به گزارش ایرنا، نت گپ یونسکویی با عنوان هفته دفاع مقدس، میراث دفاع مقدس شامگاه یکشنبه (چهارم مهر ماه ۱۴۰۰) در اینستاگرام کمیسیون ملی یونسکو-ایران برگزار شد.
سیدمحمد بهشتی رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر در این نت گپ عنوان کرد: ایران پل ارتباط شرق و غرب جهان است و این خصوصیت موجب شده در طول تاریخ بشریت شاهد این باشیم این سرزمین به بهانه‌های مختلف مورد تهاجم واقع شود. ما در شرقی ترین نقاط جهان حضور فرهنگی داریم و در غربی ترین نقاط دنیا نیز آثار فرهنگی ما دیده می شود و تصرف ما جبری و فیزیکی نبوده است اما سرزمین ما در تهاجم اقوام بوده و اسکند و مغول ها و... به این سرزمین حمله ور شدند. آخرین مورد بعثی ها بودند که با همکاری دیگر کشورها اقدام به حمله به ایران کردند.
وی یادآور شد: موضوع دفاع در سرزمین ما تاریخی است و از تاریخ بسیار دور شواهد و نمونه های دفاع از سرزمینمان داریم. اما وقتی تاریخ را مرور می کنیم می بینیم رفتار ایرانیان در مقابل متجاوزان متفاوت است. در حمله متفقین ایرانیان مقاومت نکردند در صورتی که در ۸ سال دفاع مقدس جانانه دفاع کردیم و طولانی ترین جنگ قرن بیستم را داشتیم و یک وجب از خاک خود را نیز ندادیم.
دفاع کردن ظاهرش نیز دینی و ایمانی است
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر تصریح کرد: چرا در دوره‌هایی مقاومت هست و در دوره‌ای مقاومت نمی‌بینیم؟ فاصله حکومت و مردم امری تعیین کننده است. وقتی فاصله رضاشاه و مردم زیاد می‌شود، مردم مقابل متفقین مقاومت نمی‌کنند اما در سال ۵۹ می بینیم فاصله مردم و حکومت بسیار اندک است و جانانه در مقابله تهاجم صدام دفاع می‌کنیم. دفاع امری مقدس است اما می‌بینیم دفاع کردن ظاهرش نیز دینی و ایمانی است.
وقتی از عنوان دفاع مقدس استفاده می کنیم نباید فکر کنیم نگاه تبلیغاتی است و اگر این دفاع مقدس شمرده نمی شد مردم با جان و دل از کشور دفاع نمی کردند. جبهه های ما فقط در خوزستان و کردستان نبود و پشت جبهه های ما به اعماق همه مردم ایران بود.
در فرهنگ ایرانی سلاح ادامه رزمنده است
این عضو پیوسته فرهنگستان هنر تاکید کرد: از خصوصیات دفاع مقدس این است که تنوع فرهنگی و قومیتی ایران در دفاع از سرزمین حضور پیدا می‌کنند. این تنوع فرهنگی یک اتفاق ظاهری همچون تفاوت لهجه و ظاهر نیست بلکه این تنوع فرهنگی حکایت از ان دارد که ما تن واحدی هستیم از اجزای متنوع که در بزنگاه ها هریک نقش خود را اجرا می کنند.
در طول تاریخ شاهد این نکته هستیم که نسبت رزمنده ایرانی با سلاح، عکس چیزی است که در ارتش‌های مدرن می بینیم. سلاح توانمندی دارد اما اراده ندارد و کسی دیگر باید ماشه را بچکاند و ماشه دست ستاد فرماندهی کل است. اما در فرهنگ ایرانی سلاح ادامه رزمنده است و تا رزمنده قلبا متقاعد نشود شلیک نمی کند برای همین دفاع نقش ایمانی پیدا می کند. سلاح ادامه وجود رزمنده است.
بهشتی عنوان کرد: فکر می کنم بعد از ۸ سال جنگی که دیدیم جهان هم صاحب تجربه شد و فهمید با ایرانی ها نمی تواند با سلاح و هواپیما وارد گفت وگو شود.در نگاه کلی این تصور هست؛ ارتشی برنده می شود که سلاح مدرن تر و بیشتر داشته باشد اما وقتی جنس مبارزه شما متفاوت باشد دیگر اینگونه نیست و دوران دفاع مقدس چنین تجربه ای برای دنیا بود.
