سازسازی با پیچیدگی و ظرافت خاص، در مدت شیوع ویروس کرونا با مشکلاتی همراه شده که عرصه را بر فعالان این رشته ی صنایع دستی و هنری تنگ کرده است، اما همچنان ساخت ساز در بخش صنعت هنرهای دستی در حال انجام است.
ساخت یک ساز سه‌تار حداقل یک هفته زمان نیاز دارد
یکی از هنرمندان فعال در ساخت سه‌تار به‌عنوان یکی از سازهای سنتی ایرانی گفت: برای ساخت یک ساز سه‌تار، حداقل به یک هفته زمان نیاز است اما می‌توان با افزایش تعداد تولیدات، در هر هفته چند ساز ساخت.
مهدی کریمی‌پور دهکردی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: اصلی‌ترین ابزار مورد نیاز برای فعالیت در ساخت سازهای سنتی شامل اره فلکه و فارسی‌بُر، ابزارهای دستی مانند دریل، مُغار، چَکُش و سُمباده است.
وی افزود: مواد اولیه این رشته شامل چوب، چسب، سیم، پرده و رنگ است و چوبی که آب کمتری خورده و آوند داخل آن جمع‌تر باشد، برای صدادهی در ساخت سازهای سنتی مطلوبیت بیشتری دارد.
کریمی‌پور تصریح کرد: در این راستا چوب‌های گردو، توت و نارون از درختان استان‌های یزد، کرمانشاه و کردستان برای ساخت ساز و چوب‌هایی مانند گلابی، نارنج، فوفل و آبنوس برای تزیین ساز بهتر است.
وی درخصوص روند و مراحل ساخت سه‌تار یادآور شد: برای تهیه یک سه‌تار ابتدا چوب به‌طور معمول به‌همراه مصالح اولیه از طریق یک‌سری افراد تهیه می‌شود.
هنرمند ساخت سازهای سنتی در چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: این افراد چوب‌های درجه یک را از استان‌های دیگر تهیه می کنند و پس از تبدیل به الوار، در اختیار تولیدکنندگان سازهای سنتی قرار می‌دهند.
کریمی‌پور تاکید کرد: در مرحله بعد چوب دسته و کاسه سر خم شده و سپس، صفحه زده می‌شود و پس از آن مراحل ظریف‌کاری از طریق رنده زدن، سمباده زدن، رنگ‌آمیزی، پرده‌بندی، سیم‌انداختن و صداگیری انجام خواهد شد.
وی افزود: تا ۱.۵ سال گذشته قیمت چوب به‌طور میانگین به‌ازای هر تُن ۲۰ میلیون ریال و اکنون به ۱۰۰ میلیون ریال (۱۰ میلیون تومان) رسیده و حداقل پنج برابر شده است.
هنرمند ساخت سازهای سنتی در چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان باید به‌عنوان دستگاه اجرایی متولی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی، مکانی در حومه شهر تهیه کند تا هنرمندان این رشته بتوانند در کارگاه‌هایی کنار همدیگر فعالیت کنند.
وی یادآور شد: در این صورت همسایه‌ها و اطرافیان تولیدکنندگانِ سازهای سنتی از سر و صدای ناشی از فعالیت این هنرمندان اذیت نمی‌شوند.
کریمی‌پور اظهار داشت: به‌علت فعالیت بیشتر سازندگان در خانه‌های شخصی خود، هنرجویانی که به این هنر صنعت علاقه دارند، در صورت راه‌اندازی همین کارگاه‌ها، راحت‌تر می‌توانند با سازندگان در ارتباط باشند.
وی گفت: در صورت راه‌اندازی کارگاه‌های تجمیعی ساخت سازهای سنتی می‌توان از تجربه‌ها، توانمندی‌ها و ظرفیت‌های هنرمندان این رشته با هدف ارتقای کمی و کیفی در این هنرصنعت بهره‌گیری کرد.
شیوع ویروس کرونا فرصتی برای افزایش فروش اینترنتی سازهای سنتی ایجاد کرد
هنرمند ساخت سازهای سنتی در چهارمحال و بختیاری به شیوع ویروس کرونا اشاره و تاکید کرد: در این دوره فرصتی برای افزایش فروش اینترنتی سازهای سنتی مانند سه‌تار ایجاد شد.
وی افزود: تولیدکنندگان سازهای سنتی ارتباط مستقیم با نوازندگان و فروشگاه‌های لوازم موسیقی دارند.
