نخستین دوره از سلسله نشستهای این همایش ملی در راستای شعار شهرداری و شورای جدید شهر مشهد با عنوان "مشهدالرضا، جهانشهر برکت و کرامت" و لزوم استفاده از واژگان "زائر، مجاور و خادم" به جای "گردشگر و شهروند" برگزار شد.
دکتر "عباس شیخ الاسلامی" عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی و رییس کمیسیون کارآموزی کانون وکلای خراسان رضوی، حجت الاسلام و المسلمین "سیدمحسن دعایی" مدرس دانشگاه و مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی و دکتر "علی یوسفی" عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی، جامعه شناس و رییس پژوهشکده گردشگری و زیارت مشهد سه سخنران این وبینار بودند.
در ابتدای وبینار، رییس پژوهشکده گردشگری و زیارت مشهد به بیان دیدگاه های خود پیرامون مفهوم "زائر، مجاور و خادم" پرداخت و گفت: نسبت سه گانه "زائر، مجاور و خادم" و نسبت آن با مفهوم شهروندی را می توان هم به صورت نسبت هر واژه با این مفهوم یا نسبت کل آنها به این مفهوم مورد بحث و بررسی قرار داد.
دکتر علی یوسفی گفت: باید در تعریف شهر مشهد تفکیکی میان گفتمان علمی و گفتمان مذهبی قائل شد، در گفتمان مذهبی واژه های زائر، مجاور و خادم مطرح است اما در گفتمان علمی که عنوانی جهانشمول است، بحث شهروندی و حقوق آن مطرح می شود که به اندازه کافی در ارتباط با موضوع شهروندی، کارهای پژوهشی و دانش در ابعاد مختلف آن تولید شده است.
وی اظهار داشت: عناصر سه گانه زائر، مجاور و خادم، که هر سه "شهروند" هستند، را نمی توان از حقوق شهروندی مستثنی دانست، چرا که شهروندی به معنای عضویت در جامعه، صرف نظر از هویت قومی، جنسیتی و فارغ از هرگونه دسته بندی اجتماعی یا سیاسی است که تکالیف و حقوقی را برای شهروند فراهم می کند و دولتی که نماینده ملت است این تکالیف را مشخص می کند، اما در شهر مذهبی مانند مشهد ممکن است تکالیف خاصی برای شهروند تعریف و تبیین شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اگر سه گانه زائر، مجاور و خادم را در نظر بگیریم آن وقت نسبت زیارت و گردشگری، شهرنشینی و شهروندی، زائر و شهرنشینی و شهروندی را باید چگونه تعریف کنیم؟
دکتر یوسفی ادامه داد: بی تردید مذهب عامل مهم و اساسی در شکل گیری شهر مشهد بوده است، زیرا بعد از اینکه حضرت رضا (ع) در نقطه ای از شهر دفن می شوند، زندگی اجتماعی حول و حوش آرامگاه آن بزرگوار شکل می گیرد و از این لحاظ می توان مشهد را شهر مذهبی دانست اما مشهد یک شهر تجاری نیز هست چرا که توسعه تدریجی شهر به مرور زمان کارکردهای مختلفی را برای آن رقم زده است.
وی اظهار داشت: اگر بخواهیم مشهد را یک شهر صرفا مذهبی تعریف کنیم، بخش قابل توجهی از حیات جاری مشهد در حیات مذهبی آن منظور نمی شود، چرا که امکانات رفاهی و تفریحی به شکل گسترده ای در آن به وجود آمده و هم اینک شهر مشهد ۵۰ درصد از مراکز اقامتی یا حتی بخش زیادی از مراکز تفریحی، رستوران ها و... کشور را به خود اختصاص داده است که وجه گردشگری به شهر بخشیده است و این جاذبه های گردشگری به عنوان ساحت های غیرمذهبی، نقش مهمی در گذران وقت زائران حرم رضوی ایفا می کنند.
رییس پژوهشکده گردشگری و زیارت مشهد گفت: شاید تعریف کلی مبنی بر اینکه زائر، مجاور و خادم هر سه شهروند نیز هستند و نمی توان آنان را از تکالیف شهروندی مستثنی کرد، قابل دفاع تر و سویه شهروندی آنان پررنگ تر است و سه گانه "زائر، مجاور و خادم" هم باید در چهارچوب قوانین و مقررات منطبق بر تکالیف و حقوق شهروندی تعریف شود.
