بر اساس آمار حدود هفت هزار نفر از رزمندگان گنابادی در این دوران به جبهه های نبرد اعزام شده اند که تلاش ستاد تبلیغات، روحانیت و مساجد در قشر نوجوان و جوان بیشترین تاثیر را گذاشته است به طوری که ۲ هزار و ۱۷۱ نفر از بسیجیان این شهرستان که در جبهه های نبرد حق علیه باطل حضور داشتند زیر ۲۰ سال سن داشته اند.
حدود ۴۰ درصد بسیجیان گنابادی ۶ ماه و بیشتر از آن در مناطق جنگی حضور داشته و ۱۴ درصد یک سال و بیشتر از آن به جنگ رفته اند و اکثر قریب به اتفاق آنان کشاورز و دانش آموز بوده اند.
طبق آمار موجود، سال ۱۳۶۵ مهمترین سال جنگ تحمیلی در گناباد بوده است و رزمندگان گنابادی در عملیاتهای مختلف دفاع مقدس از جمله کربلای چهار و پنج، بدر، خیبر و والفجر هشت حضور بیشتر و تاثیرگذارتری داشتند.
تاریخچه تشکیل سپاه در گناباد
فرمانده گردان امام صادق (ع) گناباد در دوران دفاع مقدس یکی از رزمندگان این شهرستان است که از سالهای ابتدایی جنگ تحمیلی در عملیات مختلف آن نقش محوری داشته است.
سرهنگ پاسدار حسن کامرانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود:با آغاز غائله کردستان و گلستان در سال ۱۳۵۹ ما جزء نخستین بسیجیان گنابادی بودیم که برای مقابله با ضد انقلاب به آن مناطق اعزام شدیم و قبل از آن در مشهد یک دوره فشرده ۱۵ روزه آشنایی با سلاح را فرا گرفتیم.
وی ادامه داد:با آغاز جنگ تحمیلی، رزمندگان گنابادی در کنار سایر رزمندگان، حضوری محوری داشتند و در سال ۱۳۶۰ به دوکوهه اعزام شدیم و در آن سال که هنوز سازمان رزم سپاه تشکیل نشده بود نیروهای خراسانی در آن منطقه تقسیم و هر کدام به بخشی از مناطق جنگی اعزام می شدند اما بعد از تشکیل سازمان رزم سپاه و تیپ های امام رضا (ع) و ۱۸ جواد الائمه (ع) رزمندگان خراسانی بیشتر در قالب این ۲ تیپ ساماندهی و اعزام می شدند.
این فرمانده گنابادی دوران دفاع مقدس گفت: در اوایل سال ۱۳۶۴ که لشکر پنج نصر در قالب سه تیپ امام صادق (ع)، جواد الائمه (ع) و امام موسی (ع) شکل گرفت، من در تیپ ۱۸ جواد الائمه (ع) معاون گردان نصرالله شدم. فرمانده گردان هم آقای حسن شبانی اهل بیرجند بود و با همین گردان در عملیات والفجر هشت شرکت کردیم و با ابلاغ تشکیل گردانهای شهرستانی گردان امام صادق (ع) گناباد را در سال ۱۳۶۵ تشکیل دادیم.
تاسیس بنیاد تعاون رزم در جبهه های نبرد
تعاون رزم در دوران دفاع مقدس مسوولیت تأمین و پشتیبانی از رزمندگان اسلام در زمینه‌های مختلف را بر عهده داشت از پشتیبانی تسلیحاتی گرفته تا تامین خوراک رزمندگان و نظافت البسه آنان و اگر یک روز تعاون رزم وظایف خود را انجام نمی‌داد، رزمندگان خطوط مقدم حتی یک ساعت هم در برابر دشمن توان ایستادگی نداشتند و این نشان دهنده نقش محوری این بخش است و شهیدان دوستدار دلاورمردانی از روستای ریاب گناباد از بنیانگذاران بنیاد تعاون در این دوران بودند.
برادر شهیدان دوستدار از فرماندهان بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس طی گفت و گو با خبرنگار ایرنا از جمله وظایف و مسوولیت‌های یگان‌های تعاون رزم را انتقال پیکرهای مطهر شهدا به پشت خطوط دفاعی رزمندگان اسلام دانست و گفت: شهیدان دوستدار گرچه انتقال پیکرها را از زیر آتش شدید توپخانه و خمپاره خطوط مقدم انجام می‌دادند اما این مسوولیت را تا معراج شهدا نمی‌دانستند و حتی در وداع خانواده‌ها با پیکر مطهر شهدا و تشییع و خاکسپاری آنان نیز شرکت می‌کردند.
سید محمد دوستدار تقویت روحیه کار جمعی در یگان‌های تعاون رزم را میراث شهیدان دوستدار دانست و ادامه داد: از جمله خدمات این شهدا به خصوص شهید سید حسین دوستدار کادرسازی و تربیت نسلی از بهترین جهادگران عرصه پشتیبانی بود که حتی پس از پایان دفاع مقدس در مسوولیت‌های مختلف با همان روحیه‌ای که در معراج‌ها آن را تمرین کرده بودند به اسلام و انقلاب خدمت کردند.
وی اضافه کرد: شهیدان دوستدار در اقدامی دوراندیشانه، یک گردان متشکل از جوانان گنابادی تشکیل دادند که به طور متمرکز در حوزه جمع‌آوری پیکرهای مطهر شهدا از مناطق عملیاتی انجام وظیفه می‌کردند و این نشان می‌دهد که توجه به کار جمعی از جمله راهکارهای فرماندهی این سرداران شهید بوده است.
