افغانستان در نزدیکی استان خراسان رضوی قرار دارد و مرقد علی بن موسی الرضا(ع) همیشه مامن مطمئنی برای دلهای ناآرام بوده است و مشهد از سایر مراکز استانی همجوار با افغانستان بزرگتر است و امکانات بیشتری دارد، پس می تواند مقصد امنی برای زندگی آرام باشد.
در حال حاضر از ۳۵۰ هزار مهاجر افغانستانی مقیم در خراسان رضوی، ۹۶ درصد در شهر مشهد و پنج درصد در دیگر شهرستان های این استان مقیم هستند و این جدای از اتباع کشورهای دیگری است که یا برای تحصیلات دانشگاهی، علوم حوزوی، کار اقتصادی و یا کارگری به این شهر آمده‌اند.
پذیرش روزانه هزار مهاجر افغان
مطرح شدن مجدد نام "طالبان" در افغانستان بعد از ۲۰ سال با روی کار آمدن امارت اسلامی باعث شد تا مهاجرت اتباع افغانستان به ایران در طول پنج ماه گذشته افزایش پیدا کند و پذیرش مهاجران جدید افغان در خراسان رضوی با توجه به نگرانی آنها نسبت به امنیت افغانستان، افزایش پیدا کند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی در این خصوص گفت: در شرایط کنونی کشور افغانستان، روزانه شاهد پذیرش افزون بر هزار مهاجر افغان جدید در مرزهای خراسان رضوی هستیم.
محمدتقی هاشمی افزود: برای کاهش نگرانی‌ها، وضعیت متقاضیان مهاجر بررسی و به ناچار بخشی از آنان پذیرش شده اند و زمینه اقامت آنها را فراهم می کنیم.
وی اضافه کرد: ساماندهی مهاجران افغانستانی که به سمت مرزهای استان خراسان رضوی آمده اند برای کشور ایران دارای اهمیت است و ما وظیفه داریم در این خصوص به مشکلات آنان رسیدگی کنیم.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی گفت: در دوره جدید با ۲ نوع جدید مهاجرت از افغانستان مواجه هستیم که یکی به صورت غیرمجاز از مسیر مرزهای کشور وارد ایران می‌شوند که تاکنون ۷۲ هزار نفر بدین طریق وارد کشور شده‌اند و این در حالی است که ۹۰ درصد این مهاجرین مجردانی هستند که قصد رفتن به کشورهای غربی از مسیر ایران را دارند.
او افزود: نوع دیگر مهاجرت که هم اکنون در حال شکل گیری است باعث شده تا بالغ بر هشت هزار خانواده با جمعیت حدود ۵۰ هزار نفر از آنها به این شیوه در خراسان رضوی حضور پیدا کنند به این صورت که با ویزای توریستی و برای یک ماه به خراسان رضوی وارد می شوند و سپس حاضر به بازگشت به کشورشان نیستند.
چشم بسته دنیا به روی آوارگان افغانستانی
حقوق بشر شکل گرفت تا انسان‌های روی زمین با آرامش بیشتری زندگی کنند ولی جنگ، قحطی و سایر رخدادها باعث شد تا آنها گاهی بر خلاف میل باطنی اقدام به ترک محل سکونت کنند و حقوق اولیه آنها دچار چالش شده و بر همین اساس تغییر حکومت در کشور افغانستان باعث شد تا مهاجرت مردم این کشور به سمت مرزهای ایران برای یافتن آرامش و ادامه زندگی شدّت بیشتری پیدا کند و این در حالی است که برای خدمات رسانی به این جمعیت نیاز به تهیه زیرساخت و برنامه ریزی‌هایی است.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی عنوان کرد: دنیا چشمش را به روی واقعیت کشور افغانستان بسته است، به طوری که هم‌اینک هیچ کشوری جز جمهوری اسلامی ایران حاضر به پذیرش آوارگان آن کشور نیست.
وی افزود: این در حالی است که همه کشورهای دنیا به ویژه اروپا مرزهایشان را به روی آوارگان افغانستانی بسته اند و حاضر به کمک نیستند و حتی ترکیه مرزهایش را با دیوار مسدود کرد.
