بیشتر حوادث «گردشگری ماجراجویانه» مربوط به تورهای غیرمجاز است

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی، گردشگری ماجراجویانه مفهومی بسیار گسترده است و سطح و درجه‌های مختلفی دارد؛ از پریدن با لباس بال دار از ارتفاع (Wingsuit) و اسکی روی برف‌های نکوبیده تا نوشیدن چای کنار آتش در کویر جزو گردشگری ماجراجویانه است و تعاریف خاص خود را دارد. در این زمینه پژوهش‌های زیادی شده و تعاریف مختلفی هم وجود دارد. برخی به خطرناک بودن و بعضی هم بر دور دست بودن آن تاکید دارند، اما بنا به تعریف انجمن جهانی گردشگری ماجراجویانه (ATTA)، «گردشگری ماجراجویانه، گونه ای از گردشگری شامل اکتشاف یا سفر با ریسک (احتمال خطر) پذیرفته شده (و احتمالا واقعی) است و نیاز به مهارت‌های مخصوص و فعالیت جسمی دارد.»

گردشگری ماجراجویانه، به هر گونه‌ای از گردشگری گفته می‌شود که دو مورد از این سه مورد فعالیت جسمی، تبادل یا تعامل فرهنگی و سر و کار داشتن با طبیعت را در خود داشته باشد. در این تعریف تاکیده شده که فرد در گردشگری ماجراجویانه برای اکتشاف به دل طبیعت می‌رود، در حالی که از وجود ریسک پذیرفته شده و احتمال خطر آگاه است و بی‌تردید وقتی در فعالیت‌های ماجراجویانه شرکت می‌کند باید آمادگی جسمی و مهارت کافی برای آن فعالیت را داشته باشد.

توسعه گردشگری ماجراجویانه محصول یک کار گروهی است

کیانوش محرابی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره توسعه گردشگری ماجراجویانه اظهار داشت: یکی از مهمترین ویژگی‌های گردشگری ماجراجویانه این است که تک و تنها انجام نمی‌شود. از طرفی همه کارهای زیربنایی مورد نیاز توسعه آن هم یک کار گروهی است و همه ذی‌نفعان از دولت و بخش خصوصی تا جامعه محلی در این زمینه وظایف مشخصی دارد. فراهم کردن زیرساخت‌ها، تشخیص، ایجاد و قطع دسترسی افراد به یک مکان طبیعی برای گردشگری، ممنوعیت و حصارکشی محوطه‌ها، ایمن‌سازی و استاندارسازی این اماکن از اختیارات و وظایف دولت است.

هماهنگ‌کردن و آموزش جوامع محلی با موضوع گردشگری ماجراجویانه به عهده دولت است؛ مردم محلی حرف مسئولان دولتی، ضوابط، مقررات و محدودیت‌هایی که دولت ابلاغ می‌کند را بهتر قبول می‌کنند تا نکاتی را که مثلا یک شرکت خصوصی گردشگری یا یک راهنمای گردشگری غیربومی درباره شنا نکردن در منطقه پرخطر رودخانه و دریا، شکار نکردن یا نزدیک نشدن به لبه پرتگاه توصیه می‌کند. 

مدرس و راهنمای گردشگری ماجراجویانه گفت: البته دولت در بسیاری مسائل مربوط به گردشگری طبیعی و ماجراجویانه تنها و مظلوم است؛ ارتباط دولت و کارشناسان حرفه‌ای و متخصص بخش خصوصی باید بهتر و تقویت شود و با همکاری یکدیگر زیرساخت‌ها و زیربناهای گردشگری ماجراجویانه توسعه ایجاد و توسعه داد.

راهنما و ایمنی و مهارت از ضرورت‌های تور حرفه‌ای و استاندارد است

محرابی تاکید کرد: دولت و به طور مشخص وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به عنوان مرجع اصلی صدور مجوزهای فعالیت باید به صورت دقیق نظارت کند چه افرادی با چه صلاحیتی گردشگری ماجراجویانه را طراحی و اجرا می‌کنند، متاسفانه نظارت و سخت‌گیری در حوزه گردشگری ماجراجویانه کمتر دیده می‌شود و معمولا حوادث در همین تورهای بدون مجوز که صلاحیت و تخصص ندارند اتفاق می افتد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی رفتینگ اظهار داشت: شرکت‌های مسافرتی مجری گردشگری ماجراجویانه باید استانداردهای اجرایی و مقررات کشور را رعایت کنند. آنچه مربوط به مسائل فرهنگی، اخلاقی و دینی فردی و اجتماعی و رفتار جوامع محلی است یا آنچه مربوط به تعداد افراد تور یا زمان اجراست باید مورد توجه راهنما و گردشگران باشد. بخش دیگر هم مربوط مسائل فنی و تخصصی برای تجهیزات، انتخاب راهنما، ایمنی، امنیت و مهارت برای ارتقا کیفیت گردشگری است که از ضرورت‌های اجرای یک تور حرفه‌ای و استاندارد است.

