انسان‌ها نیازهایی دارند که فقط جسمی نیست بلکه روحی هم هست؛«کتابخوانی» اصل و اساس فعالیت‌های فرهنگی محسوب می‌شود و در این روزهای قرمز و پرتلاطم کرونایی و برای دور شدن از فضای حوادث و اخبار منفی ریز و درشت، مطالعه آن اهمیت مضاعف‌تری پیدا کرده است.
در این روزهایی که آمار فوتی‌های ناشی از کرونا درهرمزگان صدر خبرهاست و نگرانی‌ها و توصیه‌های مکرر مسوولان برای ریشه‌کن شدن این ویروس منحوس ادامه دارد، کتابداران فعال کتابخانه‌های عمومی هرمزگان با وجود تمامی محدودیت‌ها، چراغ کتابخوانی را در کتابخانه‌ها روشن نگه داشته‌اند که این مهم نشان از مسوولیت‌پذیری و دغدغه‌مندی آنها دارد.
درحالی که سالن‌های مطالعه کتابخانه‌های عمومی در شهرستان‌های قرمز هرمزگان همچنان تعطیل هستند، اما این سربازان خط مقدم کتابخانه‌های عمومی استان به دنبال برنامه‌ریزی‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مبنی بر تقویت حوزه فضای مجازی به عنوان نخستین اقدام نهاد، کتابخوانی و فعالیت‌های ترویجی این یار مهربان را از دل قفسه‌هایی مجازی دنبال کرده‌اند.
آنها از ابتدای شروع کرونا تا کنون در روزهای تلخ و یکه‌تازی‌های ویروس کرونا خدمات کتابخانه‌ای خود را به صورت مجازی به دل خانه‌های اهالی کتابخوان شهری و روستایی برده و با برگزاری برنامه‌هایی مانند«هر خانه، یک کتابخانه»،«مسابقه نقاشی کرونا را شکست می‌دهیم»،«هرکتابدار، یک کتابخوان» و«جشنواره کتابخوانی رضوی» در فضای مجازی فعالیت‌های موثری را برای مخاطبان خود انجام داده‌اند.
این بار گزارشم را از بشاگرد از کتابخانه حضرت ولیعصر(عج) روستای ملکن با ۹۵۰ نفر جمعیت شروع کردم، جایی که با شروع کرونا دراستان هرمزگان این شهرستان وضعیت خود را تا مدت‌های طولانی سفید نگه داشت و کرونای خطرناک در بین مردمان آن راهی نداشت اما این روزها این شهرستان نیز با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می‌کند و کتابداران آن برای حفظ سلامت اعضای کتابخوان خود، همچون گذشته بدون هیچ مشکلی خدمات‌رسانی می‌کنند.
فضای مجازی روستای ملکن بشاگرد ضعیف است
کتابدار و مسوول کتابخانه عمومی ولیعصر روستای ملکن بشاگرد در این باره گفت: سال ۱۴۰۰ با توجه به اینکه با تعطیلی مدارس و رنگ‌های پر خطر کرونایی شروع شد اما این کتابخانه با برنامه‌ریزی دقیق به صورت مجازی اعضا را پوشش داده است.
راضیه کریمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: تنها سلاح کتاب‌خوان‌های کتابخانه حضرت ولی عصر(عج) ملکن در این روزهای کرونایی یک فضای مجازی ضعیف روستاست.
وی با بیان اینکه کتابخانه تنها مکان سرگرمی برای اوقات و فراغت کودکان است، گفت: امسال نیز مانند سال گذشته، برنامه‌های مختلفی از جمله معرفی کتاب، جمع‌خوانی کتاب، نمایشگاه کتاب مناسبتی، آموزش نقاشی، شعرخوانی کودکان، مسابقه نقاشی، آموزش کاردستی و قصه‌گویی برای کودکان همه را در بستر فضای مجازی برگزار کردیم.
