دست انجام می‌شود.
وی بیان کرد: درخواست داریم مشوق‌های صادراتی در حوزه تامین تجهیزات باشد و تامین تجهیزات پیشرفته با استفاده از تسهیلات با بهره بالا به صلاح نیست زیرا برای تولیدکننده نیز مشکل‌ساز است.
وی افزود: در خراسان جنوبی با کمبود نیروی فنی و تخصصی درخصوص محصولات استراتژیک مواجه هستیم از طرفی ظرفیت آزمایشگاهی استان نیز پایین است.
مدیر توسعه بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه نبود ثبات بازار قیمت‌ها یک معضل شده است اظهار داشت: یکی از مشکلات مهم این است که ردیف اعتباری نداریم و باید برای صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی ردیف بودجه تعیین شود.
وی قوانین حاکم بر صادرات را سخت دانست و گفت: مشکل اصلی این است که هیچ کدام از تشکل‌های کشاورزی توانایی مالی لازم برای حضور در بازارهای خارجی حتی نمایشگاه‌ها را ندارند.
بیکس با بیان اینکه برخی از محصولات تولیدی عناب نیاز به کد آیسیک (ISIC) دارند گفت: درخصوص زرشک نیز علیرغم اینکه پیگیری‌های زیادی انجام داده‌ایم اما اسم این محصول در فهرست محصولات گمرک مطرح نشده و این نیازمند اصلاح است.
وی افزود: از آنجایی که در استان خراسان جنوبی کشاورزی بیشتر به صورت خرده مالکی اداره می‌شود در زمینه قرنطینه محصول کشاورزی معمولا در گمرک انتهایی بار بسته‌بندی و پلمب می‌شود اما آمادگی داریم قرنطینه گیاهی را در استان انجام دهیم تا در مقصد بسته‌های مجدد بازگشایی و پلمب نشود.
وی با بیان اینکه سه محصول زرشک، زعفران و عناب از لحاظ جنبه گیاهی و دارویی از اهمیت بالایی برخوردار است اظهار داشت: این در حالی است که هنوز در خراسان جنوبی برند گیاهی این محصولات در صنایع تبدیلی از دانشگاه علوم پزشکی دریافت نشده است.
سیاست‌گذاری‌ها باید درست باشد
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی هم گفت: تا زمانی که توجه دولت‌ها و سیاست‌گذاری آنها به بخش کشاورزی به عنوان محصولات استراتژیک درست نباشد، این مسائل و مشکلات را خواهیم داشت.
حسن رحیمی‌زاده افزود: تا زمانی که سالی ۲۰ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات برخی محصولات کشاورزی پرداخت شود، سبب می‌شود اشتغال، کشاورزی، واحدهای تولیدی ضربه ببینند و بازارهای هدف تعریف نشود در نتیجه تنوع‌بخشی به محصولات نداشته باشیم.
وی گفت: اگر ما به التفاوت این میزان در اختیار بخش کشاورزی قرار گیرد صنایع تبدیلی به‌روز می‌شود و سرمایه‌گذاری به شدت افزایش می‌یابد لذا نیازی به برگزاری این قبیل جلسات نخواهد بود.
مدیرکل گمرکات خراسان جنوبی از اتاق بازرگانی خواست صادرکنندگان بخش کشاورزی استان را معرفی کند تا در استان اظهارنامه و قرنطینه گیاهی در گمرک استان محقق شود.
بنابر اعلام مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران در این نشست از سال ۸۰ تاکنون از هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان پولی که برای مشوق‌ها و یارانه‌های پرداخت کرده‌ایم بیش از ۳۵ درصد مربوط به بخش کشاورزی بوده است.
محمود بازاری گفت: روز گذشته در کارگروه توسعه تجارت خراسان جنوبی مصوب شد سند اقدامات توسعه محصولات راهبردی استان تهیه شود که اعتبار این موضوع بخشی از محل منابع استان و بخشی نیز در سطح ملی است و در شورای عالی صادرات در دستور کار قرار خواهیم داد.
وی افزود: محصولات زرشک، عناب، زعفران، گیاهان دارویی و حتی عسل در خراسان جنوبی از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است اما در همه اینها گرفتاری‌های منطقه‌ای و ملی داریم.