حقوق شهروندی و مجاور در مشهد
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این وبینار گفت: زائر کسی است که به زیارت مکان مقدسی می رود، زیارت نیز فقط مختص دین اسلام نیست و این موضوع مفهوم "گردشگر" را نفی نمی کند، زیرا برخی از افراد فارغ از اینکه پیرو مذهب خاصی باشند، به شهرهای مذهبی به قصد سیاحت سفر کرده و از اماکن مذهبی آن به جهت زیبایی آنها دیدن می کنند، همان طور که در شهرهای اروپایی، کلیساها بسیار مورد توجه گردشگران قرار می گیرد.
دکتر عباس شیخ الاسلامی افزود: ۲ مفهوم زائر و گردشگر را نباید در مقابل هم قرار داد، زیرا آثار حقوقی مختلفی دارد، افرادی که به مشهد سفر می کنند، انگیزه های مختلفی دارند، گاهی به قصد زیارت، گاهی به قصد زیارت و تجارت و یا حتی سیاحت این سفر انجام می گیرد.
وی بیان کرد: از آنجا که بنیان و پایه اصلی شکل گیری شهر مشهد، زیارت آرامگاه امام رضا(ع) بوده است، کلمه "مجاور" برای شهروندان این شهر در نظر گرفته شده است، اما مشهدی ها هم به زیارت می روند و می توان آنان را نیز زائر دانست، لذا نباید مفهوم مجاور و زائر و خادم را مساوی در نظر گرفت.
دکتر شیخ الاسلامی اظهار داشت: شهروند، حقوق شهروندی و حقوق شهرنشینی از هم جدا نیستند، عبارت "حقوق بشر" که جهانشمول است، پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت که از آن زمان تاکنون در حال گسترش بوده و تقسیم بندی های متفاوتی نیز دارد، به تابعیت، جغرافیا و مرز ارتباطی ندارد و بر این اساس بود که مسلمانان اعلامیه حقوق اسلامی را نوشتند.
وی خاطرنشان کرد: پس از حقوق بشر، حقوق شهروندی مطرح شد که محدود به مرزهای یک کشور می شود و حقوق شهروندی در چهارچوب یک کشور معنا پیدا می کند که منطبق بر قانون اساسی تعریف شده آن کشور است، در این راستا حقوق و تکالیف شهروندی در هر کشوری متناسب با فرهنگ، آداب و سنن مردم آن متفاوت است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: مردم مالک مشاع یک شهر هستند و باید احساس کنند این مالکیت را دارند، شهر مشهد که مذهبی است، مسائل، حقوق و تکالیف متفاوتی دارد، در این راستا منشور حقوق شهروندی در شهر مشهد تعریف شده است.
شیخ الاسلامی اظهار داشت: مفاهیم زائر، مجاور و خادم و شهروند و گردشگر، قواعد حقوقی مختلفی دارند که باید این مفاهیم را جمع کرد و از قرار دادن آنها در مقابل یکدیگر پرهیز کرد.
وی افزود: مفاهیم زائر، مجاور و خادم، متناسب با اقتضائات شهروندی تعریف می شود و چون مشهد یک شهر زیارتی است می توان این موضوع را در سیاستگذاریها برای حقوق و تکالیف شهروندی در مشهد در نظر گرفت و متناسب با آن برنامه ریزی مناسبی انجام داد.
امت سازی با تکیه بر سه مفهوم زائر، مجاور و خادم
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی نیز در این وبینار گفت: مشهدالرضا هویت بخش تمدن نوین اسلامی است؛ در صلوات خاصه حضرت رضا(ع) ۶ ویژگی برای آن حضرت عنوان شده که یکی از آنها صدق و راستی است.
حجت الاسلام و المسلمین سیدمحسن دعایی افزود: شخصیتی با هویت الهی و بسیاری از مولفه های معنوی در شهر مشهد آرمیده است، حرم وی مهبط ملائکه در کل شبانه روز و محل تردد صدها و میلیون ها قلب مشتاق شده است، لذا شهری که روح قدسی حی و حاضر را در اختیار دارد، باید دارای چه ویژگی ها و برجستگی هایی باشد که زمینه بیشترین بهره برداری از ظرفیت قدسی امام (ع) برای همگان فراهم شود، حرمت و قداست این امام معصوم و اقدس الهی حفظ شود و خدشه ای به آن وارد نشود.