کتابدار کتابخانه عمومی ولیعصر ملکن بشاگرد ادامه داد: این کتابخانه قبل از ایام کرونا مرکز و پایگاه فرهنگی اجتماعی این روستا بود اما این روزها که با ویروس کرونا همه مشاغل را مختل و با مشکل مواجه کرده است.
به گفته وی، این کتابخانه هنوز همان شور و شوق قبلی خود را دارد اما به صورت مجازی و از طریق پیج‌های اینستاگرامی و واتساپ به تماس‌های تصویری گروهی برای معرفی کتاب، قصه‌گویی و برنامه‌های ترویجی کتابخوانی می‌پردازد.
کریمی افزود: در این بستر گروه‌های متفاوتی ویژه جوانان، دانشجویان و فرهنگیان برای مطالعه ایجاد شده که به صورت فردی یا گروهی کتاب‌ها را درگروه بارگذاری و در واتساپ به اشتراک می‌گذاریم تا اعضا در گروه‌ها بتوانند کتاب‌ها را به موقع مطالعه کنند.
وی تعداد کتاب‌های موجود کتابخانه ولی عصر (عج) روستای ملکن بشاگرد را پنج هزار و ۶۹۴ جلد عنوان کرد و گفت: این کتابخانه در سال ۸۱ تاسیس شده و امروز با ۵۰۰ نفر عضو از خود روستا و روستاهای همجوار (بن‌ریز و تچک) دارای بخش‌های مجزا از قبیل بخش کودک، سالن مطالعه و سالن آمفی تئاتر است.
"روستای ملکن در شهرستان بشاگرد" که خوشبختانه این شهرستان به گفته مسوولان دانشگاه علوم پزشکی با ۸۰ درصد واکسیناسیون افراد بالای ۴۸سال، بیشترین استقبال را از میان تزریق واکسیناسیون کرونا داشته‌اند، در جنوب شرق استان هرمزگان واقع شده است.
پیوند عمیق کودکان و نوجوان میناب با کتاب ایجاد شده است
وضعیت فعالیت کتابخانه‌های هرمزگان را از جنوب شرق به سمت کتابخانه مرکزی شهرستان میناب؛ شهر فرهنگ و هنر که از کودک و نوجوان آن تا پیرانش با شروندها و قصه‌های کهن رابطه دیرینه دارند و با نهایت عشق به کتاب‌ها دل می‌سپارند، پیگیری کردم و از اینجا با "زینب بارانی کتابدار کتابخانه شهید بهشتی و رابط فرهنگی میناب" همراه شدم.
وی که از سال ۹۰ در شغل کتابداری مشغول به کار است، به ایرنا گفت: کتابخانه عمومی شهید بهشتی به عنوان کتابخانه مرکزی شهرستان میناب با زیر بنای ۶۰۰ متر مربع مساحت در سال ۷۶ در ساختمان اداره ارشاد این شهرستان تاسیس شد.
به گفته بارانی، این کتابخانه با ۲۱ هزار و ۵۱۲ نسخه کتاب و حدود ۲هزار عضو یکی از پربازدیدترین کتابخانه‌های شهرستان میناب است.
این کتابدار مینابی عنوان کرد: فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی اعم از قصه‌گویی، مسابقه‌های نقاشی، شعرخوانی، جمع‌خوانی کتاب و نشست کتاب‌خوان‌ها، حضور کتابداران در مدارس و پیوند دانش‌آموزان با کتاب و همچنین حضور دانش‌آموزان در کتابخانه و همچنین برگزاری نمایشگاه کتاب در ایام مختلف سال در دوران قبل از کرونا و تعطیلی کتابخانه ها در این کتابخانه انجام می‌شد که باعث پیوند عمیق کودکان و نوجوانان با کتاب و کتابخانه شده بود.
