صنعت پرسود گردشگری تا قبل از شیوع پاندمی کرونا به عنوان یکی از سه صنعت پردرآمد، سودآور و ارزآور جهان، مورد توجه همه کشورها بوده است که کاهش نسبی سودآوری آن در یکی دو سال اخیر بسیاری از کشورها را به تکاپو انداخته است و البته نباید از نظر دورداشت که این صنعت به همان میزان که پردرآمد و سودآور بود، در ایام پاندمی کرونا متحمل خسارات هنگفتی از این ناحیه شد.
اهمیت این صنعت در رشد اقتصادی تا بدانجاست که تا پیش از کرونا برخی کشورهای فاقد جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی با ایجاد جاذبه‌های دست ساز و مصنوعی، اقدام به جلب و جذب گردشگر و فراهم ساختن زمینه‌های تفریحی متنوع با هدف افزایش مدت ماندگاری مسافران می کردند و از این راه عایدات بی حد و حصری در صنعت گردشگری از جمله در بخش اشتغال، توسعه، ارتقای سطح زندگی مردم بومی و کمک به رشد اقتصادی را نصیب کشور خود می نمودند.
این روند در ایام کنونی نیز همچنان ادامه دارد و اگر چه هنوز کرونا در جهان باقی است و دچار نشیب و فراز می شود، اما علاقه‌مندان این صنعت کمابیش در سایه اجرای پروتکل ها و دلگرم به امنیت‌بخشی واکسیناسیون عمومی، دوباره به راه افتاده‌اند و گردشگری نفس تازه می کند.
کشور ایران نیز از نظر برخورداری از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و گردشگری رتبه دهم جهان را دارد و استان خراسان رضوی نیز دارای ظرفیتهای فراوان در زمینه‌های زیارتی، جاذبه های طبیعی، ورزشی، تاریخی، فرهنگی و غذایی است که می تواند سهم موثر و قابل توجهی را در جذب گردشگر و گردش مالی به خود اختصاص دهد.
طبق آمارهای اخیر ۱۰ درصد گردش مالی دنیا تا قبل از پاندمی کرونا مربوط به صنعت گردشگری بوده است که سهم ایران از این بخش فقط یک درصد و شاید کمتر است که البته این عقب‌ماندگی از قطار ارزآور گردشگری و چالش های متعدد موجود، عوامل و دلایل متعددی دارد که در جای خود نیاز به بررسی دارد اما اکنون ضربه بی سابقه کرونا و محدودیتهای ناشی از آن بیشترین لطمه را بر این صنعت وارد کرده است که باید کم کم نسبت به جبران آن اقدام شود.
وجود بارگاه منور رضوی به عنوان قبله دلها و گل سرسبد جاذبه‌ها و ظرفیتهای گردشگری در مشهد مقدس شناخته می‌شود که جذب مسلمانان و شیعیان جهان به این قبله آرزوها، موجب تحولی شگرف در عرصه گردشگری این کلانشهر می تواند باشد.
استان خراسان رضوی تا پیش از شیوع ویروس کرونا باوجود میزبانی سالانه از بیش از ۳۰ میلیون گردشگر داخلی و سه میلیون گردشگر خارجی، که بیش از دوسوم گردشگران ورودی به کشور هستند، و با داشتن جاذبه‌های استثنایی در زمینه‌های گردشگری زیارتی، فرهنگی، طبیعی و گردشگری حلال و حیات وحش و امثال آن، هنوز برای سوار شدن بر قطار سودآور گردشگری و کسب عایدات اقتصادی که مستحق آن است، با چالش‌های فراوانی رو به روست، چالش‌هایی که متعلق به امروز و دیروز هم نیست اما حل و برطرف کردن آنها ضروری است.
خسارت ۷۰ هزار میلیارد ریالی کرونا به گردشگری
معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: شیوع کرونا حدود ۷۰ هزار میلیارد ریال به بخش گردشگری و اشتغال این حوزه در استان خسارت وارد کرده است.
