بندر مرزی آستارا در منتهی الیه غرب گیلان و حاشیه دریای خزر طی سال های گذشته با یکهزار و ۲۰۰ میلیمتر بارش در سال، جزو پربارش ترین مناطق ایران محسوب می شد اما امسال با کاهش محسوس بارش ها، کمبود منابع آب و تنش آبی در برخی مزارع مواجه است به طوری که فرمانداری این شهرستان به تازگی مجوز برداشت آب از رودخانه مرزی آستاراچای را نیز صادر کرده است.
مطابق اعلام جهاد کشاورزی آستارا این شهرستان هفت هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی کشاورزی و ۶ هزار بهره بردار دارد و سه هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی قابل کشت شهرستان، شالیزار است و بیشتر کشاورزان شالیکار هستند و به طور متوسط از اراضی شالیکاری سالانه حدود ۱۵ هزار تن شلتوک برداشت و بیش از هشت هزار تن برنج سفید تولید می شود.
سال به سال شرایط کشت و تولید برنج دشوارتر و تمایل به ادامه حرفه کشاورزی و برنجکاری کمتر می شود
فصل کشت برنج در اوایل سال ۱۴۰۰ به خوبی سپری شد اما اکنون با تداوم گرما و خساست آسمان، شالیکاران نگران کشت و زرع خود هستند و این دغدغه در مناطقی نظیر شالیزارهای دهستان عنبران که از منابع آبی فاصله دارد، بیشتر احساس می شود.
بایرامعلی وصالیان از برنجکاران باسابقه آستارا در روستای عباس آباد، در خصوص تاثیرپذیری شالیزارها از کمبود بارش ها گفت: اراضی ما به دلیل نزدیکی به تالاب استیل و برخورداری از آب آن، در حال حاضر مشکل خاصی ندارد و همچنان امیدواریم در آینده بارش هایی هر چند خفیف را تجربه کنیم.
وی ادامه داد: اگر در روزها و هفته های آینده که شالیزارها به آب کافی نیاز دارند ، آسمان به تنگ نظری خود ادامه دهد، وضعیت شالیزارهای ما نیز همچون شالیزارهای دهستان عنبران، دچار مشکل و به احتمال قوی گرفتار خشکسالی و خسارت خواهیم شد.
احد شیارگر از شالیکاران عنبران، از کمبود آب در شالیزارها ابراز نگرانی کرد و گفت: سال به سال شرایط کشت و تولید برنج دشوارتر می شود و امسال با مشکل کم آبی و بی آبی مواجه هستیم و فرزندان ما با مشاهده این وضعیت، تمایلی به ادامه حرفه کشاورزی و برنجکاری نشان نمی دهند.
کاهش آب تالاب استیل و تلاش مدیران برای مدیریت منابع
جهاد کشاورزی آستارا تامین و توزیع کننده آب نیست اما به لحاظ ارتباط با کشاورزان، بیش از سایر دستگاه ها با وضعیت کم آبی و شرایط سخت کشاورزان آشناست و مدیر این اداره از تصویب پنج میلیارد و یکصد میلیون ریال از محل اعتبارات مدیریت بحران جهت لوله گذاری و انتقال آب از چاه های عمیق دهستان ویرمونی بخش مرکزی و منصور محله بخش لوندویل به مزارع کشاورزی شهرستان خبر داده است.
به گفته ساسان کارجویان با آبیارها و میراب ها جهت ترتیب و تقسیم آب، هماهنگی های لازم انجام و از کشاورزان درخواست شده با میراب ها برای توزیع عادلانه و مناسب منابع همکاری کنند.
مدیر جهاد کشاورزی آستارا خاطرنشان کرد : توصیه های لازم به کشاورزان در خصوص استفاده از آبیاری تناوبی اعلام شده و از سوی دهیاران به زارعان تاکید شده تا ۱۰ تیر ماه نسبت به بیمه اراضی و محصولات خود اقدام کنند.
وی تامین و واگذاری تعدادی پمپ آب به کشاورزان برای برداشت آب از چاه ها و تقویت و تجهیز ۱۴ حلقه چاه عمیق و ایستگاه پمپاژ را از دیگر اقدامات جهاد کشاورزی در مقابله با تنش آبی اعلام کرد.
مدیر جهاد کشاورزی از تصویب پنج میلیارد و یکصد میلیون ریال از محل اعتبارات مدیریت بحران جهت لوله گذاری و انتقال آب از چاه های عمیق دهستان ویرمونی بخش مرکزی و منصور محله بخش لوندویل به مزارع کشاورزی شهرستان خبر داده است.
از سوی دیگر اداره منابع آب بعنوان متولی تامین آب ، برای حفظ و احیای منابع موجود و ارائه متناوب آب به مجاری و شبکه های توزیع تلاش می کند تا مشکلی ناشی از کم آبی پیش نیاید و مزارع و شالیزارها با کمترین تنش آبی مواجه باشند.
سرپرست اداره منابع آب آستارا تالاب استیل عباس آباد با ۱۳۸ هکتار وسعت، رودخانه مرزی و ۱۸ حلقه چاه را منابع عمده آب زراعی این شهرستان اعلام کرد و از پای کار بودن عوامل و کارکنان این اداره برای تامین و تثبیت منابع آب خبر داد.
بهمن بهرام پور اظهار کرد: با وجود اینکه فرمانداری آستارا اجازه برداشت آب از رودخانه مرزی آستاراچای را صادر کرده اما حجم آب رودخانه به علت برداشت آب از سوی کشور همسایه (جمهوری آذربایجان) و گرمای هوا و تبخیر بسیار کاهش یافته و پاسخگوی نیازها نیست.