وی که در این روزها کرونایی به قول خودش دلش برای جنب و جوش پیش از کرونا در کتابخانه تنگ شده است، افزود: با ورود ویروس کرونا شرایط به نحو دیگری رقم خورده و این روزها که این ویروس خطرناک وضعیت میناب را نگران‌کننده کرده، ارتباطات نیز کم‌رنگ شده است اما بنا به فرمایش مقام معظم رهبری که؛« برای یک ملت خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سرو کاری نداشته باشند»، اشتیاق و پیگیری‌های مداوم اعضا برای استقرار ارتباط با کتاب وظیفه ما را دوچندان کرده است.
کتابدار کتابخانه شهید بهشتی میناب، مسوولیت‌پذیری،خلاقیت و علاقه را سه گام مهم و رسالت عجین شده در وجود کتابداران این کتابخانه دانست و ادامه داد: در ایام کرونا و تعطیلی کتابخانه‌ها برآن شدیم فعالیت‌های فرهنگی کتابخانه را در بستر فضای مجازی دنبال کنیم تا همچنان فضای انس با کتاب و ارتباط و دوستی اعضا و کتابداران با هم مثل سابق حفظ شود.
بارانی، قصه‌گویی، معرفی کتاب، جمع‌خوانی، شعرخوانی در فضای مجازی توسط اعضای کودک و نوجوان و همچنین اجرای مسابقات کتابخوانی در گروه سنی مختلف و مسابقات نقاشی برای گروه سنی کودک را بخشی از فعالیت‌های کتابخانه شهید بهشتی میناب در سال جاری عنوان کرد.
وی در این رابطه به تاثیر کتابخوانی، نقد کتاب و فعالیت‌های ترویجی در فضای مجازی اشاره کرد و بیان داشت: این بستر باعث شده افرادی که با فعالیت‌ها و امکانات فرهنگی کتابخانه آشنایی نداشتند و فرصت مراجعه حضوری برایشان فراهم نبود، با کتاب انس بگیرند و خود و فرزندان‌شان در این فعالیت‌ها شرکت فعالی داشته باشند.
این رابط فرهنگی در میناب، اجرای طرح تحویل کتاب درب منزل با عنوان «پیک دانایی» با هدف دسترسی هرچه بهتر اعضا و شهروندان کتابخوان به کتاب‌های مورد علاقه‌شان را یکی از این مزیت‌ها عنوان کرد و یادآورشد: بر اساس این طرح اعضا با تماس تلفنی کتاب‌های مورد نظر خود را درب منزل تحویل می‌گیرند.
کتابخانه آیت الله خامنه ای بندرعباس و فرهیختگان ایسین پاتوق دوستداران کتاب
گذر بعدی من از لحظات جذاب و شیرین فعالیت کتابخانه‌ها در روزهایی کرونایی درسال جاری به "فردوسی و اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای بندرعباس و فرهیختگان ایسین" رسید؛ جایی که کتابداران آنها نیز در این شرایط بحرانی کرونا که از تعطیلات عید نوروز آغاز شده و در تیرماه روندی کاملا صعودی به خود گرفت، با دل سپردن به کتاب‌های شعر و قصه و داستان، با اعضای خود به دل داستان‌های کهن، گلستان و شاهنامه و قصه‌های کودکانه می‌روند تا روزهای شادی را برای همدیگر رقم بزنند.
کتابخانه نام آشنای "فردوسی بندرعباس" واقع در فرهنگسرای طوبی با هزار عضو فعال و ۴۰ هزارجلد کتاب تا پیش از کرونا پایگاهی فرهنگی فعال و پاتوق همیشگی برای دوستداران کتاب بود.
مسوول کتابخانه فردوسی بندرعباس نیز گفت: با اینکه حضور مردم در کتابخانه کمتر شده با این حال کتابداران کتابخانه فردوسی رسالت خود را در ترویج فرهنگ کتابخوانی ترک نکرده و اقدام به راه‌اندازی گروه‌های مجازی با حضور اعضای کتابخانه کرده‌اند تا اعضا از کتاب‌ها و منابع تازه به کتابخانه رسیده و جذاب مطلع شوند و فاصله بین مردم و کتابخانه کمتر شود.