برخلاف ایران؛ اروپای غربی و آمریکا عمدتا اهل تهاجم هستند
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر گفت: ما بعد از جنگ زودتر کمر راست کردیم تا عراق. نتیجه کلی آنکه ایرانی ها عمدتا اهل دفاع بوده اند نه تهاجم. اروپای غربی و آمریکا عمدتا اهل تهاجم هستند و هنوز هم این ویژگی را دارند. خود این گروه ها برای جنگ جهانی که تعداد زیادی بابت آن کشته شدند محاکمه نشدند.
بهشتی یادآور شد: در کاخ چهلستون چند نقاشی دیده می شود یک نقاشی از صحنه جنگ کرنال در زمان نادر با هندوستان است که نادر پیروز شده است. طبیعی است در آن زمان این افتخار دیده شود اما در گوشه ای دیگر جنگ چالدران را می بینیم. ما می دانیم در این جنگ شکست خوردیم اما چرا در این مهمانخانه صفوی این جنگ به تصویر کشیده می شود؟ ما به رشادت و جوانمردی و شجاعت ایرانیان در جنگ چالدران افتخار می کنیم و باور داریم از توپ شکست خوردیم نه عثمانی ها.
وی افزود: در موزه دوران اسلامی تابلویی است از جنگ گنجه. فرمانده سپاه خسرو در حصار توپ ها پنهان شده اما عباس میرزا در حال جنگ است و معیار ما پیروزی ظاهری نبوده و پیروزی معنوی معتبرتر بوده است چنانکه در روایت کربلا ما سید الشهدا را پیروز حقیقی می دانیم.
سبقه دینی اثرگذارترین بخش در دفاع است
سید جواد هاشمی‌فشارکی استاد دانشگاه و پژوهشگر نیز در این برنامه زنده اینستاگرامی یادآور شد: ما در سرزمینی زندگی می کردیم که ناغافل با حمله دریایی و زمینی بعثی‌ها مواجه شدیم و لازمه مواجه با این اتفاق، دفاع بود. ماهیت دفاع یک ماهیت دینی بود و سابقه دینی اثرگذارترین بخش در دفاع بود.
کشور ما براساس دین انقلاب کرده بود و با فرمان یک رهبر دینی بخش های مختلف بسیج مردمی به سمت جبهه ها سرازیر شدند. ارتش در آن دوره در حال بازسازی بود و سپاه نیز تازه شکل گرفته بود و حضور مردم در صحنه های مختلف جبهه، دفاع را شکل داد و همه با هر توانی به کمک رزمندگان آمدند و به رغم تهدیدها و تحریم ها، به مشکلات غلبه کردیم.
وی ادامه داد: اقدامات ما در این دوره در طول تاریخ جنگ‌های مختلف بی نظیر بوده است. از نوع رزم و اقدامات خاص همچون مهندسی پل خیبر یا بیمارستان های صحرایی و بسیاری از اقدامات دیگر و حتی در ماجرای پزشکی، افتخارات سرزمین ما غیر از آورده ها در بازپسگیری مناطق تصرف شده است. اینها باید برای آیندگان مستند شود تا به عنوان تجربه مورد استفاده قرار گیرد و از این اقدامات الگوگیری شود.
تجربه دفاع مقدس نشان داد که دشمن نمی‌تواند ایران را تهدید کند
این استاد دانشگاه عنوان کرد: ما در مقام بازپسگیری از تجاوز به شهرهای اشغال شده به جبهه های جنگ رفتیم و دفاع اقدامی صلح آمیز محسوب می شود. در زمان دفاع مقدس خسارت های مادی سنگینی داشتیم و بمباران و موشک باران داشتیم و گروه زیادی شهید و جانباز داشتیم و برای کشوری که در حال بازسازی بوده این اتفاق سنگین بود اما دستاوردهای این دوران بسیار راهگشا بود. همین مسئله محدودیت های دفاع، موجب شد ما به فراخور نیازهای‌مان تجاوزها را پاسخ دهیم و امروز نمونه‌های این مهم را در عرصه‌های مختلف از جمله دریایی می بینیم تا دشمنان نتوانند قصد تهدید ما را داشته باشند.
هاشمی گفت: اگر این نگاه در عرصه های مختلف دنبال شود می‌توانیم جلوه‌های غنی دفاع مقدس را سیراب کنیم و زمینه ارتقا و اغنای هر حوزه ای را فراهم کنیم. در بخش هنر اقدامات خوبی در دفاع مقدس صورت گرفت و در فیلم و عکس و رسانه کارهای خوبی آثار ماندگاری را رقم زد.
ضرورت دریافت وجود مقدس مقوله دفاع
سعید بکتاش مدیر دپارتمان دفاع مقدس پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز در این برنامه عنوان کرد: باید بررسی کنیم چرا هشت سال دوران جنگ ما، دفاع مقدس نامیده می شود.