وی بیان کرد: ما از یک مکتب امامی و ولایی مبتنی بر قرائت شیعی ناب سخن می گوییم، لذا باید آموزه های زیارتی را در این اتمسفر فکری تعریف کنیم و بعد مناسبات خودمان را در این شهر با این خورشید فروزان الهی بازتعریف نماییم.
وی اظهار داشت: زیارت به معنای تشرف به محضر امام و یک سفر معنوی در آفاق او است. زائر می آید که حضّ معنوی ببرد و شهد شیرین و گوارایی به روح خود بنوشاند، زائر می خواهد بهره ببرد و به آرامش برسد، اگر ما در مسیر راهش هزار مانع گذاشتیم آن وقت آیا حقوق شهروندی اش را رعایت کرده ایم؟
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی گفت: نباید به مفاهیم زائر، مجاور و خادم نگاه فروکاهشی کنیم، زیارت سفری است که انسانها برای ارتقای روح خود انجام می دهند، این ظرفیت را نباید ساده از دست بدهیم و در فرهنگ اسلام خیلی غنی و گسترده به آن پرداخته شده است.
حجت الاسلام دعایی بیان کرد: در هر تمدنی و در فضای بحث مهندسی فرهنگی، باید پایگاه های فرهنگی حفاظت شوند، این مهم، اهمیت راهبردی دارد و همه تمدن ها و ملیتها به این مهم وفادار هستند، شهرهای زیادی در دنیا پایگاه فرهنگی شده اند و هویت فرهنگی آنها نیز حفظ می شود.
وی تاکید کرد: برای حفظ هویت فرهنگی و مذهبی مشهد، که ناظر بر امام رضا(ع) است، برنامه ای در تراز مشهدالرضا تدوین و مصوب می کنیم و به آن پایبند می شویم که بدون تردید از اینجا مفهوم زائر، مجاور و خادم متولد می شود و باید با تکیه بر این سه مفهوم به امت سازی در شهر بپردازیم.
وی اضافه کرد: از سه مفهوم "زائر، مجاور و خادم" می توان اقیانوسی از سبک زندگی استخراج کرد و اقیانوسی از سبکهای مدیریتی به وجود آورد، امام ناظر و مشرف به همه شبکه هستی است و ما باید با این دید مشهدالرضا را بنگریم.
نمی‌توان مشهد را کوبید و از نو ساخت
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد در بخش دیگری گفت: اگر با دید یک کارشناس در باره چالش های شهر صحبت کنیم و بعد از نظر یک شیعه، دیدگاه مذهبی خود را برای این شهر در نظر بگیریم، تفاوت بین این دو دیدگاه زمین تا آسمان است و بر این اساس باید بین دین در متن و دین در جریان زندگی یا دین اجتماعی، تفاوت قائل شویم.
دکتر یوسفی افزود: واقعیت این است که خیلی از آموزه های مذهبی وارد زندگی اجتماعی مردم نشده است، امامان معصوم ما بیانات زیادی داشتند که بخشی از آنها وارد زندگی بشر شده، اما با مفاهیم و عناصر فرهنگی و اجتماعی دیگر آمیخته شده که برخی از آنها حتی به صورت خرافه درآمده است.
وی با تاکید بر اینکه باید دید واقع گرایانه نسبت به مشهد و شرایط آن داشت، گفت: مشهد جزو شهرهایی است که شاید بیشتر از کلانشهرهای دیگر کشور درگیر ناهمگونی ها و ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی در برابر بافت مذهبی آن شده است، حضور بیش از یک میلیون حاشیه نشین، نوع معماری درهم ریخته شهر، وجود انواه بزه ها، نرخ قابل توجه برخی آسیبهای اجتماعی که می توان یکی از کانونهای بروز این آسیبها را منطقه ثامن (منطقه اطراف حرم) دانست، گواهی بر این مدعا است.
