به گزارش خبرنگار ایرنا، خراسان شمالی از قطب‌های دامپروری کشور است و سالانه حدود ۱۶۰ هزار تن شیر خام در این استان تولید می شود و بخش اندکی از این میزان در استان فرآوری و مابقی به واحدهای صنعتی تولید محصولات لبنی خراسان رضوی یا استان های شمالی کشور ارسال می‌شود.
طرح ساماندهی فروشگاه‌های عرضه محصولات لبنی سنتی یا همان فله ای در خراسان شمالی که از یک دهه گذشته از سوی دامپزشکی و سایر نهادهای متولی در راستای تامین سلامت شهروندان مطرح شد اما به دلایلی از جمله ناهماهنگی دستگاه های متولی ابتر ماند.
دامپزشکی خراسان شمالی به عنوان متولی امنیت غذایی خواهان تعطیلی تمامی این واحدها و سوق دادن شیرهای تولیدی به سمت کارخانجات تعطیلی و نیمه فعال است اما این خواسته تاکنون به نتیجه نرسیده است.
براساس آمار غیررسمی هم اکنون با احتساب خواربار فروشی ها حدود ۲ هزار واحد صنفی در امر فروش محصولات لبنی سنتی بدون شناسنامه در خراسان شمالی فعالیت دارند که فروش برخی از واحدها در ماه بیش از برخی واحدهای تولید لبنی است.
نبود نظارت عالیه بهداشتی و دامپزشکی بر کارکرد این واحدها از خرید شیر از دامدار تا فروش در فروشگاه و عدم پایش محصولات لبنی در این مراکز، نگرانی در مورد افزایش آمار بیماران تب مالت را در استان افزایش داده به گونه ای که تنها بهار امسال در شهرستان های فاروج و شیروان حدود ۵۰ بیمار مبتلا به تب مالت شناسایی شده اند.
خبرگزاری جمهوری اسلامی دفتر بجنورد در قالب میزگردی دلایل اجرای ناقص این طرح را با حضور مدیران دامپزشکی، بهداشت، غذا و دارو و اصناف بررسی کرد که متن آن در ذیل آمده است.
در این میزگرد دکتر علی اکبر دلیرصحرایی معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی، دکتر مریم پورآدینه معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی خراسان شمالی، دکتر طاهره عربی دبیر کمیته تخصصی غذا و کارشناس اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی خراسان شمالی و حسین قاسم زاده رییس اتحادیه صنف لبنیات، قصابان و مرغ فروشان بجنورد به مشکلات اجرای طرح ساماندهی شیر فله ای پرداختند.
عدم همراهی دستگاه‌های متولی
دامپزشکی به عنوان یکی از متولیان حوزه سلامت، همواره اعلام کرده است که عرضه محصولات لبنی فله ای در خواربارفروشی ها و سوپری ها ممنوع است.
معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی در این باره گفت: دامپزشکی به عنوان متولی امنیت غذایی در سطح استان مخالف فروش هر گونه محصولات لبنی سنتی در فروشگاه ها و حتی کارگاهی تولیدی است و تنها تولید در واحدهای صنعتی به دلیل رعایت استانداردهای تولید و نظارت دقیق بر کارکردشان از سوی دستگاهای نظارت ( دامپزشکی ، بهداشلتی و غذا و دارو) مورد تایید است.
دکتر علی اکبر دلیر صحرایی در میزگرد ایرنا اظهار داشت: در شرایط فعلی وضعیت فروش محصولات لبنی در خواربار فروشی ها و کارگاه های موسوم به کارگاه تولید و عرضه محصولات لبنی از نگاه دامپزشکی استان در مرحله بحرانی قرار دارد.
وی اضافه کرد : به هر حال دامپزشکی در حوزه امنیت غذایی کارکرد پیشگیرانه دارد و در این استان به دلیل این که بیش از ۹۰ درصد واحدهای دامداری ها به طور سنتی است، نظارت نیز تا حد زیادی دشوار است و نظارت دامپزشکی نیز بیشتر در واحدهای دامی صنعتی است و واحدهای سنتی به دلیل پراکندگی و کمبود نیروی دامپزشکی کمتر تحت نظارت قرار می گیرند.
وی با اشاره به اینکه طرح ساماندهی این واحدها که از یک دهه گذشته تاکنون مطرح شده، هنوز درست اجرا نشده است گفت: همراهی نکردن متولیان اصلی اجرای طرح دلیل ناموفق بودن طرح سامندهی است.