هاشمی به شرایط دشوار ایران به خاطر تحریم‌های ظالمانه استکبار جهانی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن اشاره و بیان کرد: کشور ما از جمله خراسان رضوی در شرایط بحران ارزی و مالی قرار گرفته و دیگر کشورها حتی امکان دسترسی ایران به اموال خودش را نمی‌دهند و هیچ کالا یا دارویی از مبدا خارجی به کشورمان اختصاص نمی‌یابد.
او گفت: همه آوارگانی که از افغانستان وارد مرزهای خراسان رضوی و ۲ استان مرزی دیگر می شوند، مورد پذیرش قرار می گیرند اما شرایط پناهندگی آنان نیز بررسی می شود زیرا ایران در شرایطی نیست که طبق کنوانسیون، آوارگانی را که فاقد شرایط پناهندگی باشند، پذیرش کند لذا با احترام و بدرقه آنان را به کشورشان بازمی گرداند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی افزود: همه خانواده های مهاجر از مجردان جدا شده و مورد پذیرش و رسیدگی قرار می گیرند، کما این که مجردان افغانستانی نیز از رسیدگی و خدمات ایران بی نصیب نمی مانند و پس از مصاحبه با این خانواده ها و مهاجران افغانستانی در صورتی که شرایط پناهندگی را داشته باشند به آنان مجوز پناهندگی داده می شود در غیر این صورت اگر این افراد به دنبال زندگی بهتری هستند نمی توانیم بدون برخورداری آنان از شرایط پناهندگی در ایران، به آنان زندگی بهتری بدهیم.
وی ادامه داد: حدود یک هفته است به دلیل سرما و افزایش رضایتمندی مردم افغانستان در تامین امنیت توسط حکومت مستقر در آن کشور، سیل مهاجرت افغانستانی ها به ایران فروکش کرده است.
کمک های بین الملل
اطلاعات نادرست و اشتباه گاهی باعث تصمیم گیری‌های اشتباه می‌شود و شاید بر همین اساس حضور میدانی مسوولان باعث شود تا در رویارویی با مسائل واقعی شناخت بهتری از مساله ایجاد شود و بر همین اساس برخی از رسانه های خارجی سعی در انعکاس اخبار کشور ایران و افغانستان در خصوص مسائل پناهندگی اتباع به صورت ناصحیح شده است.
خراسان رضوی ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و شهرستان‌های "تربت‌جام، تایباد و خواف" این استان در نوار مرز مشترک ایران و افغانستان قرار دارند.هاشمی در این خصوص گفت: ادعاهای رسانه‌های اروپایی درباره وضعیت مهاجران غیرقانونی یا پناهندگان افغانستانی در ایران صحیح و دقیق نیست و اگر هم چنین ادعاهای ناصحیحی منجر به جاری شدن سیل کمکها از اروپا به افغانستان شود بسیار خوب است در غیر این صورت فقط سیاه‌نمایی به شمار می‌رود و باید اصلاح شود.
او ادامه داد: در حال حاضر کمکهای سازمانهای بین المللی برای رسیدگی به وضعیت مهاجران افغان تنها چهار درصد از نیازهای ما را پاسخ می‌دهد و جمهوری اسلامی در حالی که درگیر تحریم های ظالمانه و با مشکلات اقتصادی و تورم رو به رو است بیشتر نیازهای مهاجران افغان را به تنهایی رسیدگی می کند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی افزود: ایران به تنهایی مسوولیت رسیدگی به مهاجران افغان را ندارد و متاسفانه برخی از سازمانهای بین المللی نگرش سیاسی به این موضوع دارند.
کمکهای کاریکاتوری
جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه اخیر میزبان بزرگترین جامعه پناهندگان دنیا به خصوص اتباع افغانستان بوده و حتی در دوران جنگ تحمیلی عراق و تحریم‌های ظالمانه دهه‌های اخیر هم حاضر به قطع ارائه خدمات به آنان نشده است و این در حالی است که خراسان رضوی ۳۰۲ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و شهرستان‌های "تربت‌جام، تایباد و خواف" این استان در نوار مرز مشترک ایران و افغانستان قرار دارند.
کمکهای نامتوازن با رویکردهای سیاسی نهادهای جهانی به پناهجویان خارجی مقیم ایران و به خصوص استان خراسان رضوی بیشتر شبیه به کاریکاتوری از اقدامات به اصطلاح انسان دوستانه است زیرا در اسفندماه سال گذشته وزارت امور مهاجران افغانستان اعلام کرد که ایران در آن سال با میزبانی از ۲.۵ میلیون پناهجو، بزرگترین میزبان مهاجران و پناهندگان افغانستانی در جهان است و این در حالی است که افغانستان در آن زمان ۶.۵ میلیون مهاجر و پناهنده در کل کشورهای جهان داشت.