وی اضافه کرد: به جز حرم مطهر رضوی، که نماد روشنی از مذهبی بودن شهر مشهد است، باقی ساختارها در این شهر فاقد هویت مذهبی است؛ ناظر به سخنان آقای دعایی، آیا باید دوباره شهر را به جز حرم مطهر خراب کنیم و متناسب با شاخص های فرهنگی و مذهبی درخور مشهدالرضا از نو بسازیم؟ آدم های جدید بیاوریم و از نو آنان را تربیت کرده و آموزش دهیم؟
رییس پژوهشکده گردشگری و زیارت مشهد گفت: به جای این رویکرد، بهتر آن است که فکر کنیم چطور می توانیم وضعیت نابهنجاری را که در بخش زیادی از شهر حاکم است، در چهارچوب برنامه سنجیده علمی متناسب با مقدورات و ظرفیتهای علمی و تخصصی به سمت و سوی بهتری سوق دهیم و معنای زائر و مجاور و خادم را تدریجا وارد نماییم.
لزوم ساختن شهری مبتنی بر تراز اسلامی با استفاده از مفهوم زائر و مجاور
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی در این وبینار گفت: براساس گفتمان جامع و فرهنگ ساز اسلام، می توانیم طراحی مدرن و پیشرفته ای در پرتو جسم و جان امام معصوم برای شهر داشته باشیم، که این طرح قابل پردازش و ارایه است.
حجت الاسلام دعایی افزود: در برنامه های توسعه شهری، ابتدا وضعیت مطلوب برای هر شهر طراحی می شود، سپس وضعیت موجود استخراج شده و طی یک برنامه زمان بندی شده و پروژه های تعریف شده، مسیر رسیدن به اهداف طی می شود.
وی اظهار داشت: چطور برای رسیدن به پیشرفت در وضعیت کشورهای عقب افتاده توانایی برنامه ریزی و اقدام داریم اما برای رسیدن به یک شهر در تراز اسلامی باید مایوسانه عمل کنیم؟ از سویی کسی ادعا نکرده که باید شهر مشهد را کوبید و از نو ساخت، مگر پیامبر اکرم (ص) مدینه را کوبیده و دوباره ساختند؟
وی تاکید کرد: لازم است زیرساخت برنامه ریزی شهری در مشهد بازتعریف شود، اگر برنامه ریزیهای مدرن و علمی می توانست مشهد را تکان بدهد، پس باید تا کنون تکان می خورد، این در حالی است که مشهد روز به روز از مولفه های آرمانی و حتی عقلانی فاصله می گیرد.
حجت الاسلام دعایی با اشاره به شعار محوری شورای شهر مشهد مبنی بر "مشهدالرضا، جهانشهر برکت و کرامت" گفت: یک تیم مدیریتی مدعی هستند که این مفهوم را در شهر پیاده سازی می کنند و حال آنکه باید دانست که آیا چالشها و ناهنجاریها در شهر مشهد علت است یا معلول؟
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی گفت: این شهر، مشهدالرضا است که باید الزامات یک شهر امام رضایی در آن لحاظ شود، شرایط مطلوب برای شهری در تراز اسلامی را هم می توان از فرهنگ امام رضا(ع) استخراج کرد و این نگاه باید خودش را در اسناد توسعه شهر نشان دهد.
وی اضافه کرد: همه مولفه ها برای داشتن شهری در تراز اسلامی در سند زیارت مشهد آمده است اما متاسفانه خاک می خورد، باید نگاه مبتنی بر شهری در تراز اسلامی در برنامه های عملیاتی توسعه شهری لحاظ و فضای مطلوب دینی را در شهر ایجاد کرد، با اجرای این برنامه ها و مدیریت پروژه ها، آسیبهای اجتماعی هم کمرنگ می شود.
تاکید بر مفهوم زائر و مجاور، گردشگری مشهد به محاق می رود
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این وبینار گفت: اینکه مشهدالرضا اقتضائات خاص خود را دارد و توسعه این شهر به برکت امام رضا (ع) بوده است و سیاستگذاری ها هم باید متناسب با این اقتضائات باشد، حرف کاملا درستی است.
شیخ الاسلامی افزود: با این حال من با دینداری و توسعه دینی با تخریب صنعت، تجارت و گردشگری در این شهر موافق نیستم، باید برای گردشگری که حتی با هدف سیاحت به مشهد می آید نیز به گونه ای ظرفیت سازی کنیم، که او را هم جذب امام رضا(ع) نماییم.
وی اظهار داشت: نباید توسعه فرهنگ رضوی در شهر مشهد را با استفاده از زور و قدرت پیش برد، این چندان مناسب نیست چرا که ساخت شهری در تراز اسلامی باید با گفتگو و فرهنگ سازی پیش برود.
