به تازگی با کاهش شدید آبدهی چشمه کوهرنگ و خشک شدن جریان آن بیش از هر زمان دیگری عمق خشکسالی در این استان نمایان شده است و چشمه جوشان و خروشانی که تا همین سال‌های اخیر یک هزار لیتر بر ثانیه آبدهی داشت اکنون میزان آبدهی آن به کمتر از ۴۰۰ لیتر بر ثانیه می‌رسد و به گفته مسوولان روند نزولی آبدهی این چشمه ادامه دارد و احتمال خشک شدن کامل آن نیز وجود دارد.
در قالب خط انتقالی که از این چشمه به مرکز استان کشیده شده است، آب شرب پنج شهر از جمله شهرکرد و فارسان و ۳۴ روستا تامین می‌شود و چنانچه این چشمه به طور کامل خشک شود تامین آب ۲۰۰ هزار نفر جمعیت استان با چالش جدی مواجه می‌شود.
این موضوع که حیات مردم و محیط‌زیست این استان را تهدید می‌کند واقعه اندوهناکی است که بخشی از مردم منطقه با زدن ساز عزا موسوم به ساز چپ در غم این اتفاق نامبارک سوگواری کردند.
اگر چه چهارمحال و بختیاری با عنوان استانی کوهستانی با رشته‌کوه‌های برافراشته، چشمه‌سارهای جوشان، رودخانه‌های خروشان و آب و هوایی سالم و چهارفصل در کشور شناخته می‌شود اما چندی است که تغییر اقلیم و خشکسالی‌های متوالی حال و روز خوشی برای این استان باقی نگذاشته به طوری که در حال حاضر ۹۶.۱ درصد مساحت این استان درگیر خشکسالی است و سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها به پایان رسید.
خشکسالی‌های اخیر چهارمحال و بختیاری از سال آبی ۸۶-۸۵ آغاز شده است و در طول این سال‌ها پیامدهای ناگواری بر منابع آب، محیط‌زیست و فعالیت‌های اقتصادی این استان برجا گذاشته است.
به گفته کارشناسان ،امیدی برای جبران تبعات خشکسالی و تقویت منابع موجود آب وجود ندارد و چنانچه اقدام موثری برای سازگاری با این شرایط به کار گرفته نشود وضعیت از این نیز ناگوارتر می‌شود.
مسوولان هواشناسی عنوان می‌کنند این استان در طول ۱۵ سال گذشته به دنبال تغییر اقلیم و وقوع خشکسالی‌های متوالی، بین یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۵۰۰ میلیمتر کمبود بارش دارد که معادل بارندگی‌های ۲ سال آبی کامل است.
مسوولان هواشناسی عنوان می‌کنند این استان در طول ۱۵ سال گذشته به دنبال تغییر اقلیم و وقوع خشکسالی‌های متوالی، بین یک هزار و ۲۰۰ تا یک هزار و ۵۰۰ میلیمتر کمبود بارش دارد که معادل بارندگی‌های ۲ سال آبی کامل است.
شکل‌گیری تغییر اقلیم در استان از سال ۸۶
مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: عامل اصلی شکل‌گیری این وضعیت در استان تغییر اقلیم است به گونه‌ای که با تغییر بارش‌ها از برف به باران و گرمایش هوا، منابع آب پایدار استان به شدت کاهش یافته و جوابگوی نیاز فعلی نیست.
مهران چراغپور افزود: این موضوع از سال ۸۶ تاکنون در استان تداوم داشته آنچنان که سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با کاهش حدود ۴۰ درصدی بارش‌ها در استان به پایان رسید که بر اساس آن این استان دومین استان کم‌بارش کشور اعلام شد.
وی تصریح کرد: این کاهش بارش‌ها بیشترین تاثیر خود را بر منابع آب زیرزمینی و افت شدید آبخوان‌ها برجا گذاشته است که می‌تواند به تشدید تنش آبی در استان منجر شود.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۹۶.۱ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی است، اظهار داشت: در حال حاضر ۳.۹ درصد مساحت استان در حد نرمال، است اما ۱۸.۷ درصد با خشکسالی خفیف، ۲۸ درصد با خشکسالی متوسط، ۲۲.۸ درصد با خشکسالی شدید و ۲۶.۷ درصد با خشکسالی بسیار شدید مواجه شده است.
چراغپور، افزایش دما را از دیگر عوامل تغییر اقلیم دانست و افزود: دما در سالی آبی که گذشت بین نیم تا ۲ درجه گرمتر شد، اگر چه در پاییز چهار دهم درجه کاهش داشت اما در زمستان ۱.۷ درصد افزایش، بهار ۲.۷ درصد افزایش و در تابستان ۱.۱ درجه نسبت به دوره مشابه میانگین بلندمدت با افزایش روبرو شد.