یوسف بیدخوری ا ظهار داشت: این میزان خسارت در بازه زمانی اسفند سال ۹۸ تا پایان شهریورماه امسال، یعنی مدت سپری شده از آغاز پاندمی کرونا تا کنون به بخش گردشگری، کسب و کارهای این حوزه و اشتغال افراد در این بخش وارد شده است.
وی با بیان اینکه حدود ۵۰ درصد اشتغال حوزه گردشگری خراسان رضوی به دلیل شیوع ویروس کرونا از بین رفته است، افزود: هم اکنون بخش قابل توجهی از واحدهای اقامتی و سرمایه گذاری‌های صورت گرفته در بخش گردشگری استان، معطل مانده است.
معاون گردشگری خراسان رضوی اظهار کرد: طبق استانداردهای موجود تکمیل ۶۵ درصد ظرفیت هر واحد اقامتی نشان از سر به سر شدن هزینه‌ها دارد، حال آنکه با شیوع ویروس کرونا میزان تکمیل ظرفیت واحدهای اقامتی استان حتی به صفر هم رسیده است بنابراین بازگشت واحدهای تعطیل، نیازمند بازگشت رونق به حوزه گردشگری است.
بیدخوری افزود: استان خراسان رضوی با برخورداری از ۲ هزار و ۷۰۰ واحد تاسیسات گردشگری در کشور رتبه نخست را در این زمینه دارد.
داغ خسارت ۲۵ هزار میلیارد ریالی بر دل هتلداران مشهد
هم اکنون ۲۴۰ هتل در کلانشهر مشهد مجوز فعالیت دارند که به دلیل شیوع کرونا ۱۳۰ واحد از این تعداد، که حدود ۶۰ درصد ظرفیت اقامتی هتل های این کلانشهر را تشکیل می‌دهد، فعال هستند و سایر واحدها از فعالیت بازمانده اند.
رییس هیات مدیره جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی با بیان اینکه شیوع ویروس کرونا و محدودیتهای ناشی از آن موجب وارد آمدن ۲۵ هزار میلیارد ریال خسارت به هتلداران این استان شده است، گفت: باتوجه به اینکه بیشتر هتل‌های خراسان رضوی در مشهد مستقر است، هتلداران این شهر بیشترین خسارت را از ناحیه شیوع کرونا متحمل شده‌اند.
امیر سزاوار ادامه داد: ضریب اشغال ناچیز هتل‌ها سبب شده است برخی از آنها برای جذب مسافر و تامین هزینه‌های جاری، اقدام به قیمت شکنی کنند و در نتیجه هزینه اقامت در برخی هتل‌های مشهد حتی از هزینه اجاره بهای یک واحد مسکونی هم کمتر شده است.
وی اظهار کرد: با وجود اینکه هتل‌ها ضریب اشغال کمی دارند، هزینه‌های جاری آنها در ۶ ماه اول امسال افزایش یافته و همین مساله فشار بر آنها را بیشتر کرده است.
سزاوار افزود: در مشهد میلیاردها تومان در بخش هتلداری سرمایه گذاری شده و این بخش فرصتهای شغلی زیادی را برای افراد مختلف فراهم کرده است و اکنون انتظار می‌رود که مسوولان مربوط به منظور جبران خسارت‌های واردشده بر این بخش، اقدامات حمایتی جدی را انجام دهند.
رییس هیات مدیره جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی گفت: هم اکنون ۴۰ درصد هتل‌های مشهد به علت شیوع کرونا در حالت غیرفعال قرار دارند.
۵۰۰ هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری طرحهای گردشگری
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز گفت: حجم سرمایه‌گذاری در طرحهای گردشگری در حال ساخت استان ۵۰۰ هزار میلیارد ریال است که این رقم، با احتساب قیمت زمین ۲۴۵ طرح گردشگری در حال اجرا محاسبه شده است.
