به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، آغاز به‌کار دولت سیزدهم همزمان با تصویب قانون جهش تولید مسکن در مجلس و ابلاغ آن از سوی رئیس‌جمهوری به سازمان‌ها و نهادهای متولی اجرا، منجر به مجموعه اقدام‌هایی شد که توانست بازار مسکن پایتخت را در پاییز امسال کنترل کرده و حتی آبان امسال را با رشد منفی قیمت‌ها به ثبت برساند. شاید فرمول ساخت مسکن در دولت سیزدهم همین است که هیچ قانون و مصوبه‌ای روی زمین نماند و بروکراسی ساخت و ساز تا حد ممکن از میان برداشته شود.
ابلاغ تشکیل بانک زمین از سوی وزیر راه و شهرسازی
دولت با اتکا به قانون جهش تولید و بندی که کمک می‌کند مجموعه زمین‌های در اختیار سازمان‌ها و نهادها به وزارت راه و شهرسازی منتقل شود، توانست نسبت به تشکیل «بانک زمین» اقدام کند. وعده تجمیع زمین‌های قابل ساخت دولتی در کشور سال‌ها بود که داده می‌شد اما در اجرا به مانع برخورد می‌کرد.
تشکیل بانک زمین در قدم نخست و طراحی سامانه‌ای که از این به بعد آدرس زمین‌های موجود از پرونده‌های خاک خورده به آن منتقل می‌شود و به روش سنتی نامه‌نگاری برای پیدا کردن زمین پایان می‌دهد، در همین راستا انجام شد. وزیر راه وشهرسازی به محض ورود به وزارت راه و شهرسازی تشکیل بانک زمین را ابلاغ کرد و به گفته وی اکنون در ۹۰۰ شهر بانک زمین شکل گرفته است. دولت سعی می‌کند با حل موضوع زمین به عنوان یکی از مولفه‌های پیش نیاز تولید مسکن برای همه چهار میلیون متقاضی احتمالی در طرح نهضت ملی مسکن زمین مورد نظر را تهیه کند و برای همین در روزهای آتی تعداد فایل‌های موجود در بانک زمین افزایش خواهد داشت.
افزایش تسهیلات ساخت مسکن به ۴۵۰ میلیون تومان
همین چند روز پیش بود که تسهیلات جدید ساخت مسکن به منظور ساخت سالیانه یک میلیون واحد مسکونی از سوی بانک مرکزی به نظام بانکی ابلاغ شد. دولت توانست در ۱۰۰ روز شروع کار خود سقف فردی تسهیلات موضوع قانون جهش تولید مسکن را در تهران به ۴۵۰ میلیون تومان افزایش دهد. بر این اساس برای واحدهای نهضت ملی مسکن از ۲۰۰ تا ۴۵۰ میلیون تومان تسهیلات در نظر گرفته شده است. افزایش رقم تسهیلات ساخت مسکن بخشی از قانون جهش تولید مسکن بود که با پیگیری وزارت راه و شهرسازی وارد مرحله اجرا و سبب شده تا مقدمات اجرای ساخت میلیونی مسکن وارد مرحله جدیدی شود. این رقم در شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت ۴۰۰ میلیون تومان و در مراکز استان ۳۵۰ میلیون تومان تعیین شد. همچنین وام نهضت ملی مسکن در سایر شهرهای کشور ۳۰۰ میلیون تومان و در روستاها ۲۵۰ میلیون تومان تعیین شده است. موضوع مهمی که به اعتقاد کارشناسان به دلیل افزایش تورم بخش مسکن باید زودتر از این‌ها انجام می‌شد. دولت همچنین علاوه بر افزایش رقم وام، سهمیه پرداختی هر بانک را مشخص و آن را برای پرداخت به بانک‌ها ابلاغ کرد.
آغاز ثبت‌نام مسکن در سامانه ثمن از ۲۸ مهر
نکته مهم این است که همه این اتفاق‌ها همزمان با ثبت‌نام مردم در سامانه «ثمن» انجام شد و دولت ثبت‌نام مردم را به بعد از ابلاغ تسهیلات بانکی و تشکیل بانک زمین موکول نکرد. همزمان با آغاز ثبت‌نام در طرح ساخت چهار میلیون واحد مسکونی، دولت سیزدهم نام این طرح را به نهضت ملی مسکن تغییر داد و توانست کشور را به کارگاه عمرانی ساخت مسکن تبدیل کند. روز ۲۷ مهرماه وزارت راه و شهرسازی مراحل ثبت‌نام در سامانه ثمن را تشریح و اعلام‌کرد: متقاضیان قبل از ثبت نام باید ۱۱ مدرک را برای بارگذاری آماده کنند.