فضای معنوی در دوران دفاع مقدس بستر تعالی افراد را فراهم کرد و تحولات بنیادی و تعالی در مسیر معرفتی ارزشمندترین دستاورد دفاع مقدس است. ضروری است ابعاد این موضوع و زوایای این فرهنگ را که مبتنی بر فرهنگ علوی و عاشورایی است بررسی کنیم. از یک سو تبیین فرهنگ دفاع مقدس را در بستر فرهنگ علوی و عاشورایی و آرمان های انقلاب می بینیم و از نگاه دیگر عرفان اسلامی و دفاع مقدس مورد ارزیابی قرار گرفت.
مدیر دپارتمان دفاع مقدس پژوهشگاه میراث فرهنگی تاکید کرد: در این زمینه مطالعه کردم و نتایج برای من جالب بود. دفاع مقدس به علت دارا بودن ویژگی های خاص پیوند با فرهنگ ایران اسلامی و مکتب عاشورایی بستر مناسبی را برای رشد تعالی معنوی را فراهم کرد و شهدا از این فضا بیشترین استفاده را کردند و این سیرت در احوال آنان مشخص است. مبارزه با نفس، معاشرت براساس عدالت، صداقت، صبر، ایمان و توکل به حضور خداوند و محاسبه اعمال و احساس مسوولیت و شجاعت و ابهت مومنانه و عشق به جهاد و توحید و طلب رهایی از قفس تن بخشی از این موارد عرفانی است که در همه شهدا یکسان نبوده است.
ظرفیت‌های دفاع مقدس، الگوهای کاربردی نسل امروز را متولد کرد
بکتاش توضیح داد: ظرفیت های به وجود آمده در دوران دفاع مقدس، الگوهای کاربردی نسل امروز را متولد کرد که با نگاه و بینش انسان معاصر تطابق دارد. ارزش این دوران وقتی روشن می شود که مبانی شیعی در آنها دیده می شود و باب تازه ای در ارزش ها گشوده می شود.
وی یادآور شد: عرفان اسلامی تا قرن دوم هجری در میان مسلمانان با نگاه تصوف شناخته نمی‌شد. خواستگاه عرفان اسلامی قرآن و سیره معصومین است که زمینه ایجاد عرفان اسلامی را به وجود آورده است.
مراحل هشت گانه سیر و سلوک را با ارزش های دفاع مقدس بررسی کردم. مراحلی همچون اراده و طلب حق، تزکیه نفس، احوال، عشق، حیرت و فنا فی الله و توحید در عرفان اسلامی دیده می شود که در سیره شهدا و وصیت نامه آنان دیده می شود.
حفاظت از میراث فرهنگی در دوران دفاع تعطیل نشد
در ادامه احمد طباطبایی میزبان این لایو اینستاگرامی نیز یادآور شد: حفاظت از میراث فرهنگی در دوران دفاع تعطیل نشد و هنگامی که راکت عراقی ها به مسجد اصفهان برخورد کرد با همکاری یونسکو، این مسجد ترمیم شد. همچنین آثار باستانی موزه های شهرهای درگیر جنگ به موزه های به تهران منتقل و در دهه ۷۰ رجعت داده شد. تمام شهرهایی که مورد هجوم بودند نسبت به آثار فرهنگی محافظت شدند. هرچند که آسیب هایی ایجاد شد و مرمت هایی هم صورت گرفت.
وی یادآور شد: مانند هر جنگ و دفاع، در حوزه های صنعتی و پزشکی و... اثرات دفاع دیده می شود؛ مقدس بودن براساس باورها و اندیشه های تاریخی است که در یک فرهنگ وجود دارد و باورهای مردم ایران، برپایه دفاع استوار است و به پیروزی فکر نمی کند و این مهم پیش از اسلام و پس از اسلام دیده می شود و پیروزی حقیقی در باور و حقانیت دفاع است. دفاع هایی که گاه به پیروزی و گاه به شکست می انجامد .
این هشت سال نیز نشانه یک نوع رستاخیز و یا بازگشت به فرهنگ دفاعی و تاریخی مردم سرزمین ما است. نگاه ایرانی به دین ویژه و خاص بوده و در تمام موارد بحث محتوا و عرفان اصلیت پیدا می کند. مثنوی مولوی یک تفسیر ایرانی از قرآن است. به طور کلی دفاع مقدس شهدای زیادی از نقاط مختلف کشور داشت و چندی پیش نیز در کلیسای مریم یاد شهدای ارامنه گرامی داشته شد.