به گزارش روز سه‌شنبه خبرنگار گروه فرهنگی ایرنا، گردشگری ماجراجویانه مفهومی بسیار گسترده است و سطح و درجه‌های مختلفی دارد؛ از پریدن با لباس بال‌دار از ارتفاع (Wingsuit) و اسکی روی برف‌های نکوبیده تا نوشیدن چای کنار آتش در کویر جزو گردشگری ماجراجویانه است و تعاریف خاص خود را دارد. در این زمینه پژوهش‌های زیادی شده و تعاریف مختلفی هم وجود دارد. برخی به خطرناک بودن و بعضی هم بر دور دست بودن آن تاکید دارند، اما بنا به تعریف انجمن جهانی گردشگری ماجراجویانه (ATTA)، «گردشگری ماجراجویانه، گونه ای از گردشگری شامل اکتشاف یا سفر با احتمال خطر (ریسک) پذیرفته شده و احتمالا واقعی است و نیاز به مهارت‌های مخصوص و فعالیت جسمی دارد.»
گردشگری ماجراجویانه، به هر گونه از گردشگری گفته می‌شود که دو مورد از سه مورد فعالیت جسمی، تبادل یا تعامل فرهنگی و سر و کار داشتن با طبیعت را در خود داشته باشد. در این تعریف تاکیده شده که فرد در گردشگری ماجراجویانه برای اکتشاف به دل طبیعت می‌رود، در حالی که از وجود ریسک پذیرفته شده و احتمال خطر آگاه است و بی‌تردید وقتی در فعالیت‌های ماجراجویانه شرکت می‌کند باید آمادگی جسمی و مهارت کافی برای آن فعالیت را داشته باشد.
گردشگری ماجراجویانه بر اساس سطح خطرپذیری به دو دسته راحت (Soft) و سخت (Hard) تقسیم می‌شود، در گردشگری ماجراجویانه راحت (Soft Adventure) ریسک پایین است و هر فردی می‌تواند در آن شرکت کند و خیلی هم دنبال کارهای سخت و پرریسک نیست و همه علاقه مندان می توانند در این نوع گردشگری شرکت کنند؛ اما در گردشگری ماجراجویانه سخت (Hard Adventure) فعالیت‌های تخصصی و حرفه‌ای است که مهارت و تجهیزات لازم را دارد، مدت زمان حضور در طبیعت بیشتر است و معمولا در محیط دور دست انجام می‌شود و فقط افراد حرفه‌ای می‌توانند در آن شرکت کنند.
گردشگری صنعتی تخصصی، عمیق، پیچیده و حساس است
کیانوش محرابی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: صنعت گردشگری یک موضوع عمیق و پیچیده است با ابعاد فرهنگی، اجتماعی اقتصادی و سیاسی خاص خود و قطعا سیاست گذاری، تصمیم گیری، برنامه ریزی و اجرای طرح های آن تلاش متخصصان این حوزه را می‌طلبد. در انواع گردشگری موضوع تخصصی تر و جزیی تر می شود مثلا برای گردشگری ماجراجویانه علاوه بر داشتن تخصص در زمینه تخصصی سفر، باید تخصص‌هایی چون کمک های اولیه، مشتری مداری، دانش زیست محیطی و حیات وحش، آمادگی جسمی و مدیریت بحران را دارا باشد.
مدرس گردشگری گفت: در گردشگری ماجراجویانه در حیات‌وحش، خیلی مهم است که رفتار حیوانات پیش‌بینی شود، یک راهنمای خبره در این حوزه می‌تواند کمک کند که گردشگران چگونه و از چه مسیری حرکت کنند که برای جانوران مزاحمت ایجاد شود یا مثلا برای تماشای پلنگ چه زمان و چگونه در طبیعت حرکت کنند، یا برای تماشای تمساح در رودخانه کی و چگونه باید اقدام کنند.
مخاطرات و ضررهای تورهای غیرمجاز برای مردم توضیح داده شود
وی افزود: وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در گام اول که بسیار مهم است باید به علاقه‌مندان آموزش دهد که «با چه کسی سفر کنید با چه کسی سفر نکنید»؛ وزارتخانه می‌تواند این فاصله دیوان‌سالاری که با مردم ایجاد شده را کاهش دهد. گردشگری و سفر هم از نظر روحی و روانی و هم از منظر اقتصادی و شغلی یکی از نیازهای اساسی اقشار مختف جامعه است؛ وزارت میراث‌فرهنگی باید با عموم مردم ارتباط داشته باشد این فاصله را کاهش دهد و به عنوان متولی امر در جهت اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی و همچنین تسهیل انواع گردشگری تلاش کند.
راهنمای گردشگری ماجراجویانه توضیح داد: گردشگران، وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی را یک مجموعه صرفا دولتی، دیوان‌سالار و جدا از خود می‌دانند؛ همین عامل باعث شده آنها نتوانند میان تورهای مجاز و غیرمجاز تمیز بدهند یا اساسا بلد نباشند موسسات و دفاتر خدماتی دارای مجوز فعالیت، معتبر و حرفه‌ای را شناسایی کنند.