وی بیان کرد: همه مردم شهر مشهد مومن نیستند، برخی هم ممکن است پیرو مذهبی نباشند، نباید با شمشیر با این افراد که پیرو مذهب یا دینی نیستند، برخورد کرد، حضرت رضا (ع) نیز گفتمان را در پیش گرفتند و امام گفتگو بودند.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: این تفکر وجود دارد که برخی علت نیمه تمام ماندن پروژه پدیده شاندیز را نگرانی مدیران از اینکه گردشگران به جای رفتن مستقیم به حرم امام رضا برای زیارت، خودرو خود را به سمت شاندیز هدایت کنند، می دانند، در حالی که باید آنقدر معنویت در شهر ایجاد کرد که زائر یا گردشگر اولین مکانی که در نظرش برای بازدید شکل گیرد، حرم امام رضا باشد.
شیخ الاسلامی با تاکید بر اینکه جذب حرم امام رضا(ع) باید دلی و قلبی باشد و نمی توان به زور مردم را جذب حرم کرد، حتی اگر شیک ترین مکان مذهبی در مشهد شکل گیرد یا خیابانها به نحوی ساخته شود که رفتن به حرم مقصد اولیه همه مسافران و گردشگران شود، این اقدامات بیشتر دفع کننده است تا اینکه مردم را به حرم امام رضا(ع) جذب کند.
وی اظهار داشت: در قانون اساسی، شهر و شهروندی تعریف دارد، طبق ماده ۱۹ و ۲۰ قانون اساسی مردم ایران از هر قوم و قبیله و نژاد و مذهبی باشند باید از حقوق مساوی برخوردار باشند، به نظر می رسد باید یک همه پرسی در مشهد شکل گیرد که آیا مردم واژه گردشگری را برای مشهد می پذیرند یا خیر و آیا این واژه در تقابل با زیارت است یا خیر؟
وی اضافه کرد: شهروند مشهدی نیز نیاز به نشاط دارد، اشکالی ندارد اگر در کنار حرم امام رضا(ع) مراکز تفریحی و تجاری خوبی برای مردم و زائران و گردشگران ایجاد شود، نباید این شائبه به وجود آید که مدیریت در شهر مشهد مخالف گردشگری است و همه سیاستها پیرامون زیارت شکل گرفته است، چرا که دین یک امر قلبی است و باید این مهم نیز در پرتو حرم امام رضا(ع) تقویت شود.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: اگر مسائل دینی رشد کند، در پیشگیری از انحرافات موثر است، نباید به سمتی پیش رویم که اگر قرار است سرمایه گذاری در مشهد انجام گیرد، به نوعی لطمه زدن به موضوع زیارت تلقی شود.
شیخ الاسلامی خاطرنشان کرد: مردم پنجشیر افغانستان اعتقاد دارند که مهمان این شهر نباید گرسنه بماند و محلی برای ارایه غذای رایگان برای مهمانان شهر ایجاد کرده اند، اما آیا این کار در مشهد انجام شده و کسبه اطراف حرم الگوهای یک شهر دینی را رعایت می کنند؟
وی اضافه کرد: اینکه بگوییم واژه های زائر و مجاور باید به جای گردشگر و شهروند قرار گیرند، اثر معکوس دارد و وجه گردشگری شهر مشهد را به محاق می برد، نباید موضوع جذابیت امام رضا(ع) برای شیعه و غیرشیعه را خدشه دار کرد.
در محضر امام رضا(ع) باید ساختارهای شهری عبودیت داشته باشد
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی در ادامه این وبینار گفت: مردم را نمی توان به زور به بهشت برد، اما مگر ما مجاز هستیم که جاده رسیدن به بهشت را آسفالت نکرده و در مقابل جاده رسیدن به جهنم را نوسازی کنیم، اینکه الگوی دینی مبنی بر شهر تراز اسلامی در ساخت یک فضای تجاری، تفریحی یا آموزشی لحاظ نشود، مصداق همان ساختن جاده برای رسیدن به جهنم است.
حجت الاسلام دعایی اظهار داشت: ما در مشهد در محضر امام رضا(ع) هستیم و باید اقتصاد، صنعت و گردشگری و رفاه در این شهر به نحوی طراحی شود که ساختارهایش عبودیت و حس حضور در محضر امام را ایجاد نماید.