وی اظهار داشت: در این باره نیاز به فرهنگ سازی است تا خطرات استفاده از این محصول به مردم شناسانده شود در این زمینه مصوب شد تارسانه ها به خصوص رسانه ملی برای فرهنگ سازی وارد عرصه شود و با تهیه برنامه های آموزشی، فرهنگ سازی کند اما در عمل اقدامی در این باره انجام نشد.
دلیرصحرایی اظهارداشت: مادامی که مسوولان متولی ( صمت، اصناف ) وارد گود نشوند؛ بطور قطع بار دیگر همانند یک دهه گذشته طرح ساماندهی به درستی به مرحله اجرایی نخواهد رسید و مشکلات همچنان باقی می ماند و این حالیست که فعالیت این واحدها به دلیل نبود نظارت بر فعالیت آنها و عدم کنترل محصولاتی که عرضه می کنند زمینه ساز تهدید سلامت مردم است.
وی در مورد اقبال مردم به استفاده از شیر و محصولات لبنی فله ای به عنوان یکی از موانع اجرای این طرح گفت: مردم به دلیل کمبود شیر پاستوریزه پاکتی که از لحاظ قیمتی با نرخ سنتی تفاوت چندانی ندارد به سمت خرید محصولات لبنی سنتی در کارگاه ها می روند و چنانچه مشکل کمبود شیر پاستوریزه حل شود، بطور قطع مردم نیز از خرید این محصولات استقبال نخواهند داشت.
وی با بیان اینکه مردم ما هنوز نسبت به مشکلات استفاده از شیر فله ای و سنتی آشنا نشده اند، گفت: به همین لحاظ میزان مصرف شیر پاستوریزه بسیار ناچیز است و اکنون در مغازه های استان شیر فله ای به وفور قابل دسترس است ما محصول لبنی پاستوریزه در دسترس نیست.
دلیر صحرایی افزود: شیر پاستوریزه بازار خوب در استان ندارد از این رو مغازه دار آن را عرضه نمی کند اما در عوض، شیر و سایر محصول لبنی فله ای به وفور وجود دارد.
معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی گفت: شیر، ماده غذایی ارزشمندی است که نقش مهمی در سبدغذایی دارد اما مردم اقبال زیادی به مصرف شیر فله ای دارند این در حالی است که استفاده این محصول به این شکل می تواند به صورت بالقوه خطر آفرین باشد.
وی اظهار داشت: دامپزشکی مخالف عرضه شیر فله ای است و عرضه آن ممنوع است زیراکه مصرف شیر فله ای تهدید برای بهداشت و سلامت جامعه است اما رغبت مردم به این محصول سبب شده است تا ساماندهی عرضه آن در دستور کار قرار گیرد.
دلیرصحرایی اظهار داشت: بیماری های زیادی از طریق شیر قابل انتقال است از این رو توصیه کارشناسان همواره بر این بوده است که مردم، شیر و فرآورده های لبنی پاستوریزه و استریلیزه مصرف کنند.
معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان شمالی افزود: شیرفله ای هویت ندارد و سالم بودن آن نمی تواند تضمین شده باشد، تقلب و تخلف ها در آن زیاد است و به سادگی قابل شناسایی نیست کم خطرترین تقلب در شیر، افزودن آب به آن است.
سرهم بندی سلامت در واحدهای ماست بندی
درحالی که یکی از علت های اقبال مردم به مصرف شیرفله ای، پایین بودن قیمت آن و گران بودن شیر پاستوریزه اعلام شده، مسوولان می گویند که کارخانه های لبنی استان حاضر هستند شیر و محصول لبنی خام را دریافت و پس از سالم سازی و پاستوریزه کردن، با کمترین میزان افزایش قیمت، عرضه کنند.
دبیر کمیته تخصصی غذا و کارشناس اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی خراسان شمالی در این باره با گلایه از اینکه واژه سنتی و محلی دستاویزی شده تا مردم به استفاده از شیر و محصولات لبنی خام راغب شوند گفت: این اجحاف در حق این واژه ها و تقلب در عرضه شیر است.
دکتر طاهره عربی اظهار داشت: پیش از برداشته شدن یارانه از شیر، رغبت مردم به شیر فله ای، به این میزان نبود زیراکه، مردم برای شیر پاستوریزه در مقابل واحدهای صنفی به صف می شدند، اما با حذف یارانه از شیر رغبت به محصولات کارخانه های لبنی کاهش یافته است.
وی افزود: شیرخام که در استان در مغازه ها به سادگی در دسترس است، هیچ هویتی ندارد، سلامت آن از نظر علمی قابل اطمینان نیست، معلوم نیست از مرحله تولید تا عرضه و توزیع آن چه چرخه ای داشته است از این رو درخواست ما، توقف و ممنوعیت عرضه شیر فله ای در خواربار فروشی ها و سوپری ها است اما تاکنون محقق نشده است.