صغری صیاد معروف در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: کتابداران ما از ابتدای امسال با معرفی کتاب‌ها و نشریات کودک و نوجوان و بزرگسال در فضای مجازی و بازنمایی منابع با موضوعات مختلف در قالب کلیپ ویژه اعضا کتابخانه، ارتباط خود را با آنها حفظ کرده‌اند.
وی ادامه داد: از ابتدای شیوع ویروس کرونا نیز صفحه اینستاگرام کتابخانه راه‌اندازی شده تا کسانی که دسترسی به گروه کتابخانه ندارند بتوانند با فعالیت‌های کتابخانه آشنا شده و سوالات و یا اطلاعات مورد نیاز از منابع درخواستی خود را از کتابدارها بپرسند.
مسوول کتابخانه فردوسی بندرعباس گفت: تمامی برنامه‌های ترویجی کتابخانه اعم از نشست کتابخوان با حضور اعضا و مسابقات نقاشی، قصه‌گویی، شعرخوانی نیز در فضای مجازی برای کودکان عزیز برگزار می‌شود.
صیاد معروف افزود: در این روزهای پرتلاطم کرونایی تلاش ما در حوزه کتابخوانی بر این بوده که ضمن مرتفع کردن نیاز مخاطبان، شیوه دسترسی به کتاب‌ها نیز را برای آنها آسان کنیم و درهمین راستا کتابداران کتابخانه حتی در زمان قرمزبودن شرایط کرونا باز هم منابع مورد درخواست مخاطبان را به‌دست آنها می‌رسانند.
کبری میرحسینی،مسوول کتابخانه اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای بندرعباس نیز معتقد است: از روزی که کرونا وارد زندگی‌ها شده همه چیز تغییر کرده و حتی دوستی با یار مهربان را نیز دستخوش تغییر کرده است، اما هیچ‌گاه کتابخوانی و فعالیت‌های حول محور کتاب متوقف نمی‌شود.
وی با بیان اینکه یکی از تفریحات سالم افراد به ویژه جوانان وقت‌گذارانی با یار مهربان است، بیان‌داشت: در شرایط قرمز استان، مکان‌های فرهنگی و به ویژه کتابخانه‌های عمومی بندرعباس از پاتوق حضوری کتاب‌خوان‌ها به فضای مجازی کشیده شده است.
میرحسینی با اشاره به جدید التاسیس بودن کتابخانه عمومی اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای(دوم آبان سال ۱۳۹۸) و برخورداری آن از ظرفیت‌های مناسب کتابخوانی گفت: این کتابخانه ظرفیت ۵۰ هزار نسخه کتاب در بخش‌های "کودک، مخزن اصلی و ناشنوایان را دارد.
به گفته این کتابدار، در بخش کودک هزار نسخه کتاب مخصوص رده سنی کودک موجود است و در بخش مخزن اصلی نیز ۴هزار و ۵۰۰ نسخه کتاب نگه‌داری می‌شود.
وی در خصوص خدمات کتابداری مجازی این کتابخانه از ابتدای امسال به برگزاری ۳۶ نمایشگاه مجازی کتاب،۳۰ مورد قصه‌گویی،۲۸ حدیث روز، ۲۶ مورد شعرخوانی، معرفی ۱۹ نویسنده، شش مورد آموزش نقاشی، معرفی هشت مورد نشریه و پنج مورد امانت کتاب بصورت پیک کتاب اشاره کرد.
کتابخانه فرهیختگان ایسین بندرعباس یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی در سطح روستای ایسین است که حتی در ایام تعطیلی موقت کتابخانه‌ها درشرایط کرونایی، همچنان به فعالیت‌های فرهنگی خود ادامه می‌دهد.