وی بیان کرد: دین فقط یک امر قلبی نیست، بلکه بسته جامعی است که همه اعضا و جوارح انسان را دربرمی گیرد و یقینا می توانیم صنعت، رفاه و تفریح و گردشگری خداافزا داشته باشیم. ما قائل به دین حداکثری هستیم و اسلام را دین تمدن ساز می دانیم.
وی افزود: زیارت امام رضا(ع) و خدمت به آن حضرت، مفاهیم پرقدرت مدیریتی هستند که تمام سبک زندگی را در تمام شئونش ارتقا می دهند، این دوگانه زائر و گردشگری یک مغالطه است.
حجت الاسلام دعایی، نظر همه‌پرسی از مردم در مورد مفاهیم گردشگر و زائر را رد کرد و گفت: مملکت جمهوری اسلامی سیاستهای بالادستی و اسناد مدیریت کلان دارد، همه چیز ریل گذاری شده و نمی شود مسائل اساسی را به افکار عمومی ارتباط داد، آن وقت چطور به روی امام رضا نگاه کنیم؟ گردشگری ولنگار پر از فسخ و فجور یا حرم پر از نور و معنویت، کدام بهتر است؟
مدیرعامل موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی گفت: در پرتو فرهنگ متعالی دینی با رویکرد جامعه پردازی و تمدن سازی، تمام مفاهیم فرهنگ شهروندی و حقوق شهروندی قابل تعریف بوده و به رسمیت شناخته می شود که متاسفانه این مفاهیم در فضای فعلی تماما به صورت سکولارتیه و فاقد روح ارزشی و معنوی و بی ارتباط با توحید و یکتاپرستی تبیین می شود.
وی افزود: همین مردم، مدیران شهری خود را در قالب شورای شهر انتخاب کرده اند و تیم جدید در شورا هم معتقد به تولید و نهادینه سازی مفاهیم خادم، مجاور و زائر در الگوی مدیریت شهری است لذا باید شهر مشهدالرضا صفات امام رضا (ع) را در خود بازتاب دهد و برنامه های مدیریت شهری انعکاس دهنده این صفات باشد.
گردشگری، موسیقی و تفریح، جاده‌سازی بررای رسیدن به جهنم نیست
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه این وبینار گفت: گردشگری، موسیقی و تفریح و غیره در مشهد، آسفالت کردن جاده جهنم نیست، ایجاد این اماکن تفریحی و برگزاری این گونه برنامه ها می تواند در شهر مذهبی تحت قواعد خاصی ایجاد شود که در عین حال حرمت حریم امام رضا (ع) نیز حفظ گردد.
دکتر شیخ الاسلامی افزود: اینکه حقوق شهروندی یک فرد غیرمذهبی و یا حتی کسی که امام (ع) را قبول ندارد، را سلب کنیم، عمل درستی نیست، این را از جوانان بپرسید، دیدگاه ما باعث شده است که برخی خوانندگان در کشورهای همسایه کنسرت گذارده و بخش زیادی از سرمایه ما را جذب آن کشور کنند.
وی بیان کرد: باید بپذیریم که به کار بردن واژگانی مانند زائر و گردشگر، ارباب و رعیت، مومن و کافر بین مردم دودستگی ایجاد و آنان را دوشاخه می کند، باید همه مردم را دیندار و مومن فرض کنیم، نباید باعث فرار سرمایه دار و گردشگر از مشهد شویم و این پیام دفع کننده را به جامعه جهانی بدهیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه این وبینار گفت: در ادبیات برنامه ریزی و توسعه گفته می شود که در ابتدا باید توصیف دقیق و واقع بینانه ای از شهر داشت، اولویتها را شناسایی کرد و براساس آن برنامه ریزی نمود.
دکتر یوسفی افزود: تاکید ما هم در برنامه ریزی برای توسعه شهر مشهد باید براساس مولفه ها و شاخص های واقعی باشد، باید نابرابری ها و ناهنجاریها و آسیبها را دید و مبتنی بر واقعیتهای شهر برنامه ریزی و هدفگذاری کرد.
وی اظهار داشت: اهداف باید ناظر بر واقعیتهای شهر مشهد باشد و فقط به یک گروه خاص ختم نگردد، از مدیران مشهد بپرسید که آیا شاخص های ما در این شهر رو به بهبود بوده است یا کمبود؟ نمی توان اقتصاد مبتنی بر گردشگری و تجارت را از برنامه توسعه مشهد حذف کرد، چرا که اکنون همین فشارهای اقتصادی دامن همه را گرفته است.