وی خاطر نشان کرد: تغییر بارش‌ها از برف به باران از یک سو و گرمایش هوا سبب شد تا نه تنها بارش برف قابل توجهی در استان شکل نگیرد بلکه همان میزان اندک نیز به سرعت آب شود و نتواند سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه کند.
برهمین اساس می‌توان گفت خشکسالی و تغییر اقلیم در این استان بیش از هرچیز منابع آب زیرزمینی این استان را تحت تاثیر خود داده که نشانه آن ممنوعه و ممنوعه بحرانی شدن هر ۱۰ دشت اصلی استان، خشکیدگی و کاهش شدید آبدهی چشمه‌ها و در نهایت افت سفره‌های زیرزمینی و فرونشست زمین در دشت‌های استان است.
دشت‌های چهارمحال و بختیاری سالانه ۳ سانتی‌متر فرونشست می‌کند
یک کارشناس مسائل آب چهارمحال و بختیاری با هشدار نسبت به مرگ آبخوان‌های این استان، گفت: دشت‌های ممنوعه بحرانی این استان سالانه با سه سانتی‌متر فرونشست مواجه است.
سید هاشم فاطمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: طبق استانداردهای جهانی، وقوع سالانه ۲ میلیمتر فرونشست در دشت‌ها نشان‌دهنده وضعیت بحرانی است که این عدد در استان ما به سه سانتی‌متر رسیده که به شدت نگران‌کننده است.
وی با بیان اینکه از ۱۰ دشت اصلی استان ۶ دشت ممنوعه و چهار دشت ممنوعه بحرانی است، تصریح کرد: یکی از معیارها برای ممنوعه بحرانی شدن دشت‌ها، فرونشست زمین است که در حال حاضر دشت‌های شهرکرد، خانمیرزا، بروجن- فرادنبه و سفیددشت ممنوعه بحرانی است و فرونشست زمین در این دشت‌ها در حال پیشروی است.
فاطمی ادامه داد: اگرچه اعلام دقیق میزان فرونشست رخ داده در دشت‌های استان نیازمند پایش‌های علمی است اما بر اساس مطالعات انجام شده و مشاهدات ناشی از افت سطح آب چاه‌ها، فرونشست در دشت خانمیرزا ۹۰ سانتی‌متر و در دشت شهرکرد ۲۰ سانتی‌متر برآورد می‌شود.
این کارشناس مسائل آب، ضخامت آبخوان‌های استان را بین ۵۰ تا ۶۰ متر اعلام کرد و افزود: این موضوع سبب شده تا با وجود فرونشست زمین در دشت‌های استان، فروچاله به وجود نیاید و عمق فاجعه چندان به چشم نیاید.
خشکسالی بی‌سابقه در استان طی ۵۰ سال اخیر
فاطمی با بیان اینکه شدت خشکسالی سال آبی گذشته در ۵۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است، اظهار داشت: این موضوع سبب شد تا یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های استان تحت عنوان چشمه کوهرنگ با کاهش شدید آبدهی مواجه شود.
وی با بیان اینکه ذخایر برف و یخ در استان صفر است و همین موضوع منجر به کاهش شدید آبدهی چشمه‌های استان شده است، خاطرنشان کرد: چشمه‌های بزرگ دیگری نظیر مروارید، دیمه، پیرغار، سرآب، برم و سندگان نیز به وضعیتی مشابه چشمه کوهرنگ گرفتار شده‌اند و همین موضوع برداشت از منابع دیگر از جمله چاه‌ها را تشدید کرده و بر افت سفره‌های آب زیرزمینی تاثیر گذاشته است.
کاهش بیش از ۵۰ درصدی آب چشمه کوهرنگ و خشک شدن جریان این چشمه مهم استان زنگ هشداری برای یافتن منبع جایگزین برای تامین آب شرب پنج شهر و ۳۴ روستای بهره‌بردار از این منبع است.
این کارشناس منابع آب، کاهش بیش از ۵۰ درصدی آب چشمه کوهرنگ و خشک شدن جریان این چشمه مهم استان را زنگ هشداری برای یافتن منبع جایگزین برای تامین آب شرب پنج شهر و ۳۴ روستای بهره‌بردار از این منبع دانست و گفت: وضعیت کنونی می‌طلبد تا علاوه‌بر تامین منابع جایگزین، مدیریت مصرف را متناسب با شرایط بحران آب تغییر داد.