این کتابخانه با ۴۰۰متر مساحت، ۱۳ هزارجلد کتاب برای تمامی گروه‌های سنی از جمله کودک و نوجوان و بزرگسال را در خودش جای داده و دارای ۵۰۰ عضو می‌باشد.
زهرا پورحسن، مسوول کتابخانه فرهیختگان ایسین بندرعباس در گفت‌وگو با ایرنا اظهارداشت: هرچند در این شرایط فعالیت حضوری نیز با تعداد کم و رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی برگزار می‌شود اما بیشتر فعالیت‌های این کتابخانه مجازی است.
وی در بخش فعالیت‌های مجازی به برگزاری نشست‌های کتابخوان، جمع‌خوانی، شعرخوانی در محفل ادبی، اجرای برنامه‌های مناسبتی، آموزش نقاشی و کاردستی، تولید محتوا(قصه‌های صوتی) و برگزاری مسابقات مختلف کتابخوانی و نقاشی برگزار اشاره کرد.
مسوول کتابخانه فرهیختگان ایسین بندرعباس با اشاره به استفاده از ظرفیت کشوری در فعالیت‌های مجازی گفت: با همکاری کتابخانه‌های عمومی کشور، نشست‌های کتابخوان با حضور نویسندگان کتب کودک برگزار می‌کنیم تا کودکان ونوجوانان علاوه برمطالعه کتاب‌های گوناگون با نویسندگان کتاب‌ها نیز آشنا شوند که این برنامه بسیار مورد استقبال کودکان و خانواده‌ها قرار گرفته است.
پورحسن افزود: ارتباط با شبکه مروجان کتاب کودک که از اعضای شورای کتاب کودک هستند بخش دیگری از برنامه‌های امسال کتابخانه فرهیختگان است که مورد استقبال اعضا قرار گرفته زیرا در این برنامه مروجان کتاب با قصه‌گویی و انجام کارهای عملی باعث درک صحیح آنها از مفهوم کتاب‌ها می‌شوند.
وی عنوان کرد: در کنار فعالیت‌های مجازی، کارگاه قصه و داستان نیز به صورت رایگان با تدریس "حمزه خوشبخت عضو شورای کتاب کودک" برای بچه‌ها برگزار می‌شود.
به گفته این کتابدار باسابقه، این برنامه باعث بالا رفتن سطح اعتماد به نفس و خلاقیت اعضای کتابخانه شده به طوری که به مطالعه و نوشتن علاقه‌مند و داستان‌های آنها در جلدهای مختلف کتاب "هدهد سفید" به چاپ رسیده است.
پورحسن اضافه کرد: تشکیل پیک کتاب نیز از دیگر فعالیت‌هایی بود که در این روزهای کرونایی و تعطیلی کتابخانه‌ها درحال برگزاری است و کتاب‌های درخواست شده توسط اعضا نیز بدون اینکه در کتابخانه حضور پیدا کنند، به درب منزلشان ارسال می‌شود.
این کتابدار فعال ایسین خطاب به مردم و به ویژه اعضای کتابخانه عمومی فرهیختگان روستای ایسین، گفت: باید توصیه‌های ایمنی را برای حفظ سلامتی‌مان جدی بگیریم؛ ماندن در خانه شاید سخت و یا خارج از حوصله ما باشد اما می‌توانیم تهدید کرونا را به یک فرصت تبدیل کرده زیرا کتاب، بهترین ابزار در این مسیر است.
بستک آخرین مقصد کندو کاو ما از میزان فعالیت‌های کتابخانه خیام است.
"کتابخانه خیام کهتویه بستک" که مهرماه سال ۹۷ افتتاح شد هم‌اکنون دارای بخش کودک مجزا، کارگاه آموزشی، مخزن و سالن مطالعه است.
