به گزارش ایرنا، کشور لبنان از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی با بحران سیاسی و اقتصادی روبرو شده که این بحران تاکنون ادامه یافته و باعث بروز شدیدترین دوران بی‌ثباتی در این کشور از زمان پایان جنگ داخلی ۱۵ ساله در سال ۱۹۹۰ شده است.
بهای کالاهای اساسی و نرخ تورم به شکل سرسام آوری در لبنان افزایش یافته و ارزش پول ملی این کشور به شدت پایین آمده است. درحالی که پیش از بحران اقتصادی و سیاسی در لبنان هر ۱۵۰۰ لیره برابر با یک دلار آمریکا بود، امروز هر ۱۸۹۰۰ لیره برابر با یک دلار است.
این کاهش شدید ارزش پول ملی با توجه به اینکه لبنان اکثر محصولات و کالاها را وارد می کند، تاثیر خود را به شدت روی قیمت این کالا بویژه سوخت و کالاهای اساسی گذاشته و کمبود و گرانی شدید دارو و دیگر اقلام ضروری نظیر گندم را به همراه داشته است.
با توجه به اینکه منبع درآمد لبنان به طور عمده از گردشگری و فروش محصولات کشاورزی، باغی و پرورش آبزیان و داد و ستدهای مالی به همراه ارسال پول از جانب لبنانی هایی که در خارج از این کشور کار می کنند، تامین می شود، این بحران اقتصادی به شدت روی قدرت خرید مردم و بخش گردشگری و واردات تاثیر گذاشته است.
رکود گردشگری در سایه شیوع کرونا نیز خود مزید بر علت شده و سطح درآمد لبنانی ها را کاهش داده است.
در این میان، پذیرایی لبنان از صدها هزار آواره سوری که به خاطر جنگ تحمیلی علیه این کشور مجبور شدند تا خانه و کاشانه خود را از بیم حملات تروریست ها رها کرده و به کشورهای همسایه از جمله لبنان پناه ببرند، خود فشار مضاعفی را بر سیستم اقتصادی و خدمات رسانی لبنان وارد کرده است.
بی ثباتی سیاسی ناشی از عدم توافق چندین ماهه گروههای سیاسی برای تشکیل دولت به منظور سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی، معیشتی و اجتماعی این کشور همراه با انباشت بحران های ناشی از مدیریت نادرست دولت های پیشین بر شد وخامت اوضاع افزوده است.
شماری از محافل سیاسی داخلی لبنان نیز دخالت های خارجی و شخص «سعد حریری» رئیس جریان المستقبل را عامل تشدید بحران داخلی به خاطر تعلل ۹ ماهه وی در تشکیل دولت و عدم توافق با سایر گروههای سیاسی در این رابطه و در نهایت کناره گیری کردن او از تشکیل آن می دانند.
با کناره گیری حریری هم اکنون «نجیب میقاتی» از جانب «میشل عون» رئیس جمهور لبنان برای تشکیل دولت مامور شده است که رایزنی های وی در این باره همچنان ادامه دارد.
تاکنون چند دور دیدار بین عون و میقاتی درباره بحث درخصوص ترکیب کابینه و اسامی وزیران برگزار شده است و رئیس جمهوری لبنان در آخرین سخنان خود درباره روند تشکیل دولت این کشور گفته است که دولت به خواست پروردگار و با همکاری بنده و نجیب میقاتی نخست وزیر مکلف تشکیل خواهد شد و مسئله اصلی این است که دولت قادر به انجام اصلاحات باشد و بتواند اعتماد فراکسیون های پارلمانی را به دست آورد.
عون در عین حال تاکید کرده است که اسیر جنجال ها و حملات تبلیغاتی نخواهد شد و به ماموریت خود درباره تشکیل دولت ادامه خواهد داد.
در سایه تداوم رایزنی ها، این بحران سوخت در لبنان است که در طول هفته های اخیر باعث تشدید وخامت اوضاع اقتصادی این کشور شده است؛ بویژه که رئیس بانک مرکزی لبنان در تصمیمی که به گفته مقامات لبنانی یکجانبه بوده، یارانه فرآورده های سوختی را حذف کرده است.