کریمی‌پور تصریح کرد: در دوره شیوع ویروس کرونا، به‌خصوص در زمان وضعیت قرمز شهرها ، فعالیت فروشگاه‌های لوازم موسیقی به‌علت استقرار در داخل پاساژها و مجتمع‌های تجاری، تعطیل شد و ساعت‌های کاری آموزشگاه‌های موسیقی هم در این دوره کاهش یافت.
وی یادآور شد: قبل از شیوع ویروس کرونا، با تعدادی از استادان موسیقی و فروشندگان لوازم موسیقی در ارتباط بودم که دو سوم آموزش و فروش آن‌ها اینترنتی بود.
هنرمند ساخت سازهای سنتی در چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: به‌همین علت در زمان شیوع ویروس کرونا، نه تنها تولیدات من در ساخت سه‌تار کم نشد، بلکه باعث افزایش فروش محصولات در این مدت شد اما میزان فروش بسیاری از تولیدکنندگان و فروشگاه‌های لوازم موسیقی در این دوره به کمتر از یک چهارم و حتی صفر کاهش پیدا کرد.
وی گفت: سازهای تولیدی در این کارگاه، علاوه بر چهارمحال و بختیاری به اصفهان، تهران، خراسان رضوی و فارس ارسال می‌شود.
کریمی‌پور تاکید کرد: هم‌اکنون به‌جز خودم ۶ نیرو بدون دریافت تسهیلات و کمک‌های دولتی و با هزینه شخصی بهصورت مستقیم در این کارگاه مشغول به‌کار شده‌اند.
وی افزود: برای ایجاد هر شغل در رشته ساخت سازهای سنتی بسته به نوع ابزار، تجهیزات و امکانات به ۳۰ میلیون ریال تا یک میلیارد ریال سرمایه‌گذاری نیاز است.
قیمت چوب خشک در یک سال اخیر ۶ تا هشت برابر شده است
یکی دیگر از سازندگان و نوازندگان سازهای سنتی چهارمحال و بختیاری که توانسته پنج ساز سنتی شامل سنتور، سه‌تار، تار، دف و کمانچه را به‌طور کامل و حرفه‌ای بنوازد و از ۱۰ سال گذشته تاکنون به آموزش و تدریس سازهای سنتی مشغول است نیز گفت: در یک سال اخیر، قیمت چوب خشک ۶ تا هشت برابر افزایش داشته است.
محمد نصیری هفشجانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: برای ساخت انواع سازهای سنتی، قیمت چوب خشک به‌عنوان اصلی‌ترین ماده اولیه در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و هنرمندان این عرصه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
وی افزود: کاربردی‌ترین چوب برای ساخت سازهایی مانند سنتور از نوع گردو و افرا است.
نصیری تصریح کرد: در دو سه سال اخیر چوب خشک و سالم گردو بسیار گران شده و از هر کیلوگرم ۶۰ هزار ریال به حداقل ۱۲۰ هزار ریال و چوب توت از ۴۰ هزار ریال به ۱۵۰ هزار ریال افزایش یافته است.
وی با اشاره به نیاز پنج تا ۶ کیلوگرم چوب برای ساخت یک ساز یادآور شد: برای ساخت سه‌تار به‌علت کمبود چوب توت و گردو، سازهای سنتی افزایش زیادی داشته است.
این هنرمند فعال در ساخت سازهای سنتی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: تقاضا می‌شود شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و افرادی که در حیاط خانه خود چوب‌های توت و گردو دارند، این چوب‌ها را دور نریزند و نسوزانند تا هنرمندان بتوانند با قیمت مناسب‌تری آن‌ها را خریداری و استفاده کنند.
وی گفت: در یک سال اخیر قیمت هر بسته سیم سه‌تار تولید داخل از ۵۰ هزار ریال به ۳۰۰ هزار ریال، نرخ سیم سنتور ایرانی از متری ۳۰ هزار ریال به ۱۰۰ هزار ریال و بهای هر متر سیم سنتور آلمانی به ۱۵ هزار ریال افزایش پیدا کرده است.
نصیری ساخت سنتور را به‌علت راحتی بُرش‌ها آسان‌تر اعلام و تاکید کرد: ساخت یک سنتور حدود ۴۰ روز زمان نیاز دارد و پس از ساخت باید رنگ‌آمیزی شود.
وی افزود: البته ساخت یک ساز حرفه‌ای سنتور تا سه ماه زمان نیاز دارد اما در مجموع ساخت سه‌تار از سنتور بسیار سخت‌تر است.