برخی گردشگران با این باور که برگزارکنندگان تور دارای مجوز وابسته به دولت هستند و محدودیت هایی ایجاد می‌کنند به بیشتر به سمت برگزارکنندگان تورهای غیرمجاز که هیچ مجوزی ندارند می‌روند، وقتی دچار مشکلات مختلف مالی، حوادث و مسائل غیر عرفی فرهنگی می شوند وزارتخانه هم هیچ کمکی نمی تواند بکند و این فاصله میان مردم و دولت در این بخش مرتب افزایش پیدا می کند.
گردشگران حتما اعتبار کارت راهنمای تور ماجراجویانه را استعلام کنند
محرابی توضیح داد: وزارت میراث فرهنگی باید افکار عمومی را به سوی خود جلب کند، اعتمادسازی کند و برای مردم تفاوت های تورهای غیرمجاز که در شبکه های اجتماعی جولان می دهند با تورهای مجاز را توضیح دهد. همه باید بدانند که شرکتی که مجوز بند ب دارد می تواند خدمات گردشگری بدهد، کدام گردشگری درخواست می کند که این مجوز را ببیند و اعتبار آن را استعلام می کند و زمانی اهمیت آن را می فهمند که کار به شکایت و دادگاه رسیده است.
رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین المللی قایق سواری در رودخانه های خروشان (رفتینگ) با تاکید بر اینکه راهنمای این ورزش باید دوره های مختلف و مرتبط با آن را گذارنده باشد، تاکید کرد: در رفتینگ در جهان به متقاضیان آموزش می دهیم که حتما با راهنمای دارای کارت معتبر سفر کنند و با اطلاع از درجه سختی و ویژگی های برنامه نسبت به ثبت نام اقدام کنند. در سال های قبل با تاکید خود ما، گردشگران قبل از ثبت نام در برنامه قایق سواری در رودخانه های خروشان صلاحیت راهنمایان از جمله خود من را هم جویا می شدند. برای من باعث خوشحالی بود زیرا با گردشگر آگاه آموزش دیده، طرف بودم.
گردشگر برای حضور در گردشگری ماجراجویانه هم مطالعه کند و هم آموزش ببیند؛ گردشگری که می‌داند رودخانه ۶ درجه دارد، یا مثلا بالادست رود ارمند (در استان چهار محال و بختیاری) درجه ۴ و پایین‌دست آن درجه ۳ است، یا درجه سختی زاینده‌رود را می‌پرسد، گردشگر آگاه است و قبل از برنامه می‌داند وارد چه منطقه‌ای می‌شود و با چه میزان ریسک سر و کار دارد و مفهوم درجه سختی (Level of Difficultly ) را می‌داند.
معرفی برگزارکنندگان تورهای غیرمجاز به مردم/ تشویق تورهای مجاز و موفق
محرابی گفت: آموزش مفاهیم گردشگری ماجراجویانه و طبیعت گردی بخش مهمی از وظایف ذاتی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است باید تولید محتوا کند و به علاقه مندان آموزش دهد. وزارتخانه افراد مجاز که تورهای با کیفیت و با کمترین حوادث را برگزار کرده اند را معرفی و تشویق کند از طرف دیگر تورهای غیر مجاز که در شبکه های مجازی با تبلیغات دروغ افراد را به مناطق پرخطر می برند و جان مردم را به خطر می اندازند به مردم معرفی کند.
راهنمای گردشگری ماجراجویانه بیان کرد: وزارت میراث فرهنگی گردشگری در گام اول باید با کانون ها و انجمن های صنفی راهنمایان گردشگری مذاکره کند هم آنها و هم بخش خصوصی فعال و معتبر در زمینه گردشگری ماجراجویانه به وزارتخانه کمک و تورهای غیرمجاز را معرفی می کنند این حق مردم است که آگاه شوند که با سفر با این افراد غیر متخصص و نابلد، جانشان به خطر می افتد.
برخی خیال می کنند گردشگری یک رشته پیش پا افتاده و غیر تخصصی است، اما گردشگری مانند رشته پزشکی و مهندسی کاملا تخصصی است، در همه جای دنیا صنعت گردشگری دانش، تجربه، آزمایشگاه و پژوهشگاه اختصاصی خود را دارد، به یک پزشک وقتی متخصص شد مجوز جراحی می‌دهند، نگاه به گردشگری هم باید همین‌گونه باشد، برخی فقط سطح گردشگری را می‌بینند که خرید یک بلیت و رزرو یک اتاق است همه چیز هم آنلاین است؛ اما گردشگری یک عمق ناپیدا دارد که یک متخصص خبره و زبده آن را می‌داند.