وی با تاکید بر اینکه سلامت شیر و محصولات لبنی فله ای در واحدهای خواربار فروشی به هیچ عنوان قابل اطمینان نیست، افزود: شیر که در چرخه کارخانه لبنی قرار می گیرد، تمامی دستورالعمل های بهداشتی در آن رعایت می شود، این مراحل برای کارشناسان ما قابل نظارت و رصد و پایش است اما شیر و محصول فله ای نه مورد آزمایش قرار می گیرد و نه نظارت مناسبی در آن وجود دارد.
عربی با اشاره به تولید زیرزمینی در واحدهای ماست بندی و تولید محصولات لبنی افزود: این واحدها به لحاظ متتقاضی خوبی که محصولاتشان در بازار دارد، بخش زیادی از شیر خام تولیدی در واحدهای دامداری را جذب می کنند و این امر تا حدی پیش رفته که فعالیت واحدهای صنعتی لبنی استان تحت شعاع قرار گرفت.
وی با اشاره به اینکه یک راهکار برای موفق آمیز بودن طرح ساماندهی شیر فله ای جلوگیری از عرضه این محصول در سوپری ها و خواربار فروشی ها است افزود: متاسفانه شاهد عرضه شیر و محصولات لبنی در خواربار فروشی و یا سوپری ها هستیم.
وی درباره علت رغبت مردم به لبنیات فله ای گفت: در این باره اعلام می شود که ذائقه و فرهنگ مردم سبب اقبال به این محصول شده است اما این‌گونه نیست، در این زمینه علت اصلی، وضعیت اقتصادی مردم و گران بودن محصولات لبنی پاستوریزه است در سال های پیش که شیر یارانه ای توزیع می شد، مردم ما برای دریافت شیر پاستوریزه به صف می شدند اما از زمانی که یارانه شیر برداشته شد، قیمت محصولات کارخانه های لبنی افزایش یافت و مردم به مصرف محصولات لبنی فله ای گرایش یافتند.
دبیر کمیته تخصصی غذا و کارشناس اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی خراسان شمالی خاطر نشان کرد: خبرهای منتشر شده در باره وجود پالم در شیر تولیدی واحدهای صنعتی هم در این باره تاثیرگذر بود تا مردم متاثر از واژه هایی چون محلی و سنتی به شیر فله ای رغبت کنند.
عربی با اشاره به تعطیلی و توقف تولید در برخی کارخانه های لبنی استان اظهار داشت: در راستای ترغیب مردم به استفاده از شیر پاستوریزه، ظرفیت سنجی مجدد از واحدهای تولیدی لبنی استان انجام شد، در نشستی که با مالکان این واحدها برگزار شد تولیدکنندگان اعلام کردند که حاضر هستند محصول تولیدی را با هزینه پایین عرضه کنند اما، رویکرد ما این بود که با دریافت تعهد از مالکان این واحدهای لبنی، شیر سالم و با ارزش افزوده ناچیز در اختیار مردم قرار دهند.
دبیر کمیته تخصصی غذا و کارشناس اداره نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی خاطرنشان کرد: صاحبان واحدهای لبنی اعلام کردند که در این زمینه تعهد نیاز نیست و حاضر هستند حتی با سود بسیار کم نسبت به سالم سازی شیر فله ای اقدام داشته باشند، اما مشکلات ناشی از نبود بازار سبب شد تا برخی واحدهای لبنی استان تعطیل و مابقی با ظرفیت پایین فعالیت داشته باشند.
محصول غذایی محلی ملاک سلامتی نیست
معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی، خدمات درمانی و بهداشتی خراسان شمالی هم در این زمینه گفت: مردم باید به این باور برسند که واژه سنتی و یا محلی، همیشه دلیل بر سالم بودن محصول نیست و هر کالا که ارزان است و به نام سنتی و محلی عرضه می شود، نمی تواند ارزش غذایی مناسب داشته باشد.
دکتر مریم پورآدینه اظهار داشت: مسوولان این دانشگاه تلاش دارند تا با فرهنگ سازی، باور و فرهنگ در جامعه در این زمینه تغییر ایجاد شود و امید می رود که با اهتمام مسوولان دخیل در ساماندهی عرضه شیر فله شاهد کاهش مخاطرات در این زمینه باشیم.