ثبت‌نام در این سامانه که فقط یک ماه پس از ابلاغ قانون جهش تولید مسکن توسط رییس دولت سیزدهم طراحی شد، آغاز و بر اساس آن متقاضیان مسکن با رعایت چهار شرط تاهل یا سرپرست خانوار بودن، عدم مالکیت بخش خصوصی، استفاده نکردن از امکانات دولتی از ابتدای انقلاب در بخش زمین و مسکن و پنج سال سابقه سکونت در شهر مورد تقاضا، امکان ثبت‌نام را در سامانه دارند. اکنون ثبت‌نام متقاضیان مسکن در این سامانه از رقم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر فراتر رفته است و همزمان وزارت راه و شهرسازی در حال پایش اطلاعات مربوط به فرم «ج» متقاضیان است. قرار است تا به‌محض تامین اراضی در شهرهایی که زمین برای آنها در این مرحله تامین نشده است، ثبت‌نام دوره دیگر آغاز شود. همچنین متقاضیانی که شهر مورد تقاضای آنان در این دوره از ثبت‌نام در فهرست شهرها نیست باید منتظر باشند تا اراضی در شهر مورد تقاضای آنان تامین شود.
اجازه ثبت‌نام بدون محدودیت به مجردها برای نخستین بار
اول آبان امسال وزارت راه و شهرسای اعلام کرد که گروه‌های جدیدی از مجردها برای حضور در طرح نهضت ملی به گروه واجدان شرایط اضافه شدند. بر این اساس دولت به مردان مجردی که قبلا ازدواج کرده و اکنون مجردِ سرپرست خانوار تعریف می‌شوند نیز اجازه داد تا در طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند. اما با پیشنهاد رئیس‌جمهوری و بررسی آن در جلسه شورای عالی مسکن مجدد در نیمه دوم آبان‌ماه امکان ثبت‌نام مردان مجرد بالای ۴۵ سال هم فراهم شد. بر این اساس علاوه بر خانم‌های مجرد بالای ۳۵ سال سن، معلولانن جسمی- حرکتی با ۲۰ سال سن و نخبگان علمی با تایید بنیاد ملی نخبگان امکان ثبت‌نام در این طرح را دریافت کردند. دولت یک قدم جلوتر از همه طرح‌های مسکنی قبلی این بار به سایر مجردها مشروط به تاهل در زمان تحویل واحد مسکونی خود اجازه داده است تا در طرح نهضت ملی مسکن ثبت نام کنند. اکنون امکان ثبت‌نام برای افراد مجرد در شرف ازدواج فراهم است، البته با این شرط که در زمان تایید نهایی ثبت‌نام، مدارک و عقدنامه خود را برای اثبات متاهل بودن ارائه دهند. این پیشنهاد به شورای عالی مسکن ارائه شده که در دست بررسی است و هنوز به تایید نرسیده است.
راه‌اندازی صندوق توسعه مسکن با هدف کمک به ساخت مسکن
دریافت مصوبه راه‌اندازی صندوق توسعه مسکن یکی از مهمترین اقدامات دولت در بخش مسکن است. قرار است در این صندوق، اقساط مسکن مهر، خط اعتباری مسکن مهر، بخشی از بودجه‌های اعتباری مسکن، تجمیع و از این محل بخشی از منابع این صندوق تامین شود. این قانون که بهمن سال گذشته به منظور ایجاد هم‌افزایی، تقویت توان حمایتی و تخصیص بهینه منابع مالی بخش مسکن، با کارکرد تجمیع و تخصیص منابع مالی در صحن علنی مجلس رای آورد، در ۱۰۰ روز ابتدایی دولت سیزدهم به عنوان بخش از فرمول ساخت مسکن در ذولت سیزدهم وارد مرحله اجرایی شد. دولت برای کمک به دهک‌های پایین که توان پرداخت کافی ندارند از منابع این صندوق استفاده خواهد کرد. ضمن اینکه در طرح نهضت ملی مسکن هیچ یک از متقاضیان قرار نیست هزینه صدور پروانه را بدهند و دولت از محل همین صندوق هر ۶ ماه یک‌بار هزینه صدور پروانه‌های ساحتمانی را با شهرداری در هر استان تسویه می‌کند.