احمد دیناری افزود: این طرحها شامل هتل، هتل‌آپارتمان، مهمان‌پذیر، زائرسرا، مجتمع‌های گردشگری، مجتمع گردشگی عمومی و دهکده‌های سلامت مراکز تفریحی و سرگرمی است.
وی ادامه داد: پارسال هم معادل ۹۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه گردشگری این استان انجام شد و با توجه موثر به حوزه گردشگری و حمایت از این بخش، شاهد رشد توجه سرمایه‌گذاران خارجی به حوزه گرشگری این استان هستیم.
معاون سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی با اشاره به اینکه در سال ۹۸ آلبوم فرصتهای سرمایه گذاری خراسان رضوی در سه بخش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهیه و تدوین شده است، گفت: تعداد ۱۳۰ فرصت سرمایه‌گذاری در این قالب احصا شد که با حضور مسوولان عالیرتبه، استانداران شرق کشور و اعضای فراکسیون گردشگری مجلس شورای اسلامی از آن رونمایی شد.
دیناری افزود: تمامی این فرصتها برای فرمانداری‌ها و شهرستانهای استان ارسال و تا کنون برای تعدادی از جمله منطقه نمونه گردشگری سد فریمان و منطقه گردشگری قره سو در کلات، سرمایه‌گذار پیدا شده است.
وی ادامه داد: اجرای این طرحها از سال ۱۳۹۰ آغاز شده است و بهره‌برداری از آنها برای حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند.
افق ۱۴۰۴ با ۴۰ میلیون مسافر
معاون هماهنگی امور زائران خراسان رضوی هم پیش از این در گفت و گو با ایرنا با اشاره به اینکه در افق ۱۴۰۴ ورود ۴۰ میلیون مسافر و زائر به استان هدف گذاری شده است، گفته بود: باید فرصتهای سرمایه‌گذاری، معرفی جاذبه‌ها و افزایش کیفیت میزبانی در افزایش مدت ماندگاری و توزیع گردشگران در شهرستانهای مختلف توزیع شود.
محمد صادق براتی افزوده بود: طبق آخرین آمار، مدت ماندگاری مسافر در مشهد قبل از شیوع ویروس کرونا ۳.۷ روز بوده است که باید این مدت را برای شرایط پس از کرونا با استفاده از فرصتهای سرمایه‌گذاری افزایش داد.
وی با اشاره به اینکه در سال ۹۸ و قبل از شروع پاندمی کرونا، ۳۲ میلیون و ۹۰۰ هزار زائر و مسافر وارد استان شده بودند، ادامه داد: در چهار سال آینده باید این شمار به ۴۰ میلیون نفر برسد که پیش بینی می‌شود این موفقیت دور از دسترس نباشد.
ضرورت همزیستی با کرونا
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی نیز با تاکید بر اینکه باید همزیستی با کرونا را فرابگیریم، اظهار کرد: باید به سمتی حرکت کنیم که اعتمادسازی در زمینه رعایت اصول بهداشتی و پروتکل های بهداشتی به منظور پیشگیری از شیوع کرونا برای مسافران به عینه ایجاد شود.
سیدجواد موسوی با بیان اینکه کلانشهر مشهد دارای ظرفیت بسیار خوبی در این زمینه است و باید سطح بالای رعایت پروتکل های بهداشتی با اعتمادسازی و هوشمندسازی فراوان به نمایش گذارده و معرفی شود، افزود: در این راستا علاوه بر تشدید نظارتها لازم است مراکز اقامتی، امن بودن اتاقهای خود از لحاظ بهداشتی را برای مسافران اعلام و نسبت به معرفی و شفاف سازی این امر اقدام نمایند.
وی با اشاره به جایگاه و اهمیت صنعت گردشگری با محوریت گردشگری زیارت برای خراسان رضوی و مشهد ادامه داد: سند توسعه کلانشهر مشهد بر روی خدمات متمرکز شده است که آن هم به دلیل ظرفیت بالای این کلانشهر در جذب مسافر و زائر است بنابراین حدود ۲۰۰ شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم به حوزه مسافر و گردشگر مربوط است.