این درحالی است که اساسا لبنان ماهها است با کمبود شدید فرآورده های سوختی روبرو است و این امر باعث صف های طولانی در جایگاهها و افزایش قیمت های سوخت در بازار سیاه شده و احتکار آن را از سوی عده ای به همراه داشته است.
در همین ارتباط نیز ارتش لبنان وارد عمل شده و شماری از انبارهای سوخت و تانکرها را مصادره و در بازار عرضه کرده است، اما در چند روز اخیر بحران به حدی رسیده که مسئولان بخش انرژی این کشور هشدار داده اند که لبنان طی یکی دو روز آینده با نبود سوخت روبرو خواهد شد.
در این میان، شماری از سیاستمداران لبنانی رئیس بانک مرکزی لبنان را به خاطر حذف یکجانبه یارانه های سوخت پیش از تصویب کارت معیشتی باعث تشدید وخامت اوضاع اقتصادی در هفته های اخیر دانسته اند زیرا به عقیده این سیاستمداران، اگر بنا به لغو یارانه بود باید این اقدام بعد از تشکیل جلسه پارلمان و تصویب کارت معیشتی انجام می شد.
رئیس جمهوری لبنان در آخرین موضعگیری خود در همین ارتباط گفته که تصمیم «ریاض سلامه» رئیس بانک مرکزی لبنان برای حذف یارانه سوخت بحران را تشدید کرده است.
میشل عون تاکید کرد که وی از دولت خواسته است تا دنبال یافتن یک راه حل فراگیر برای بحران سوخت باشد.
عون خطاب به مردم لبنان تصریح کرد که متاسفانه تصمیم رییس بانک مرکزی برای حذف یارانه سوخت و پافشاری وی بر مواضع خود باعث شد که بحران سوخت بیش از پیش تشدید شود.
رییس جمهور لبنان خاطرنشان کرد: من تمامی اختیارات قانونی خود را برای حل و فصل بحران سوخت بکار گرفتم و از دولت خواستم دنبال راه حلی فراگیر برای این بحران باشد.
وی افزود: ضمن رایزنی با دولت «حسان دیاب» نخست وزیر پیشبرد امور و نشست در قصر بعبدا تصمیم گرفته شد که از یارانه سوخت حمایت شود و خزانه دولت لبنان بخشی از هزینه را متحمل شود و به کارکنان بخش عمومی کمک فوری صورت گیرد و در خصوص حقوق و دستمرها تجدید نظر شود.
در همین ارتباط بود که «ریاض سلامه» در نهایت اعلام کرد که دولت لبنان قیمت سوخت را با قیمت هشت هزار لیره برای هر دلار در نظر خواهد گرفت و تفاوت بین دو قیمت را دولت متقبل خواهد شد و بانک مرکزی لبنان دلار برای واردات سوخت به قیمت بازار را تامین خواهد کرد.
حسان دیاب نیز به نوبه خود گفت که این "تصمیم موقت" برای مهار تبعات تصمیم بانک مرکزی لبنان برای لغو یارانه سوخت است که تاثیر منفی بسیار زیادی بر زندگی مردم خواهد گذاشت.
وی افزود: این تصمیم موقت قبل از آغاز سال تحصیلی ضروری است تا منتظر کارت معیشتی باشیم که اجرای آن از اول ماه اکتبر آینده آغاز خواهد شد.
در سایه این شرایط ناگوار اقتصادی و معیشتی و بویژه بحران شدید سوخت بود که «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب الله لبنان از ابتکار عمل خود در تامین سوخت مورد نیاز لبنان از ایران خبر داد.
دبیرکل حزب الله لبنان پیش از این گفته بود که اگر حکومت لبنان نتواند به وظیفه خود در تامین مورد نیاز کشور جامعه عمل بپوشاند، حزب الله وارد عمل شده و برای کاستن از مشکلات مردم و شرایط ناگوار اقتصادی آنها نسبت به تامین سوخت مورد نیاز اقدام خواهد کرد.