مصارف صندوق از جمله یارانه سود تسهیلات، تخفیف در هزینه صدور و تمدید پروانه ساختمانی، گواهی پایان‌کار ساختمان، هزینه‌های تامین و انتقال زیرساخت و مشارکت در ایجاد امکانات، خدمات روبنایی و کاربری‌های غیر انتفاعی (آموزشی، مذهبی، درمانی، فضای سبز، فرهنگی، ورزشی، تجهیزات شهری) مطابق با الگوی شورای عالی مسکن در توسعه شهری ایجاد شده برای پروژه‌های مسکونی موضوع این قانون اختصاص می‌یابد. این صندوق در وزارت راه و شهرسازی مستقر است و در تهران و در هیچ یک از شهرها شعبه دیگری ندارد و جلسات هیات امنا دست‌کم سالی دو بار تشکیل می‌شود و جلسات با حداقل حضور دو سوم اعضا رسمیت می‌یابد و تصمیمات آن با حداقل پنج رای اتخاذ می‌شود.
کلنگ زنی و شروع ساخت ۱۶۰ هزار واحد نهضت ملی
دولت سیزدهم با افزایش اختیارات استانداران در سراسر کشور، راه را برای کندی پیشرفت پروژه‌ها بست و موانع حقوقی و اجرایی را که عاملی مهم در تاخیر شروع پروژه‌های ساخت و ساز بود از میان برداشت و از دهم آبان ماه عملیات اجرایی واحدهای طرح نهضت ملی را با هدف احداث سالیانه یک میلیون واحد مسکونی به‌طور رسمی تحت نظر استانداران به عنوان روسای شورای مسکن استان‌ها آغاز کرد. اکنون همزمان با ثبت‌نام یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر از مردم در سامانه ثمن، عملیات اجرایی ۱۶۰ هزار واحد نهضت ملی در شهرهای مختلف هم آغاز شده است. آن‌طور که معاون مسکن و ساختمان وزارت راه اعلام کرده است در سفرهایی که در یک ماه گذشته با حضور رییس‌جمهوری و وزیر راه و شهرسازی به استان‌ها انجام شده، بیش از پنج‌هزار . ۴۰۰ واحد کلنگ‌زنی شده است. ۱۶۰ هزار واحد دیگر آماده است که روز به روز به این تعداد اضافه می‌شود و با سرعت زیاد مراحل پیشرفت را طی می‌کند.
در سفر آینده هیات دولت به استان زنجان عملیات اجرایی ساخت نزدیک به ۱۲ هزار واحد مسکونی آغاز خواهد شد. ساخت مسکن اصولا در ایران بیش از یک سال تا یک سال و نیم طول می‌کشد، بنابراین برای عمل به تعهد ساخت چهار میلیون مسکن در مدت چهار سال، باید در سال نخست احداث بیش از یک میلیون واحد مسکونی شروع شود. برنامه دولت این است که در گام اول ساخت ۲ میلیون واحد مسکونی را آغاز کرده و با پشت سر گذاشتن این مرحله احداث ۲ میلیون واحد بعدی آغاز شود.
کاهش رقم آورده متقاضیان مسکن همزمان با افزایش تسهیلات ساخت
دولت سیزدهم تصمیم گرفته است تا در طرح نهضت ملی، دهک‌های نخست تا سوم را صاحب‌خانه کند. همان‌هایی که آن‌قدر از تورم بخش مسکن ضربه دیدند که اکنون توانایی اجاره یک واحد مسکونی در شهرهای اطراف پایتخت را هم ندارند. بر این اساس رقم آورده اولیه در این طرح را ۲۰ میلیون تومان برای دهک‌های اول تا سوم اعلام کرد که در در پنج مرحله قرار است پرداخت شود. سایر دهک‌ها نیز هنگام ثبت‌نام اولیه در بانک باید مبلغ ۴۰ میلیون تومان پرداخت کنند.
قرار است دست‌کم ۴۰۰ هزار واحد مسکونی برای دهک‌های اول تا سوم درآمدی ساخته شود. سود تسهیلات بر اساس دهک‌های درآمدی تنظیم شده و بستگی دارد به اینکه متقاضی در چه دهک درآمدی قرار گرفته باشد. بر اساس منابعی که از طریق صندوق ملی مسکن در اختیار این کار قرار می‌گیرد، دولت بخشی از سود تسهیلات بانکی را تقبل می‌کند که بر این اساس دهک‌های درآمدی این مبلغ تنظیم شده است و مبلغ اقساط نیز به میزان وام و دهک درآمدی مرتبط است. جامعه هدف واحدهای جهش تولید مسکن، کارگران و دهک‌های پایین جامعه عنوان شده و مسکن ملی برای اقشار متوسط طراحی شده بود. با این حال پرداخت اقساط سه تا هفت میلیون تومان از عهده دهک‌های پایین برنمی‌آید.