کهتویه بستک دارای یک‌هزار و ۴۰۰ نفر است و کتابخانه خیام این روستا نیز توانسته ۵۵۷ عضو جذب کند که از این تعداد ۴۳۷ عضو آن فعال هستند.
مسوول و کتابدار کتابخانه خیام کهتویه بستک در این باره گفت: در این کتابخانه پنج هزارو۹۴۳ نسخه کتاب وجود دارد که یک‌هزارو ۸۰۲ نسخه آن اهدایی از سوی اعضا است.
فاطمه قدیری در گفت‌وگو با ایرنا گفت: کتابخانه خیام سال ۹۹ برای نخستین بار در جشنواره روستا دوستدار کتاب شرکت کرد و با ۹۰ نوع فعالیت مختلف فرهنگی از بین ۲ هزارو ۵۰ روستای شرکت کننده در جشنواره به مرحله نهایی راه پیدا کرد و سپس از بین ۵۲ روستای راه یافته، در بین ۲۵ برگزیده نهایی کشوری قرار گرفت و توانست عنوان شایسته تقدیر کشور را به خود اختصاص دهد.
وی با بیان اینکه در راستای تقویت مهارت‌های ذهنی و جسمی مردم، کارگاه‌های آموزشی متنوعی در کتابخانه خیام به صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود، به کلاس‌های آموزش زبان انگلیسی برای سنین شش سال به بالا، کارگاه آموزشی رایگان تقویت مهارت روان‌خوانی برای پایه‌های دوم و سوم دبستان کارگاه آموزشی نقش آینه و نقاشی میخ و تخته و کارگاه آموزشی مهارت داستان نویسی اشاره کرد.
مسوول و کتابدار کتابخانه خیام کهتویه بستک ادامه داد: برگزاری کارگاه‌های آموزشی در فضای کتابخانه، علاوه بر تقویت مهارت‌های ذهنی و جسمی، باعث افزایش تعداد اعضای کتابخانه و علاقه بیشتر آنها به کتابخوانی می‌شود.
قدیری از دیگر فعالیت‌های فرهنگی کتابخانه به نشست حافظ‌خوانی، نشست‌های کتابخوان بزرگسال و نوجوان به صورت حضوری و مجازی اشاره کرد و ادامه داد: در این کتابخانه گروه مجازی مشاعره بانوان تشکیل شده که به‌صورت هفتگی بین اعضای گروه برگزار می‌شود و باعث آشنایی آنها با شعر و ادبیات غنی فارسی می‌شود.
وی، برپایی نمایشگاه‌های مجازی کتاب به مناسبت‌های مختلف، قصه‌گویی، معرفی کتاب، راه اندازی فروشگاه مجازی کتاب با کمک انجمن فرهنگی روستا را بخش دیگری از فعالیت‌های کتابخانه خیام کهتویه عنوان کرد که کتاب‌های داستان، کمک آموزشی و کتاب‌های مورد نظر مردم توسط کتابدار خریداری و با ۱۰ درصد تخفیف به آنها تحویل داده و سود حاصل از فروش کتاب‌ها نیز صرف خرید کتاب برای کتابخانه می‌شود.
مسوول و کتابدار کتابخانه خیام کهتویه بستک اضافه کرد: در این روزهای کرونایی که هرمزگان در شرایط نامناسبی قرار گرفته است، با تشکیل«پیک کتاب» و اشتراک فراخوان آن در فضای مجازی، کتاب‌های مورد نظر اعضا را پس از ثبت در سیستم، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی درب منزل به آنها تحویل می‌دهد.
استان هرمزگان دارای ۱۵۱ کتابدار شامل ۹۳ زن و ۵۸ مرد در ۸۴ کتابخانه است.
این استان همچنین دارای ۶۷ کتابخانه نهادی و ۱۷ کتابخانه مشارکتی است که از این تعداد ۵۷ باب در شهر و ۲۷ باب در روستا هستند.