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی بیان کرد: تعطیلی حوزه گردشگری در این استان به معنای تعطیلی چندصد شغل است در حالی که می توان با ایجاد فضای امن بهداشتی و سالم، اعتمادسازی را فراهم و در قالب زیرساختهای موجود فعلی با رعایت کامل پروتکل ها اقدام به اجرای سفر در ابعاد داخلی و خارجی نمود.
وی تاکید کرد: امنیت و سلامت مسافر جزو والاترین اولویت های استان است و در این راستا با انجام واکسیناسیون فعالان و شاغلان صنعت گردشگری استان، بنا داریم تا در حد امکان و مطلوب چرخه شیوع بیماری را متوقف و تامین سلامت مسافران و زائران را برقرار کنیم.
موسوی اظهار کرد: زائران فراوانی هستند که به عشق زیارت بارگاه منور رضوی به مشهد سفر می کنند و به نیت سلامت، شفا و آرامش روانی به اینجا می‌آیند بنابراین همه ما موظف و مامور به تامین امنیت و سلامت آنان هستیم که خوشبختانه خراسان رضوی و تاسیسات گردشگری آن در این زمینه بسیار موفق عمل کرده‌اند.
واکسیناسیون فعالان حوزه گردشگری
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی اظهار کرد: شاغلان بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ واحد تاسیسات گردشگری استان که تاکنون واکسینه نشده بودند بر اساس ضوابط وزارت بهداشت در این قالب واکسینه شدند.
موسوی ادامه داد: این طرح براساس توافق انجام شده بین استانداری خراسان رضوی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد و اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نیز کانون هماهنگی تشکل‌های حرفه‌ای گردشگری استان اجرایی شد.
وی شمار شاغلان تاسیسات گردشگری خراسان رضوی را ۳۴ هزار نفر اعلام کرد و گفت: کلیه افرادی که به هر دلیلی واکسن نزده و در تاسیسات گردشگری استان اشتغال دارند، در قالب این طرح در برابر بیماری کووید۱۹ واکسینه می شوند.
به داد گردشگری سلامت برسید
گردشگری سلامت به گردشگری پزشکی، گردشگری درمان طبیعی و همچنین گردشگری صحت، تندرستی و پیشگیری تقسیم می‌شود و هم اکنون ایران از مقاصد بزرگ گردشگری سلامت در منطقه است و کشورهای همجوار از جمله عراق، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان و سایر کشورهای منطقه متقاضی استفاده از خدمات و امکانات گردشگری سلامت در ایران هستند.
بر اساس برآوردها تا قبل از شیوع ویروس کرونا سالانه افزون بر ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت وارد ایران می‌شدند که در این میان خراسان رضوی با جاذبه‌ها و ظرفیتهای مختلف در جذب گردشگر سلامت پیشگام بود.
رییس هیات مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی گفت: پیش از شیوع ویروس کرونا، مشهد به طور کلی پذیرای گردشگران سلامت از ۵۲ ملیت بود که حدود ۸۵ درصد از این تعداد از کشورهای عراق و افغانستان بودند.
حسین نیکونام افزود: اکنون نیز در شرایط معمول، حدود ۴۰ درصد از گردشگران سلامت که به کشور ما و به ویژه شهر مشهد وارد می شوند، تابعیت افغانستانی دارند.
وی ادامه داد: ظهور امارت اسلامی در افغانستان با وجود آسیبهایی که در ابتدا به حوزه گردشگری سلامت ایران وارد کرد، اکنون فرصت جدیدی را برای ما در حوزه گردشگری سلامت ایجاد کرده است چرا که هندوستان بخش عمده ای از این بازار را از دست داده است.