در نهایت نیز سید حسن نصرالله در سخنرانی خود در روز عاشورای حسینی (ع) با اعلام خبر اعزام اولین کشتی حامل سوخت از ایران به لبنان که توسط تجار شیعه لبنانی خریداری شده است، گفت که این کشتی حامل گازوئیل است چون اولویت بیشتری دارد و آخرین کشتی هم نخواهد بود.
وی تاکید کرد: چالش‌های زیادی پیش روست اما اعلام می‌کنم از زمانی که این کشتی‌ها حرکت کنند، خاک لبنان قلمداد می‌شوند.
سید حسن نصرالله گفت: سفارت آمریکا در بیروت در حال مدیریت جنگ اقتصادی و رسانه‌ای علیه لبنان است. سفارت آمریکا در لبنان، نمایندگی دیپلماتیک نیست؛ سفارت توطئه علیه لبنان است.
وی افزود: کسانی این کار را بر ما تحمیل کردند که جنگ اقتصادی را علیه ما راه انداختند. آشکارا اعلام می‌کنم که جمهوری اسلامی ایران هیچ وقت متحدانش را رها نکرده است.
اهمیت ارسال سوخت از ایران به لبنان و تامین فرآورده های سوختی از آنجا بیشتر مشخص می شود که صندوق کودکان سازمان ملل متحد در تازه ترین بیانیه خود هشدار داد که به دلیل بحران شدید سوخت ممکن است بیش از چهار میلیون لبنانی در روزهای آینده با کمبود شدید یا قطعی آب مواجه شوند.
«هِنریِتا فور» مدیر اجرایی یونیسف در بیانیه ای اعلام کرد: اماکن حیاتی مانند بیمارستان ها و مراکز بهداشتی به دلیل کمبود برق به آب سالم دسترسی نداشته و جان افراد در معرض خطر قرار گرفته است.
وی افزود: اگر چهار میلیون نفر مجبور شوند به منابع نامطمئن و پرهزینه آب متوسل شوند، بهداشت و سلامت عمومی به خطر می افتد و لبنان علاوه بر افزایش موارد ابتلا به کووید ۱۹، می تواند شاهد افزایش بیماریهای ناشی از آب آلوده باشد.
هماهنگ کننده امور بشر دوستانه سازمان ملل متحد در لبنان نیز پنجشنبه پیش (۲۸ مرداد) گفته بود که کمبود سوخت هزاران خانواده در این کشور را به خطر می‌اندازد.
«نجات رشدی» نسبت به تأثیر بحران سوخت بر وضعیت بهداشتی و درمانی میلیون ها لبنانی ابراز نگرانی کرد و گفت: این شرایط اگر راه حل فوری برای آن یافت نشود بدتر نیز خواهد شد و همه باید برای حل پایدار بحران سوخت در لبنان که در خدمت نیازهای همه مردم و حمایت از بهداشت و سلامت جامعه لبنان است، اقدام کنند.
وی تصریح کرد: با شکل گیری موج جدید همه گیری کرونا، بحران سوخت می تواند باعث وخیم شدن وضعیت بهداشتی و درمانی لبنان شود.
هرچند همانطور که پیش بینی می شد برخی از محافل سیاسی داخلی لبنان به علت وابستگی خود به محور عربستان و آمریکا از این ابتکار عمل انتقاد کردند، اما شمار دیگری از محافل سیاسی و تحلیلگران آن را نقطه تحولی در عرصه سیاسی و اقتصادی این کشور توصیف کردند که باعث تقویت جایگاه حزب الله در جامعه لبنان و تضعیف موقعیت طیف های حامی عربستان و غرب و انفعال آن خواهد شد چرا که لبنانی ها بار دیگر دریافتند که در سایه شرایط ناگوار خود چه کسانی از آنها حمایت و به یاری آنها شتافته و چه کسانی حمایت نکرده یا حتی در این مسیر سنگ اندازی کرده اند.
