به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، دستگاه زری‌بافی خانگی محصول پژوهش‌های کارگاهی اساتید هنرمند پژهشکده هنرهای‌سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است عصر روز یکشنبه (۱۷ مرداد ماه) با حضور علی‌اصغر مونسان وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، مصیب امیری رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی و سیدعبدالمجید شریف‌زاده رییس پژوهشکده هنرهای سنتی و جمعی از اساتید، هنرمندان و پژوهشگران این پژوهشگاه در ساختمان مرکزی وزارتخانه رونمایی شد.
نمونه‌های کارگاهی دستگاه زری‌بافی ۴متر ارتفاع و ۱۰متر طول دارد که به هیچ عنوان در آپارتمان‌های شهری جا نمی‌گیرد؛ اکنون این دستگاه خانگی با حدود ۱.۳ کوچک‌سازی، به ارتفاع ۲.۷۵متر، عرض ۱.۱۵متر و طول ۲متر طراحی شده در یک اتاق ۶ مترمربعی هم قابل نصب است؛ این دستگاه به اندازه‌ای کوچک ساخته شده که ضمن حفظ قابلیت‌های فنی (مانند دستگاه قالی‌بافی) یک بافنده و نساج یا هر فردی که تمایل و علاقه دارد، بتواند در اتاق خانه خود یک پارچه نفیس زرباف را تولید کند.
دستگاه زری‌بافی خانگی، قابلیت بافت پارچه‌های ساده‌باف، ابریشم، پشم و مخمل ساده، زربافت تا عرض ۷۰ سانتیمتر را دارد و دارای قابلیت مونتاژ بوده و پرتابل است که با نصب ژاکارد روی دستگاه، عملکرد تولید آن سرعت یافته است.
به گفته سیدعبدالمجید شریف‌زاده رئیس پژوهشکده هنرهای‌سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی «تاکنون نمونه‌ای از دستگاه زری‌بافی در این ابعاد کوچک و خانگی وجود نداشته و ساخت نمونه خانگی این دستگاه در تاریخ بی‌سابقه است؛نمونه‌های سنتی و قدیمی این دستگاه‌ها در ابعاد بزرگ هستند، جای زیادی را می‌گیرند و همواره در کارگاه‌های معتبر قرار داشته‌اند،اما اکنون می‌توان این دستگاه را به خانه‌های شهری امروزی در ابعاد کوچک برد و دختران جوان هم می‌توانند با آن کار کنند امکانی که در قدیم با توجه به نوع و اندازه دستگاه و سختی کار با آن، برای دختران و زنان امکان پذیر نبود.»
نساجی فاخر ایران پیشینه‌ای حداقل ۲هزار ساله دارد و توانسته در همه قرون پیشرو و پرچمدار این هنر در جهان باشد و آثار آن دوران همچنان زینت‌بخش موزه‌های ایران و جهان است؛ پارچه‌های زری‌باف به عنوان یکی از مهمترین، زیباترین و نفیس‌ترین پارچه‌های جهان شناخته می‌شوند، فنون این هنر در دوره صفویه آن‌قدر اهمیت داشت که تولید آن در کارگاه‌های خاص و حفاظت شده انجام و با دقت و حساسیت از آنها حفاظت میشد تا کسی وارد کارگاه‌ها نشود و از ساختار و نحوه بافت آن الگوبرداری نکنند؛ البته از دوره صفوی به این طرف تولید این پارچه کمرنگ شد، اما اکنون با مطالعات و پژوهشی که در پژوهشکده هنرهای‌سنتی انجام شده، و طی کردن مراحل آزمون، خطا و نمونه‌گیری، این رشته هنری حفظ و احیا و دستگاه تولید آن کوچک‌سازی شده است.
شریف زاده طراحی نمونه خانگی دستگاه زری‌بافی را نتیجه کار مطالعاتی و پژوهشی استادان هنرمند مخمل‌باف و زری‌باف از جمله روح‌الله دهقانی و علی نعیمایی، عنوان کرد و گفت: این هنرمندان پژوهشگر به خوبی آنچه را از مطالعات تاریخی دریافته و مهارت هنری را که از اساتید پیشکسوت خود فرا گرفته بودند، در طراحی این دستگاه به کار بستند.
دستگاهی ارزشمند را برای بقا و حفظ هنر زری‌بافی
علی اصغر مونسان در مراسم رونمایی از دستگاه خانگی زری‌بافی ساخت چنین دستگاهی را برای بقا و حفظ هنر زری‌بافی بااهمیت و ارزشمند دانست و از دست اندرکاران ساخت و ثبت آن تشکر کرد.
به گفته روح‌الله دهقانی سرپرست کارگاه مخمل و زری‌بافی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری این دستگاه حاصل کار دو ساله یک تیم پژوهشی ١٠ نفره است و در ابعاد کوچک قابلیت بافت تمامی پارچه‌های زرباف تا عرض ۷۰ سانتیمتر را دارد.
او درباره تفاوت آن با دستگاه‌های سنتی و قدیمی که ابعاد آن ۴ در ۵ با ارتفاع ۴ متر بود، گفت: «این دستگاه خانگی از نظر ابعاد کوچک‌تر شده و در ابعاد ۲ متر و ۳۰ سانتیمتر در ۱۲۰ سانتیمتر با ارتفاع دو متر و ۸۰ سانتیمتر ساخته شده است. دستگاه‌های قدیمی به دلیل ابعاد بزرگ‌شان امکان نصب در خانه‌های کوچک امروزی را نداشتند و همین موضوع موجب فراموشی و از رونق افتادن هنر زربافی شده بود.»
سرپرست کارگاه مخمل و زری‌بافی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری طراحی این دستگاه را با هدف رونق دوباره این هنر عنوان کرد و افزود: با توجه به سهولت کار با این دستگاه و قابلیت نصب آن در منازل، می‌توانیم شاهد استقبال مردم و رونق هنر زربافی در کشور باشیم.
او تصریح کرد: این دستگاه به‌عنوان نمونه اولیه برای پژوهشگاه ساخته شده است و با همت متولیان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی می‌تواند به تولید انبوه برسد.
دهقانی با اشاره به اینکه این هنر در استان‌های کاشان، اصفهان، یزد و تهران رونق داشته است، افزود: زری‌بافی دارای ۶۰ درصد ارزش‌افزوده است و صادرات آن می‌تواند سود بالایی را نصیب هنرمندان این رشته کند. به‌عنوان مثال یک متر پارچه زرباف حدود ۳۰ میلیون تومان قیمت دارد که حدود ۶۰ درصد آن سود است.
به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، در پژوهشکده هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی علاوه بر حضور اعضای هیات علمی که کار مطالعاتی در حوزه پژوهش هنر انجام می‌دهند، اساتید و هنرمندانی هم حضور دارند که پژوهش‌های کارگاهی و اجرایی دارند. رویکرد احیای هنرهای سنتی و دستیابی به محصول و اثر هنری در بخش هنرهای منسوخ شده یا در حال فراموشی، با محوریت مطالعات مختلف تاریخی و سیر تحولی هنر در این مرکز، فرایند پژوهش را صرفا از نتایج مکتوب کتابخانه‌ای به تولید نمونه‌های باز زنده‌سازی شده آثار تبدیل کرده است، که احیای بافت مخمل هفت رنگ پس از بیش از ۳۰۰ سال در سال ۱۳۹۹ و اصلاح ساز رباب و ساخت سه ساز رُبابِ سوپرانو، آلتو و باس و ساخت دستگاه زری‌بافی خانگی حاصل همین رویکرد است.