دوستدار با اشاره به برخی از چالش‌های موجود در حوزه انتقال پیکرهای شهدا تصریح کرد: گاهی اوقات پیکرهایی به معراج شهدا منتقل می شدند که وضعیت مناسبی نداشتند و ازنظر فیزیکی دچار آسیب و یا مثله شده بودند.
وی ادامه داد: در این شرایط از یک نظر باید به اهمیت جهاد سرداران شهید دوستدار اشاره کرد که با چه ایثار و وسواسی به بدن‌های مطهر شهدا رسیدگی می‌کردند تا خانواده‌هاشان پیکر عزیزانشان را به صورتی آراسته ملاقات کنند و یا دیگر رزمندگان با دیدن وضعیت پیکرهای همرزمان خود از ادامه حضور در جبهه‌های جهاد دلسرد نشود.
این پیشکسوت دفاع مقدس انتقال پیکرهای مطهر شهدا را مسوولیتی سخت‌تر از حضور مستقیم در خطوط مقدم جبهه‌ها دانست و گفت: شهیدان دوستدار و نیروهای تحت فرمان آنها، هر روز علاوه بر رویارویی با مخاطرات جبهه‌ها با بدن‌های صدپاره همرزمان شهیدشان مواجه بودند لذا علاوه بر رشادت حسینی، صبر زینبی هم از جمله ملزومات جهاد در این عرصه بوده است.
دوستدار افزود: برادر شهیدم سید حسین دوستدار در زمانی که سردار محمدعلی جعفری فرمانده قرارگاه قدس بود، مسوولیت تعاون رزم این قرارگاه را بر عهده داشت و برادر دیگرم شهید سید حسن دوستدار هم همزمان در یگان تعاون رزم قرارگاه کربلا مسوولیت داشت و به‌واقع، هر دو شهید بزرگوار زندگی خود را وقف این موضوع کرده بودند که جوانان به خون غلتیده این سرزمین، به میهن اسلامی بازگردند و هیچ خانواده‌ای منتظر بازگشت پیکر جوان شهیدش نماند و عاقبت در دوران مقدس به یاران شهیدشان پیوستند.
نخستین، جوان ترین و مسن ترین شهدای گنابادی در دوران دفاع مقدس
شهید ابوالحسن مقیمی شهری نخستین شهید گنابادی بود که در دوران دفاع مقدس به فیض شهادت نایل آمد، این شهید سرافراز در ۲۵ خرداد سال ۱۳۲۴ در کوی شرقی (قصبه شهر) گناباد متولد شد و تحصیلاتش را تا سال سوم راهنمایی ادامه داد و سپس با ترک تحصیل، جهت خدمت در ارتش به این نهاد نظامی پیوست و در سال ۱۳۴۴ از آموزشگاه گروهبانی در رشته مهندسی دانش آموخته شد.
مدت حضور شهید مقیمی در جبهه بسیار کوتاه و ۱۰ روز بود و در ۱۴ مهرماه ۱۳۵۹ در منطقه دهلران در حالی که با سایر رزمندگان در محاصره دشمن بعثی بود بر اثر بمباران هوایی دشمن به شهادت رسید و بقایای پیکرش که تنها پاره‌ای استخوان بود به عنوان نخستین شهید گناباد در صحن امامزاده سلطان محمدعابد (ع) شهر کاخک به خاک سپرده شد.
رییس بنیاد شهید و امور ایثارگران گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: کوچکترین شهدای این شهرستان در دوران دفاع مقدس شهیدان عبدالله پاسبان و هادی رضایی نسب بودند که در سن ۱۴ سالگی به شهادت رسیدند و بیشترین سن مربوط به یک جانباز است که ۱۲ سال پس از پایان جنگ تحمیلی در سن ۷۵ سالگی بر اثر عوارض جانبازی به شهادت رسید.
محمد شهابی افزود: بیشترین شهدای گنابادی در دفاع مقدس در عملیاتهای کربلای پنج، خیبر و بدر به شهادت رسیدند.
فرماندار گناباد هم گفت: ترویج فرهنگ و ارزشهای دفاع مقدس و انتقال آن به نسل جوان نیازمند عزم و اهتمام عمومی است و در این ارتباط باید از حداکثر ظرفیتهای موجود بهره گرفت.
حامد قربانی افزود: در طول سال نیز باید با بهره گیری از ظرفیتهای مختلف، رشادتها و جانفشانی های شهدا و ایثارگران را در دفاع از تمامیت ارضی کشور طی هشت سال دفاع مقدس برای مردم و نسل نوجوان و جوان تبیین کرد.
وی با اشاره به انواع تهدیدات و توطئه های دشمنان علیه نظام جمهوری اسلامی ایران افزود: ما طی ۴۲ سال گذشته در حالت جنگ با دشمنان به سر می بریم منتتهی اگر آنها در دوران دفاع مقدس با توپ و تانک به مردم حمله می‌کردند اکنون سخت ترین تحریمهای بین المللی را بر ملت ما تحمیل کرده‌اند ولی با استمرار استقامت مردم و رهبری همه ترفندهای دشمن نقش بر آب شده است.
طی هفته دفاع مقدس ۱۴۰ عنوان برنامه از جمله همایش تجلیل از رزمندگان و ایثارگران هشت سال دفاع مقدس، تجدید میثاق بسیجیان و ایثارگران و نیروهای مسلح با ائمه جمعه، رژه موتوری و خودرویی، پیاده روی جانبازان به گلزار شهدا و غبارروبی و عطرافشانی مزار شهدا، زنگ ایثار و مقاومت در مدارس، کوهنوردی خانوادگی، تجلیل از بازاریان شاخص و پیاده روی جاماندگان اربعین به شهر کاخک در شهرستان گناباد برگزار می شود.
مرکز شهرستان ۹۳ هزار نفری گناباد در فاصله ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.