هنرمند فعال در ساخت سازهای سنتی چهارمحال و بختیاری به شیوع ویروس کرونا اشاره و تصریح کرد: در این مدت بازار موسیقی تحت تاثیر قرار گرفته است و علاقه‌مندان به آموزش سازهای سنتی، به‌علت نیاز برای حضور در کلاس‌های آموزشگاه‌ها با مشکلاتی مواجه شده‌اند.
وی یادآور شد: در دوره شیوع ویروس کرونا قیمت انواع سازهای سنتی افزایش چشمگیر و تقاضا برای ساخت و آموزش ساز، کاهش داشته است.
نصیری اظهار داشت: پیش از شیوع ویروس کرونا در این کارگاه‌ها سالانه ۶۰ ساز شامل ۳۰ سنتور و ۳۰ سه‌تار ساخته و فروخته می‌شد اما در دوره شیوع، مجموع سازهای تولیدی و فروشی به کمتر از ۲۰ ساز کاهش یافته است.
وی گفت: از اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری به‌عنوان دستگاه اجرایی متولی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی انتظار می‌رود تا به هنرمندان رشته‌های مختلف زیرمجموعه خود به‌ویژه فعالان هنرصنعت سازهای سنتی تسهیلات سرمایه در گردش، سرمایه ثابت و بلاعوض ارائه دهد.
هنرمند فعال در ساخت سازهای سنتی چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: همچنین تقاضا می‌شود اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی زمینه برای حذف دلالان و واسطه‌های بازار چوب خشک را فراهم کند تا بتوان مواد اولیه هنرصنعت ساخت سازهای سنتی را بهصورت مستقیم و با قیمت ارزان‌تر از باغداران خریداری کرد.
وی افزود: در این صورت می‌توان هزینه‌های تولید سازهای سنتی را کاهش داد و نسبت به بازاریابی برای فروش بیشتر این تولیدات اقدام کرد.
نصیری نبود بیمه را یکی از مهم‌ترین مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی چهارمحال و بختیاری اعلام و تصریح کرد: از چهار پنج سال گذشته تاکنون هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بیمه نمی‌شوند و پیگیری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان برای بیمه روستاییان و عشایری هم فایده‌ای ندارد زیرا این بیمه برای درمان کاربردی نیست و پرداخت مستمری در دوران بازنشستگی هم حدود یک دوم خواهد بود.
کرونا آسیب‌های جدی به هنرمندان فعال در زمینه ساخت سازهای سنتی وارد کرد
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: شیوع ویروس کرونا آسیب‌های جدی به هنرمندانِ عرصه ی صنایع‌دستی و هنرهای سنتی مانند فعالان ساخت سازهای سنتی وارد کرده است.
مهرداد جوادی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: هم‌اکنون ۱۰ هنرمند در زمینه ساخت انواع سازهای سنتی زیرمجموعه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است که در دوره شیوع ویروس کرونا با مشکلات فراوانی مانند گرانی مواد اولیه و از دست دادن بازار فروش مواجه شده‌اند.
وی با اشاره به مشکلات بیمه‌ای هنرمندان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی مانند ساخت سازهای سنتی افزود: فعالان رشته‌های مختلف زیرمجموعه این اداره‌کل می‌توانند از بیمه روستاییان و عشایر، تسهیلات بانکی ارزان‌قیمت روستایی و مشاغل خانگی، معافیت های مالیاتی در صورت فعالیت کارگاهی و بازاریابی و فروش تولیدات بهره‌مند شوند.
جوادی تصریح کرد: فراهم کردن زمینه حضور هنرمندان رشته‌های مختلف صنایع‌دستی و هنرهای سنتی مانند ساخت سازهای سنتی در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی می‌تواند در معرفی بهتر تولیدات این هنرصنعت و بازاریابی آن نقش مستقیم ایفا کند.
وی یادآور شد: همچنین برای ارائه آموزش‌های تکمیلی مورد نیاز فعالان و هنرمندان این رشته می‌توان از ظرفیت تفاهم‌نامه اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اداره‌کل فنی و حرفه‌ای استان بهره‌گیری کرد.
به گزارش ایرنا، از ابتدای شیوع ویروس کرونا تاکنون ۸۰ میلیارد و ۴۰۵ میلیون ریال خسارت به بخش صنایع‌دستی و هنرهای سنتی چهارمحال و بختیاری وارد شده است.
هم‌اکنون افزون‌بر ۱۲ هزار هنرمند در ۵۲ رشته صنایع‌دستی و هنرهای سنتی شهری، روستایی و عشایری چهارمحال و بختیاری فعالیت دارند که از این تعداد پنج هزار و ۵۰۰ هزار نفر در فصل‌های مختلف سال فعالیت می‌کنند.