فاطمی، بهره‌برداری از آب دریاها و شیرین‌سازی آن را راهکاری برای تامین آب مورد نیاز در زمان خشکسالی دانست و افزود: از آنجا که در پی گرمایش زمین و آب شدن آب یخچال‌ها سطح آب دریاها در حال بالا آمدن است، این موضوع فرصتی را فراهم کرده تا بتوان با شیرین کردن آب دریا تقاضای موجود را پاسخ داد.
وی، وضعیت منابع آب سطحی این استان را نیز نامناسب ارزیابی کرد و گفت: در حالی که خروجی رودخانه کارون در استان در سال ۸۱-۸۰ حدود ۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعب بر ثانیه بود که این میزان در سال ۹۱-۹۰ به سه میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته و در حال حاضر نیز دبی خروجی آن بسیار کمتر شده است.
فاطمی خاطرنشان کرد: وضعیت سد زاینده‌رود و حجم آب رودخانه نیز بسیار کاهش یافته و همین موضوع چالش جدی برای استان‌های فلات مرکزی ایجاد کرده است.
خشک شدن چشمه‌ها و منابع آب زیرزمینی نه تنها به تنش و بحران تامین آب برای انسان‌ها منجر می‌شود بلکه منابع طبیعی و محیط‌زیست پیرامون را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و نه تنها به مرگ آبخوان‌ها منجر می‌شود بلکه حیات گیاهان و موجودات زنده پیرامون را نیز تهدید می‌کند.
یک‌هزار چشمه دائمی در چهارمحال و بختیاری دستخوش خشکسالی
به گفته رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری حدود یک هزار دهنه چشمه دائمی در این استان شناسایی شده است که تمامی این چشمه‌ها دستخوش خشکسالی شده به طوری که چشمه‌های کوچک خشک و چشمه‌های بزرگ کم‌آب شده است.
حسن جهانبازی با بیان این مطلب به خبرنگار ایرنا گفت: کاهش بارش، افزایش دما، تغییر نوع بارش‌ها از برف به باران و وقوع بارش‌های سیلآسا در فصل بهار سبب شده تا منابع آب زیرزمینی این استان به شدت کاهش پیدا کند و همین موضوع نه تنها زندگی انسان‌ها، بلکه حیات‌وحش، گیاهان و فعالیت‌هایی نظیر کشاورزی و دامداری را با چالش جدی مواجه کرده است.
بر اساس آخرین پایش‌های صورت گرفته در استان دست‌کم ۵۰ هزار هکتار کانون خشکیدگی در جنگل‌های استان شناسایی شده بطوریکه از ۱۰۰ هزار هکتار پوشش گیاهی در استان ۵۰ هزار هکتار درگیر پدیده خشکسالی شده است.
وی تصریح کرد: بر اساس آخرین پایش‌های صورت گرفته در استان دست‌کم ۵۰ هزار هکتار کانون خشکیدگی در جنگل‌های استان شناسایی شده به گونه‌ای که از ۱۰۰ هزار هکتار پوشش گیاهی در استان ۵۰ هزار هکتار درگیر پدیده خشکسالی شده است.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری با اشاره به خشک شدن جریان چشمه کوهرنگ، خاطرنشان کرد: در حالی که محیط‌زیست پیرامون چشمه از جریان این چشمه سیراب می‌شد اکنون با خشک شدن آن حیات‌وحش و گیاهان مسیر این چشمه با مشکل مواجه می‌شوند و احتمال اینکه تلف شوند بسیار است.
جهانبازی، سازگاری با خشکسالی را مهمترین راهکار برای گذر از این وضعیت دانست و گفت: از مصادیق سازگاری با بحران آب می‌توان به تغییر نوع مصرف خانگی و صرفه‌جویی، استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری در بخش کشاورزی و جلوگیری از بارگذاری منابع آب جدید برای صنایع آب‌بر و جانمایی صنایع به جای فلات مرکزی در کنار دریاهای شمال و جنوب اشاره کرد.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری سرچشمه رودخانه‌های زاینده‌رود، کارون و بخشی از دز است و افزایش یا کاهش بارش‌ها در این استان، استان‌های خوزستان، اصفهان و فلات مرکزی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
این استان پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب‌های سطحی در ۲ حوضه کارون و زاینده‌رود دارد که از این میزان چهار میلیارد متر مکعب در حوضه کارون و یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب در حوضه زاینده‌رود قرار دارد.
با این حال ۸۰ درصد نیاز آبی استان از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود که در بخش آب‌های زیرزمینی یک میلیارد و ۹۸۸ میلیون مترمکعب ذخیره آب وجود دارد و از این میزان ۶۷۵ میلیون مترمکعب آن استفاده شده و این مهم نشان‌دهنده کاهش شدید این منابع و تنش آبی در استان دارد.
چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با جمعیتی افزون بر یک میلیون نفر جمعیت است.