در گردشگری ماجراجویانه، راهنمای گردشگری اهمیت بسیار زیادی دارد و باید علاوه  بر دانش و مهارت از بهترین تجهیزات ایمنی برخوردار باشد. در قایق‌رانی در رودخانه بهترین تجهیزات را راهنمای گردشگری باید همراه داشته باشد. راهنمایی که ایمن باشد می تواند سفر ایمن برای سایرین اجرا کند، راهنمای گردشگری ماجراجویانه باید الگوی گردشگران همراه خود باشد تا بقیه درک کنند ایمنی، مهارت و حرفه‌ای‌گری مهم است. 

محرابی تاکید کرد: شرکت‌کنندگان در فعالیت‌های گردشگری ماجراجویانه باید بتوانند تیم اجرایی حرفه‌ای را از غیرحرفه‌ای تشخیص بدهند. متاسفانه شاخص، استاندارد و معیاری برای تشخیص مجری‌های مجاز و حرفه‌ای در گردشگری ماجراجویانه در ایران وجود ندارد. تعداد بسیار زیادی افراد غیرمجاز و غیرحرفه‌ای مدرس گردشگری در آموزشگاه‌ها شده‌اند؛ هیچ درجه‌بندی برای مدرسان گردشگری اعمال نمی شود، خروجی این دوره‌ها، تعداد زیادی راهنمای بدون تخصص و مهارت خواهد بود.

سیستم آموزشی راهنمایان گردشگری باید بازبینی و اصلاح شود. برخی موسسات برای انتخاب مدرس ترجیح می‌دهند از تبلیغات با فعالان شناخته شده (اینفلوئنسرهای) اینستاگرامی، استفاده کنند. متاسفانه شبکه های مجازی در موارد بسیاری گمراه کننده است و علاقه‌مندان مسیر را اشتباه می روند.

راهنمای گردشگری ماجراجویانه گروهی تاکید کرد: توسعه گردشگری ماجراجویانه در گرو همکاری تیمی بخش دولتی، بخش خصوصی، جامعه محلی و همه زنجیره ذی‌نفعان صنعت گردشگری است؛ هر کدام از این اجزا در این فرایند توسعه فعال نشوند، این سیستم درست کار نخواهد کرد.

گردشگر حرفه‌ای می‌داند چه فعالیتی را در کدام اقلیم انجام ‌دهد

محرابی با تفکیک گردشگری ماجراجویانه سخت و راحت از یکدیگر گفت: آنچه برای یک قهرمان حرفه‌ای پرواز از ماجراجویی در آسمان و ارتفاع لذت‌بخش است با یک گردشگری غیرحرفه‌ای ۸۰ ساله متفاوت است. اسکی باز ماهری که از بال‌گرد پایین می‌پرد و تا پایین کوه در شیب‌های تند که امکان ریزش بهمن هم وجود دارد اسکی می‌کند، قطعا دوره‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف دیده و تجربه اجرای چنین فعالیتی را در جاهای مختلف جهان را دارد.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی رفتینگ/rafting گروهی اظهار داشت: گردشگر حرفه‌ای نیازی به توصیه‌های احترام به محیط زیست و نریختن آشغال در طبیعت یا آموزش دیدن مهارت‌های اولیه اسکی ندارد. اینها گردشگران ماجراجوی دارای هدف خاص هستند و تقاضایشان گردشگری ماجراجویانه سخت (hard adventure) است، در حالی که در گردشگری ماجراجویانه راحت (soft adventure)، هر فرد علاقه‌مند با اندک آمادگی جسمی می‌تواند در یک فعالیت ماجراجویانه راحت مثل کمپینگ، پیاده‌روی در طبیعت، پرنده نگری و ... شرکت کند.

