به باور کارشناسان؛ فرایند عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای اولین موفقیت سیاست خارجی «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهوری و «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران به شمار می آید.
در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰، در پایان بیست و یکمین نشست سران سازمان شانگهای که در دوشنبه پایتخت تاجیکستان برگزار شد، سران ۸ کشور عضو اصلی سازمان، نظر موافق خود را با تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران از عضو ناظر به عضو اصلی اعلام و اسناد مربوط به آن را امضا کردند.
بر این اساس فرآیند فنی تبدیل عضویت ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان آغاز شده و کشورمان از این پس به عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه ای با کشورهای عضو همکاری و تعامل خواهد داشت.
گفتنی است در سال ۲۰۰۱ با هدف همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی، سازمان همکاری‌های شانگهای تشکیل شد. تاکنون کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان در این پیمان به عنوان اعضای اصلی شناخته می شدند. سه کشور افغانستان، بلاروس و مغولستان به عنوان عضو ناظر و ۶ کشور جمهوری آذربایجان، ارمنستان، پادشاهی کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی این سازمان محسوب می‌شوند. روز جمعه (۲۶ شهریورماه) ایران نیز در بیست و یکمین اجلاس سران این سازمان به عنوان نهمین عضو رسمی معرفی شد.
ایران از سال ۲۰۰۵ میلادی به دنبال عضویت دائم در پیمان شانگهای بوده و در طول سال‌های گذشته دلایل متعددی سبب شده تا این مسیر برای ایران کامل شود؛ اما برخی از موارد از جمله تحریم‌های اعمال شده از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد مهم‌ترین مانع بر سر عضویت کامل ایران اعلام شده بود.
مزیتهای عضویت ایران در سازمان شانگهای
نظر به حضور دو اقتصاد بزرگ دنیا از جمله چین و هند در کنار ایران و روسیه که بیشترین ذخایر گاز و نفت جهان را به خود اختصاص می‌دهند، عضویت ایران در این سازمان، می تواند زمینه ساز توسعه مبادلات تجاری و افزایش صادرات برای کشورمان باشد
به عبارت دیگر، عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای که محوریت اش با دو قدرت بزرگ شرقی یعنی چین و روسیه است، می تواند فرصت های اقتصادی و تجاری بزرگی را برای کشورمان فراهم آورد.
بی شک عضویت ایران در این سازمان که تجمیع قدرت های جهانی در آن شکل گرفته است، علاوه بر دستاوردهای سیاسی و امنیتی، فرصت‌های اقتصادی گسترده ای را نیز پیش روی فعالان اقتصادی کشورمان قرار می‌دهد و زمینه مبادلات تجاری با کشورهای عضو را تسهیل می کند.
گفتنی است عضویت دائم ایران در شانگهای از اهمیت فراوانی برخوردار است زیرا این سازمان در حال حاضر در اوج قدرت به شمار می آید. بر اساس سند امنیت ملی سال ۲۰۱۷ آمریکا، برای نخستین باز چین یکی از سازمان‌های اثرگذار در این سازمان به شمار می آید.
از دیگر مزیت های عضویت ایران در این پیمان چند جانبه شناسایی نقاط ضعف و توسعه روابط برای عضویت در دیگر سازمان ها از جمله سازمان تجارت جهانی است که می تواند تمرینی برای واردات و صادرات بدون تعرفه یا موافقت نامه های آزاد و ترجیحی باشد.
از دیگر سو، عضویت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان می تواند موجبات ارتقاء جایگاه منطقه ای و بین المللی کشور را فراهم آورد چرا که دو عضو از ۹ عضو اصلی این سازمان در شورای امنیت سازمان ملل حق وتو دارند.
همچنین هند نیز به عنوان یکی اعضای غیر دائم شورای امنیت سازمان ملل است که در زمره قدرت های پرنفوذ در زمینه منطقه ای و جهانی به شمار می آید.
همچنین این سازمان با حدود ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا از جمله معدود سازمان‌هایی با ماهیت هم‌زمان اقتصادی و امنیتی-نظامی است.
در پایان می توان گفت در حاضر حاضر پیوستن به ائتلافهای بین المللی از اهمیت فراوانی در سیاست خارجی ایران به شمار می‌آید و تلاش های ایران برای توسعه همکاری ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا یکی از مصادیق آن به شمار می آید.
امید آن می رود با عضویت رسمی کشورمان در سازمان شانگهای زمینه برای ارتقاء مناسبات اقتصادی و گسترش زمینه های سرمایه گذاری در زمینه های زیرساختی و صنعتی نیز بیش از پیش فراهم آید.