وقتی ناآگاهی جان گردشگران را می‌گیرد
محرابی خاطرنشان کرد: گردشگر در سفر به اوگاندا اگر نداند کجا و با چه کسی باید قایقرانی کند یا با چه خودرویی سفر کند، حتما دچار مشکل و حادثه می‌شود، فقط یک راهنمای آگاه و با تجربه می‌داند که امکان بروز چه خطراتی وجود دارد؛ مدتی پیش یک گروه گردشگر جوان آمریکایی به ماداگاسکار سفر می‌کنند بعد از بازگشت تعدادی از آنها می‌میرند و تعدادی دیگر هم به کما می‌روند. یک تیم تحقیقاتی برای تحقیق و بررسی موضوع، به منطقه سفر و کشف می کنند که این گردشگران در یک چشمه آب شنا کرده بودند این چشمه حاوی میکروبی است که روی سیاه پوستان هیچ اثری ندارد، اما روی سفید پوستان آثار مرگبار دارد. چند نفر از افراد غیرمتخصص گردشگری توصیه های سفر به مناطق مختلف را بلد هستند؟
راهنمای گردشگری ماجراجویانه توضیح داد: گردشگری به اندازه ای تخصصی و حساس است که باید همه زوایای آن با دقت بررسی شود؛ بیشتر گردشگران حرفه‌ای با تجربه توصیه و تاکید می‌کنند به هیچ‌وجه در کشورهای آفریقایی سالاد نخورید زیرا یک سری میکروب‌ها و باکتری‌ها در سبزیجات این مناطق است که برای سفیدپوستان ضرر دارد و سیاه‌پوستان در برابر آن ایمن هستند.
گردشگری که برای چند تا عکس نمایشی با کودکان سیاه‌پوست فقیر و زاغه‌نشین به آفریقا می‌رود، تخصص و آگاهی ندارند، بقیه هم خیال می کنند به همین سادگی است عمق مسائل را و حواشی آن را نمی‌دانند بدون آگاهی و مشورت راهی سفر می‌شوند و در بسیاری از موارد ممکن است با یک شرکت یا فرد غیرمجاز و یک راهنمای نابلد در سفر دچار مشکلات مختلف شوند و یا پس از سفر دچار عوارض جسمی شوند.
قبل از سفر باید مجوز فعالیت شرکت برگزارکننده تور استعلام شود
محرابی گفت: گردشگری ماجراجویانه یک تخصص لایه لایه چندوجهی است، متاسفانه گاهی فردی که تخصص هیچ رشته‌ای ندارد به واسطه یک سفر کوتاه و چند عکس و فیلم در فضای مجازی مشهور شده و ادعای برگزاری تورهای ماجراجویانه دارد. علاقه مندان شرکت در سفرهای ماجراجویانه، قبل از سفر باید مجوز فعالیت شرکت برگزارکننده و کارت راهنمای گردشگری و دوره هایی تخصصی که راهنما گذرانده را مطالبه و استعلام کنند.
برخی علاقه مندان ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان به فردی می‌دهند که فقط یک شماره تلفن همراه اعلام کرده و راهی سفر ماجراجویانه می شوند در صورتی که اصلا نمی دانند آن شخص چه تخصص و مهارتی دارد، اگر این افراد در سفر یا بعد از سفر به هر مشکلی برخورد کنند هیچ مرجعی برای رسیدگی به مشکل آنها وجود ندارد، زیرا از ابتدا انتخاب خود آنها اشتباه بوده است.
توقف روند و موج جذب مردم به تورهای غیرمجاز ماجراجویانه/ وزارت میراث‌فرهنگی آگاهی‌بخشی کند
محرابی با تاکید بر این که روند و موج جذب مردم به سوی تورهای غیرمجاز ماجراجویی متوقف شود، اظهار داشت: بسیاری از شرکت‌های مجاز در ۲۰ ماه شیوع کرونا برای ایمنی و حفاظت سلامتی مردم برای پایبندی به قانون، دستورالعمل‌های ستاد ملی مقابله باکرونا را رعایت و تور ماجراجویانه برگزار نکردند، این خلا باعث شد افراد غیرمجاز وارد این بازار شوند و بسیاری از علاقه‌مندان این حوزه را جذب کنند، به جز خسارت‌ها و آسیب‌هایی که برای گردشگران ایجاد شده، سهم بازار فعالان قانونی از بین رفته است و هیچ راهی برای جبران خسارت هم مطرح نمی‌شود.
رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی قایقرانی در آب‌های خروشان افزود: برای مقابله با این قارچ سمی که هم به جان و سلامت گردشگران و هم به صنعت گردشگری آسیب می زند در وهله اول باید مردم آگاه شوند و سپس با اقدامات قانونی مراجع ذی‌صلاح مانند وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با همکاری همه فعالان مجاز جلوی فعالیت آنها گرفته شود.
وی تاکید کرد: مردم باید آگاه شوند این نوع تورهای غیرمجاز چه آسیبی به محیط زیست، فرهنگ جوامع محلی، اعتبار و جایگاه بین‌المللی گردشگری ایران می‌زند، این نوع آگاهی منجر به عدم اقبال علاقه‌مندان به این افراد سودجو می‌شود؛ وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌تواند در این زمینه به‌شکل مستقیم و شفاف آگاهی‌بخشی کند.