ناگفته نماند رودخانه مرزی آستاراچای به طول ۳۸ کیلومتر از ارتفاعات کوهستان حیران و دامنه شیندان آن سرچشمه گرفته و بعد از گذر از مرز ایران و جمهوری آذربایجان به دریای خزر می ریزد.
این رودخانه که بخشی از مرز ایران و جمهوری آذربایجان را شامل می شود، همواره محصور و تحت نظارت هنگ مرزی است اما امسال به دلیل شرایط خاص کم آبی، اجازه برداشت آب از آن با هماهنگی مرزبانی صادر شده است.
بنا بر اظهار سرپرست اداره منابع آب آستارا از ۱۸ حلقه چاه آب موجود در این شهرستان، تاسیسات سه حلقه چاه در منطقه بیجاربین خراب است و با همکاری برخی دستگاه ها و مسئولان، برای رفع نقص و وارد کردن آنها به مدار بهره برداری تلاش می شود.
بهرام پور ادامه داد: با همکاری اداره جهاد کشاورزی با حفر خندق یا کانال، آب تالاب استیل را از پشت دانشگاه و منطقه میان پشته به ایستگاه پمپاژ آب منتقل می کنیم و در بخش لوندویل نیز تاسیسات یک حلقه چاه دچار مشکل فنی شده و برای رفع عیب آن تلاش می کنیم.
سرپرست اداره منابع آب آستارا وضعیت آب بندان های دهستان ویرمونی را خوب توصیف کرد و افزود: تنش آب در دهستان عنبران مشهود است و نفر سوم به آبیاران آن افزوده ایم تا منابع موجود به صورت عادلانه و بی وقفه بین مزارع توزیع شود.
سد لاستیکی؛ همچنان در حال احداث
البته آستارا یک منبع آب مهم بالقوه نیز دارد و آن، پروژه در حال اجرای سد لاستیکی در حوزه رودخانه ملاهادی است که کلنگ احداث آن در سال ۹۶ با هدف بهره برداری ظرف ۱۸ ماه به زمین شده اما تاکنون به سرانجام نرسیده است.
سدهای لاستیکی از یک تیوب بزرگ و حجیم تشکیل و بر روی بستر بتنی نصب و بوسیله هوا پر می شوند و توسعه اراضی کشاورزی، ایجاد حوضچه مکش و انحراف آب، تغذیه منابع زیر زمینی، بهسازی ساحل رودخانه ها، افزایش تراز آب و امکان پمپاژ آب به مزارع از مزایای آنهاست.
مطابق اعلام شرکت آب منطقه ای گیلان، سد لاستیکی رودخانه ملاهادی آستارا با ظرفیت ۱۵۰ لیتر در ثانیه قابلیت آبیاری ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی را خواهد داشت.
نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تنگناهای مالی دولت، همراهی و سرمایه گذاری بخش خصوصی را برای تکمیل سد لاستیکی این شهرستان خواستار شد.
نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تنگناهای مالی دولت، همراهی و سرمایه گذاری بخش خصوصی را برای تکمیل سد لاستیکی این شهرستان خواستار شده است.
غلامرضا مرحبا تصریح کرده که در طول سال‌های گذشته سرمایه گذاری مناسبی برای آبرسانی به آستارا صورت نگرفته و بخشی از تأسیسات آب، بدون توجه به اصول پدافند غیرعامل راه اندازی شده است.
به عقیده او تأسیسات آبرسانی تصفیه خانه بهارستان آستارا فرسوده شده و برای تأمین آب شرب ناکافی است اما در صورت تکمیل سد لاستیکی، بخش عمده‌ای از مشکل تنش آبی برطرف خواهد شد.
مرحبا در خصوص تصویب و اختصاص اعتبارات طرح های آبرسانی و تکمیل طرح فاضلاب آستارا از منابع استانی و ملی قول مساعد داده و ابراز امیدواری کرده بخش قابل توجهی از مشکلات آب رفع شود.
با توجه به اقدامات مسئولان برای مواجهه با تنش آبی و کاهش خسارات احتمالی آن، سهم و نقش مردم را نیز نباید فراموش کنیم زیرا شهروندان در این سوی میدان اقدام و عمل، هم از نظر رعایت الگوی مصرف، خودداری از مصرف آب شرب برای مصارف غیرضروری نظیر شست و شوی خودرو ، حیاط منزل و کوچه باید احساس مسئولیت کنند و هم کشاورزان و زارعان با مدیریت صحیح منابع و مصارف و همکاری با میراب ها و برنامه های مسئولان، شالیزارها را از پیچ خشکسالی و تنش آبی به سلامت عبور دهند.
بی شک تاثیرات منفی خشکسالی و کم آبی که بسیاری از کشورهای جهان را گریبانگیر خود کرده است، با همکاری و همدلی مردم و مسئولان، کم تر خواهد شد و در آینده با تکمیل طرح های نیمه تمام آبرسانی و توسعه پروژه های آبیاری قطره ای، شالیکاران آستارا با اطمینان خاطر بیشتر به کشت و زرع ادامه خواهند داد.
شهرستان مرزی بندر آستارا با ۹۱ هزار نفر جمعیت و هفت هزار و ۵۰۰ هکتار اراضی کشاورزی که سه هزار و ۲۰۰ هکتار آن شالیزار است، در منتهی الیه غرب استان گیلان، حاشیه دریای خزر و مرز جمهوری آذربایجان قرار دارد.