وی گفت: طراحان و مجریان و خود گردشگر حرفه‌ای کاملا می‌دانند چه فعالیتی را در کدام اقلیم با چه مختصات و مشخصاتی با چه خطرهایی انجام می‌دهند، چه تجهیزات و وسایلی مورد نیاز است کدام مهارت‌های خود را باید تقویت کنند، اما در گردشگری ماجراجویانه راحت در گام اول حتی باید رفتار در طبیعت هم به گردشگران آموزش داده شود.

محرابی افزود: اگر چه در ایران تابلوهای هشدار و محدودیت عبور و ورود به مناطق پر ریسک خیلی کم وجود دارد، گاهی هم که اخطار داده می‌شود بسیاری گردشگران بی‌توجه‌اند. مدتی پیش آتش‌فشان اتنا (Mount Etna) سیسیل ایتالیا فعال شده بود، مسیر را فقط طناب کشیده و ممنوع کرده بودند، هیچ فردی عبور نمی‌کرد، امیدوارم روزی چنین رفتارهایی را هم در گردشگران طبیعت در ایران مشاهده کنیم.  

آموزش فرهنگ عمومی گردشگری از دوران کودکی

محرابی گفت: بسیاری گردشگران ایران حرفه‌ای نیستند و باید آموزش ببینند. فرهنگ عمومی گردشگری باید از دوران کودکی آموزش داده شود، این نوع فرهنگ‌ها مانند قوانین راهنمایی‌ و رانندگی و احترام به محیط‌زیست در همه جهان از سنین کودکی فرهنگ‌سازی و آموزش داده می‌شود.

مدرس گردشگری خاطرنشان کرد: بسیاری مشکلاتی که برای گردشگران ساحل و دریا اتفاق می‌افتد به خاطر ترس از آب است به این دلیل که این افراد در کودکی یا تجربه غرق شدن در آب را داشته یا شاهد غرق شدن کسی بوده‌اند و به همین دلیل جرات نمی‌کنند طرف آب بروند و اگر وارد محیط آبی شوند به دلیل همان ترس دچار مشکل می‌شوند.

وی افزود: برخی هم به دلیل این شیوه‌های اشتباه آموزش شنا، مثلا این تصور غلط که «شنا را باید از عمق زیاد را شروع کرد»، دچار ترس همیشگی از آب می‌شوند، یا برای آموزش اسکی، از این شیوه اشتباه که در همان جلسه اول چوب اسکی را می‌دهند می‌گویند «تا پایین این‌قدر زمین می‌خوری تا یاد بگیری»؛ دوره این نوع آموزش‌ها گذشته است.

راهنما نباید اجازه دهد یک غیرحرفه‌ای با تور ماجراجویانه سفر کند

محرابی با بیان اینکه گردشگری ماجراجویانه علاوه بر تجهیزات و امکانات، به مهارت و آمادگی نیاز دارد، گفت: برخی متقاضیان گردشگری ماجراجویانه، حرفه‌ای نیستند. حتی خود فرد هم نمی‌داند باید به چنین سفری برود یا نرود، مثلا برای دره‌نوردی حرفه‌ای که جزو گردشگری ماجراجویانه سخت محسوب می‌شود یک روز قبل از آغاز تور و با یک تعارف ساده و بدون آمادگی و مهارت نمی‌توان وارد یک گروه گردشگری حرفه‌ای شد و با آنها سفر رفت. مهمتر از همه راهنمای آن تور نباید اجازه دهد چنین فردی همراه گروه شود زیرا یک غیرحرفه‌ای می‌تواند همه برنامه گردشگری ماجراجویانه را خراب کند حتی شاید جان خود و دیگران را هم به خطر بیاندازد.

افراد غیرحرفه‌ای در گردشگری ماجراجویانه برای همه گروه دردسر می‌شوند. اگر گردشگر در صخره‌نوردی صعود و فرود را مسلط نباشند یا در دره نوردی نحوه پریدن داخل آب را بلد نباشد یا ترس از آب داشته باشد، به راحتی برای خود و دیگران مشکل ساز می شود. خطا در هر کدام از این‌ها می تواند منجر به مصدومیت و حتی مرگ گردشگر شود.

رئیس کمیته توسعه پایدار فدراسیون بین‌المللی رفتینگ تاکید کرد: در انتخاب گردشگر باید پیش از سفر و در زمان برنامه‌ریزی بسیار دقت شود.میزان آمادگی و مهارت گردشگر باید فراتر یا متناسب با برنامه اجرایی باشد باید در نظر گرفت که بسیاری از گردشگران قبل از شروع برنامه نیاز به آموزش‌های متناسب با برنامه، زمان و محل اجرای آن دارند.