«سعد حریری» رئیس جریان المستقبل و نخست وزیر پیشین مامور تشکیل دولت لبنان که پیش از این به شدت مورد حمایت عربستان بود، اما اکنون رابطه اش با سعودیها در وضعیت شکرآب به سرمی برد و جایگاهش در داخل لبنان به شدت تضعیف شده است، از جمله کسانی بود که از این ابتکار عمل انتقاد کرد و مدعی شد که این امر "خطر تحریم های بیشتر برای لبنان و وارد کردن این کشور به جنگ های داخلی و خارجی" را به همراه دارد.
به عقیده تحلیلگران، این اظهارنظر حریری بیش از آنچه برای نگرانی از وضعیت لبنان باشد، به خاطر نگرانی از تضعیف بیشتر جایگاه خود از یک سو و تقویت جایگاه حزب الله در بین مردم لبنان بوده است.
در همین ارتباط، «حسن فضل الله» نماینده حزب الله در پارلمان لبنان، حرکت کشتی حامل گازوئیل از ایران به مقصد کشورش را شکستی دیگر برای آمریکا و حامیانش دانست.
وی در بیانیه ای اعلام کرد: کشتی حامل گازوئیل که پهنه دریاها را به سمت لبنان می پیماید قبل از رسیدن به مقصد، شرط بندی های دولت آمریکا و گروه های هوادارش در لبنان و منطقه را بار دیگر با شکست روبه رو ساخت. به ویژه اینکه آنها تلاش دارند ملت ما را خوار و ذلیل کنند و مقاومت قهرمانانه ای را که معادلات حفاظتی در مواجهه با دشمن خارجی لبنان ایجاد می کند، هدف قرار دهند.
فضل الله با اشاره به اینکه سفیر آمریکا بعد از ابتکار عمل حزب الله برای تامین سوخت، در یک موضعگیری سراسیمه خبر از تامین مالی برای واردات برق به لبنان داد و با این کار نشان داد که توانایی این اقدام را قبلا هم داشته اما آن را انجام نداده و باعث تداوم رنج و مشکلات ملت لبنان شده است، افزود: سفیر آمریکا با همان وقاحت همیشگی، مسئولیت دولت خود در قبال رنج مردم لبنان را آشکار و از توانایی خود در تأمین مالی از بانک جهانی برای تامین برق از اردن از طریق سوریه که تحت محاصره قوانین سزار آمریکاست، خبر داد.
وی گفت: این موضوع همچنین بدان معناست که وقتی ایالات متحده دست از تحریم ها بردارد، می توان درد مردم لبنان را کاهش داد.
نماینده پارلمان لبنان افزود: نتایج مثبت کشتی حامل گازوئیل برای لبنان آغاز شده و این کشتی هم اکنون در پهنه دریا قرار دارد و در جهت تلاش های حزب الله برای کاهش مشکلات مردم لبنان در تامین برخی نیازهای انسانی و بدور از هرگونه رقابت سیاسی است زیرا هدف حزب الله کمک به مردمی است که از مشکلات ناشی از محاصره آمریکا و ناتوانی نهادهای دولتی در انجام وظایف شان، رنج می برند.
فضل الله به زمانبندی اعلام سفیر آمریکا در رابطه با فراهم شدن شرایط انتقال انرژی به لبنان اشاره کرد و گفت: این زمان بندی محکومیت صریحی برای دولت آمریکاست که اجازه استفاده لبنان از خاک سوریه را نمی‌دهد و مانع رسیدن پول لبنانی‌ها به کشورشان می‌شود.
نکته جالب توجه آن است که واردات سوخت از ایران در بین جریان های طرفدار غرب و عربستان در لبنان نیز شکاف ایجاد کرده است که جلوه آن را می توان در واکنش متفاوت اعضای حزب «نیروهای لبنانی» به ریاست «سمیر جعجع» - که مواضع آن علیه حزب الله و محور مقاومت شناخته شده است- شاهد بود.
یکی از نمایندگان حزب نیروهای لبنانی در پارلمان لبنان در گفت وگو با شبکه المیادین از ابتکارعمل حزب الله حمایت و از کسانی که پشت لبنان را خالی کرده اند، به شدت انتقاد کرده است که بازتاب گسترده ای در محافل سیاسی و مردمی این کشور و شبکه های اجتماعی داشت.