انگشت شماتت به سوی اصناف
رییس اتحادیه صنف لبنیات، قصابان و مرغ فروشان بجنورد که دل پر درد از تداخل صنفی دارد، پیگیر حل این مشکل بوده اما اصرارهایش بر جلوگیری از عرضه شیر خام در خواربارفروشی ها به نتیجه نرسیده است.
رییس اتحادیه صنف لبنیات، قصابان و مرغ فروشان بجنورد در این باره گفت: در راستای طرح ساماندهی، کارگاه لبنی با دریافت مجوز فعال شدند و قرار بود که محصولات لبنی فله ای این کارگاه ها با شناسه، عرضه شود اما برخی مشکلات سبب شد تا تعدادی کارگاه به تعطیلی کشیده شود.
حسین قاسم زاده اظهار داشت: آن زمان خواربار فروشی ها، اجازه فروش ماست سنتی جز آنچه در کارگاه های دارای جواز تولید می شد، نداشتند البته بعدها که این سخت گیری ها فروکش کرد بار دیگر عرضه هر گونه محصول لبنی فله ای در خواربارفروشی ها رونق گرفت و لبنیات سنتی که به صورت زیرزمینی در منازل تولید می شود، در خواربارفروشی و سوپری ها عرضه می شود و متاسفانه مورد اقبال مردم است.
وی گفت: به علت نبود حمایت از این کارگاه ها، این مراکز یا جمع شدند و یا در تداخل با خواربارفروشی ها به فعالیت ادامه دادند و بر این اساس هدف طرح از ساماندهی عرضه شیر فله ای محقق نشد و اکنون کارگاه های تولید و عرضه محصولات لبنی فله ای، بسیار بیشتر از کارخانه های صنعتی شیر جذب می کنند که اگر کارگاه ها ساماندهی شود می توانند بیش از این واحدهای صنعتی اشتغال ایجاد کنند.
رییس اتحادیه صنف لبنیات، قصابان و مرغ فروشان بجنورد گفت: ما هم مخالف عرضه شیر در خواربار فروشی هستیم در ابتدای اجرای طرح ساماندهی شیر فله یکی از پیشنهادهای من این بود که شمشیر از رو بسته و عرضه آن در خواربارفروشی ها ممنوع شود، البته در این زمینه خلا قانونی وجود ندارد و می شد این ممنوعیت و سخت گیری را اعمال کرد اما مورد موافقت قرار نگرفت و مسوولان اعلام کردند که شدنی نیست.
قاسم زاده اظهار داشت: با ممنوعیت عرضه محصولات لبنی در خواربار فروشی ها و سوپری ها، ۸۰ درصد خواست دامپزشکی و دانشگاه علوم پزشکی تامین می شود.
وی بااشاره به مخالفت برخی مسوولان دخیل در طرح ساماندهی عرضه شیر فله ای در استان گفت: آن سال ها، حتی رووسای وقت سازمان صنعت، معدن و تجارت هم در این باره توجیه نشدند که شیر فله ای نباید در خواربار فروشی ها عرضه شود.
وی خاطرنشان کرد: آن سال در نشستی که با حضور مسوولان دخیل در طرح برگزار شد، بسیاری از مسوولان حاضر، اعلام کردند که لبنیات محلی استفاده می کنند و رغبتی به لبنیات پاستوریزه ندارند با این روند معلوم است که طرح موفق نمی شود.
قاسم زاده با بیان اینکه راهکار اصلی برای نتیجه بخش بودن طرح ساماندهی عرضه شیر فله ای، ممنوعیت عرضه این محصول در خواربار فروشی ها و حل مشکل تداخل صنفی است اظهار داشت: درست است که رفع مشکل تداخل صنفی با اتحادیه است اما در این باره کمبود نیرو و اعتبار داریم.
رییس اتحادیه صنف لبنیات، قصابان و مرغ فروشان بجنورد افزود: در استان تمایل و رغبت به مصرف شیر و لبنیات سنتی زیاد است در این باره گران بودن شیر پاستوریزه، تاثیرگذار بوده است اکنون شیر محلی در بازار به ازای هر کیلوگرم ۶۵ هزار ریال عرضه می شود اما بهای یک بطری شیر پاستوریزه بیش از ۸۰ هزار ریال است از این رو مردم خواهان شیر فله ای هستند.
در استان خراسان شمالی ۲ میلیون و ۱۲ هزار راس دام سبک شامل گوسفند و بز، ۷۹ هزار راس دام سنگین از جمله گاو و گوساله، ۲ هزار و ۴۰۰ نفر شتر وجود دارد که سالانه ۲۲۱ هزار و ۱۱۸ تن انواع محصول از جمله گوشت قرمز، گوشت مرغ، شیر، عسل و تخم مرغ تولید می شود.