باید به بخش خصوصی اعتماد شود
وی با بیان اینکه در بخش کشاورزی از جمله محصول زعفران با مشکل تعارض منافع مواجه شده‌ایم اظهار داشت: برای محصول زعفران میز تخصصی تشکیل شده است اما مشکلات زعفران که باید ۸۰ درصد آن صادر شود با نگاه دولتی و برنامه دولتی حل نمی‌شود بنابراین تا به بخش خصوصی اعتماد نکنیم، کاری پیش نمی‌رود.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران افزود: انتظار ما از وزارت جهاد کشاورزی این است هر آنچه در محدوده روستا تولید می‌شود درخصوص کاشت، داشت، برداشت و مسئولیت تام آن با جهاد کشاورزی است و باید آن را مدیریت کند.
وی با بیان اینکه بخشی از کار بازاریابی و بازارسازی برای محصولات برعهده دولت است گفت: امسال نیز منابعی به این منظور تخصیص پیدا می‌کند همچنین در بخش‌های مختلف مشوق پیش‌بینی شده است.
بازاری گفت: در مورد خرید توافقی زعفران و زرشک اگر برنامه‌ای برای بازار و فروش نداشته باشیم دچار معضل بزرگی خواهیم شد که متاسفانه درخصوص زعفران با این معضل مواجه شده‌ایم.
بازاری با تاکید بر اینکه کشاورزی قراردادی یا کشت فراسرزمینی با بخشنامه اجرا نمی‌شود افزود: برخی از صادرکنندگان زنجیره ارزش، کشاورزی قراردادی یا سایر موارد را دارند قبل از اینکه این بخشنامه‌ها ابلاغ شود.
وی گفت: باید به بخش خصوصی که درگیر مشکلات تولید و صادرات است، اعتماد کنیم و بر کیفی‌سازی محصول در مرحله تولید کار شود.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به اینکه در خراسان جنوبی نیازمند تمرکز صادرات به ویژه برای سه محصول استراتژیک هستیم اظهار داشت: در این خصوص نیاز نخست تامین زیرساخت‌ها است که باید در سند الزامات توسعه صادرات مورد توجه قرار گیرد.
سند توسعه صنایع تبدیلی محصولات راهبردی تهیه می‌شود
وی بیان کرد: باید برای محصولات استراتژیک خراسان جنوبی سند توسعه صنایع تبدیلی در استان تهیه شود که سازمان‌های جهاد کشارزی و صمت باید بر مبنای هدف‌گذاری برای توسعه صادرات استان این سند را تهیه کنند.
بازاری گفت: برخی محصولات راهبردی استان در بازارهای جهانی معرفی شده اما نیاز به پشتیبانی استان دارد، عسل ارگانیک و گیاهی عناب و زرشک می‌تواند برندی برای استان باشد که بخش دولتی باید دغدغه‌مند عمل کند.
وی افزود: برای محصولات استراتژیک استان ظرفیت ایجاد شده اما دستورالعمل‌هایی به‌گونه‌ای که محصول به طریق تشویقی به سمت استانداردسازی برود، طراحی نشده است.
بازاری گفت: تعیین اولویت‌ها در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است و صادرات و کالاهایی که قرار است صادر شود تابع استانداردهای ملی نیست لذا باید این موضوع مورد توجه واقع شود.
وی تصریح کرد: سه محصول راهبردی خراسان جنوبی با وجود زحمات کشاورزان استان برای نگهداشت و رشد آنها بدون حتی نامی از این استان بر محصولات در بازارهای ملی و جهانی به فروش می‌رسد.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به آنچه وجود تعارض منافع بین بخش دولتی و خصوصی نامید، افزود: در استان باید بخش خصوصی را باور داشته باشیم و ظرفیت‌های موجود توسعه یابد، همچنین بروکراسی‌های اداری کاهش یابد.
خراسان جنوبی رتبه اول سطح زیر کشت و تولید زرشک و عناب همچنین رتبه دوم تولید زعفران را در کشور دارد و این سه محصول به عنوان محصولات راهبردی استان محسوب می‌شوند.