«سمیر معلوف» در گفت وگو با المیادین با استقبال از اعزام کشتی سوخت ایران به لبنان و انتقاد شدید از سفیر آمریکا در بیروت گفت که اگر این کمک ایران مشکل لبنانی ها را حل می کند، من از آن استقبال می کنم.
وی افزود: تنها دشمن لبنان، اسرائیل است و اظهارنظرهای اسرائیل درباره کشتی کمک های ارسالی از ایران به لبنان نقض حاکمیت ما به شمار می رود.
معلوف گفت: "اگر هم پیمانان عربی و غربی ما را فروختد، آیا ممنوع است که کمک های ایران را قبول کنیم؟ ما هر گونه کمک غیرمشروط برای ملت لبنان را می پذیریم و ایران شروط خود را به کسی تحمیل نمی کند".
وی خطاب به سفیر آمریکا در بیروت که ساعتی بعد از اعلام اعزام کشتی سوخت به لبنان از سوی سید حسن نصرالله از تامین برق از طریق خاک اردن و سوریه برای لبنان سخن گفت، تصریح کرد: ساعت خواب ... خیلی دیر کردی. لبنان مدتها است غرق (بحران اقتصادی) است.
معلوف خاطرنشان کرد: این بحران نشان می دهد که دوست و دشمن کیست ... دوست به کشور ما کمک می کند.
این موضعگیری معلوف که برخلاف مواضع سمیر جعجع بیان شد، شکاف و سراسیمگی شدیدی در درون حزب نیروهای لبنانی به همراه داشت زیرا جعجع پیشتر با حمله تند به اعزام کشتی حامل سوخت ایرانی مدعی شده بود که این اقدام حاکمیت و استقلال لبنان را نقض می کند.
همین امر نیز باعث شد که بنا به اعلام رسانه های داخلی لبنان، حزب نیروهای لبنانی و جعجع عذر این نماینده را بخواهند؛ امری که باعث شد معلوف در فیسبوک خود نقل قولی از شاعر معروف «جبران خلیل جبران» بیاورد و بنویسد که "اگر دیدی که همه علیه تو هستند و رنگ ها غیر رنگ تو است و همه برخلاف تو راه می روند، تردید نکن، به دنبال وجدانت برو و به اصولت پایبند باش. به آنها اهمیت نده حتی اگر یک نفر هستی. تردید نکن. تنهایی بهتر از آن است که برای راضی نگه داشتن دیگری، برخلاف خواسته خودت زندگی کنی. بین کرامت و ذلت، من کرامت را برگزیدم".
این اظهارات معلوف واکنش گسترده ای در لبنان و شبکه های اجتماعی داشت و از جمله «وئام وهاب» رئیس حزب «التوحید العربی» لبنان نوشت: حتی دشمن تو در سیاست، اگر شجاع بود باید او را محترم شمرد. به سزار معلوف تبریک می گویم که جایگاه پارلمانی خود را نادیده گرفت و به اندیشه اش احترام گذاشت و موضع برحقی گرفت. پارلمان به انسان های شجاعی نظیر تو نیاز دارد. اما کسی که از سفرا می ترسد، تاریخ او را نفرین خواهد کرد.
در سایه این شرایط به نظر می رسد که خبر اعزام کشتی سوخت از ایران توانسته است از یک سو امید لبنانی ها را برای بهبود وضعیت کشورشان در زمینه تامین سوخت و در نتیجه بهبود خدمات رسانی در بخش بهداشت و درمان، آب و برق و بخش های مرتبط با آن را زنده کند و از سوی دیگر جایگاه حزب الله را در داخل لبنان تقویت کرده و در مقابل طیف های مخالف را در موضع انفعالی قرار داده و جایگاه آنها را تضعیف کند، زیرا مردم لبنان در چنین شرایط ناگواری به خوبی شاهد هستند و قضاوت می کنند که چه کسانی واقعا در کنار آنها می ایستند و چه کسانی صرفا ادعای آن را دارند و در شرایط بحرانی دست روی دست می گذارند و کاری برای کمک به حل مشکلات لبنان نمی کنند.