وی اظهار کرد: با وجود خدمات جانبی و تخفیفاتی که هندوستان برای گردشگران سلامت افغان در نظر گرفته بود، باز هم ایران از لحاظ کیفیت و قیمت خدمات درمانی شرایط بهتری داشت، اما مشکل بزرگی که در ایران وجود داشته و اکنون نیز سبب فرصت سوزی می شود، عدم هماهنگی بین چند وزارتخانه متولی در حوزه گردشگری سلامت است.
رییس هیات مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی گفت: این موضوع سبب افزایش هزینه و طولانی شدن روند دریافت روادید درمانی می شود، از طرفی عدم اطمینان و امنیت خاطر از تایید صدور ویزا تا آخرین لحظه، سبب عدم مراجعه بیماران واقعی از افغانستان به ایران می شود و البته منظور از عدم صدور ویزا در برخی موارد خاص نیست چرا که مقامات امنیتی کشور باید بر مواردی که امنیت کشور را به خطر می اندازد، کنترل داشته باشند.
برگشت خوردن روادید درمانی
وی افزود: مشکل اصلی زمانی ایجاد می‌شود که بدون هیچ گونه اخطار قبلی و در شرایطی که بیماران چندین روز منتظر صدور ویزای درمانی بوده اند و در برخی موارد زمان حیاتی شروع درمان را از دست داده‌اند، تمام ویزاها بدون در نظر گرفتن شرایط افراد و به صورت یک جانبه از سوی وزارت امور خارجه برگشت می‌خورد.
رییس هیأت مدیره جامعه حرفه ای گردشگری سلامت ایران گفت: در حال حاضر مرزهای ما با کشور افغانستان بسته نیست اما تمام درخواستهای ویزای درمانی که از سوی شرکتهای مجاز گردشگری سلامت در سایت وزارت امور خارجه بارگذاری شده، در ۱۵ روز گذشته برگشت خورده است.
وی ادامه داد: این اتفاق از گذشته تاکنون بارها تکرار شده و وزارت خارجه و یا نهادهای دیگر نیز در این خصوص پاسخگو نیستند.
ویزافروشی دلالان
نیکونام اظهار کرد: متاسفانه شواهد زیادی مبنی بر ویزافروشی وجود دارد که حاکی از جولان دلالها پشت در کنسولگری های ایران در افغانستان و عراق است و این موضوع آسیب شدیدی به صنعت گردشگری سلامت ایران و دفاتر خدمات مسافرتی دارای مجوز و گواهینامه حرفه ای گردشگری سلامت از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، که متولی قانونی صنعت گردشگری سلامت است، وارد کرده است.
وی درباره کاهش هزینه‌های درمانی برای بیماران افغانستانی اظهار کرد: برخلاف مصوبه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر اعمال تعرفه‌هایی تا چهار برابر تعرفه‌های بیماران ایرانی، گاه خدمات با تعرفه‌هایی معادل با هزینه‌های آزاد بیماران ایرانی و یا ۲ برابر به گردشگران سلامت افغان ارائه می شود و حتی در مواردی خیریه‌های ما کل فرآیند درمان و دارویی بیماران افغان را پوشش می دهند.
وی از مدیران ارشد کشور و بخصوص وزیر امور خارجه درخواست کرد به داد صنعت گردشگری سلامت ایران برسند و میراث هشت ساله دولت قبل را که آسیب های زیادی به این بخش وارد نموده است، ویرایش نمایند تا با این روش و فرایندهای غیرحرفه‌ای شاهد فرصت سوزی های تکراری نظیر دهه ۷۰ در آسیای میانه و بعدتر بازارهای قطر و روسیه نباشیم.
نیکونام تصریح کرد: متاسفانه فقط دلالان و فرصت طلبان از آشفتگی وضعیت کنونی بهره می برند، و علاوه بر ظلم به مردم مظلوم افغانستان، باعث کمرنگ شدن حضور بخش خصوصی کشورمان در بازار افغانستان خواهد شد و حال آنکه به زودی شاهد رشد بیشتر دفاتر نمایندگی کشورهای ترکیه، پاکستان و امارات متحده عربی و حذف بخش خصوصی ایران از این بازار خواهیم بود.