سازمان ملل متحد همواره از رویکرد انسان دوستانه و مبتنی بر نوع دوستی، آموزه های دینی و ملی جمهوری اسلامی ایران در ارائه خدمات گسترده به پناهجویان از جمله اتباع افغانستان قدردانی کرده و ایران را یکی از سخاوتمندترین کشورهای میزبان پناهجویان خوانده است و این در حالی است که نباید از وظایف نهادهای بین المللی برای کمک به اتباع خارجی مقیم در ایران غافل شد.
۲ دلار سهم هر پناهجوی خارجی
ایجاد زیرساخت لازم و مناسب، نیازمند تامین مالی است و کشورمان نیز سعی کرده است تا در حد توان خود و با دیدگاه اسلامی و انسانی، این وظیفه را به نحو احسن انجام دهد ولی همانگونه که می دانیم مشکلات مالی بسیاری در این زمینه وجود دارد و از سوی دیگر سازمانهای بین المللی نیز وظیفه مشخصی در این موضوع دارند.
مسوول دفتر کمیساریای پناهندگان سازمان ملل در مشهد در این خصوص گفت: سال ۲۰۲۰ میلادی کمیساریای پناهندگان ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار دلار برای جمعیت پناهندگان خارجی دارای اقامت مجاز در خراسان رضوی هزینه کرده است.
عروج صیفی افزود: وظیفه و تعهد کمیساریا، کمک به اتباع خارجی پناهنده ای است که از دولت جمهوری اسلامی ایران مدرک اقامتی معتبر یا کارت آمایش دریافت کرده اند که این رقم شامل همه جمعیت مهاجر مقیم این استان نمی‌شود.
وی ادامه داد: کمیساریای پناهندگان سازمان ملل در قالب پروژه های مختلف بیشتر به شکل سیستمی و با هماهنگی اداره کل اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی و دیگر نهادهای دولتی ایرانی به پناهندگان قانونی مقیم این استان کمک می‌کند تا پناهندگان افغانستانی مقیم در مهمان شهر تربت‌جام، که تمایل به بازگشت به کشورشان از مرز دوغارون دارند، به کشور خود بازگردند.
این در حالی است که مدیرکل اتباع و مهاجران خارجی استانداری خراسان رضوی در اسفندماه ۱۳۹۹ مجموع کمک های سازمان ملل به پناهندگان خارجی مقیم این استان را پاسخگوی تنها پنج تا ۶ درصد نیاز سالانه آنان دانسته بود.
هاشمی افزوده بود: براساس اعلام دفتر کمیساریای عالی پناهندگان در ایران، این نهاد سالانه حدود ۳۰۰ هزار دلار به پناهجویان خارجی مقیم خراسان رضوی کمک می کند که سهم هر پناهجو از این کمکها ۲ دلار در سال است!
وی میزان کمک سالانه نهادهای سازمان ملل به پناهندگان خارجی استان را ناچیز خوانده و گفته بود: در خصوص میزان و نحوه ارائه کمکها به اتباع خارجی اطلاع رسانی درستی نمی شود و در خصوص هزینه های پنهان زندگی اتباع خارجی مقیم ایران که دولت به شکل سرانه خدمات حمل و نقل، بهداشتی، آموزشی و یارانه های مربوط به خدمات آب، برق، انرژی و سوخت به آنان پرداخت می کند، حرفی به میان نمی‌آید.
حضور نمایندگان سازمانهای بین المللی
حضور میدانی مسوولان بین المللی در کشور باعث شناخت بیشتر و نزدیک تر آنها با مشکلات و مسائل پناهجویان افغانستانی در ایران می‌شود و بر همین اساس در هفته جاری "تاهینی مایتری تاماناگدا" رییس جدید دفتر نمایندگی اداره کل امور بشردوستانه اتحادیه اروپا (اکو) به همراه پنج مسوول دیگر سازمانهای بین المللی در امور پناهندگان و مهاجران افغان به مشهد سفر کرد.
سفر این مهمانان خارجی به مشهد با هدف بررسی نیازهای مهاجران افغان و جذب حمایت سازمانهای بین المللی در این زمینه صورت گرفته است.
خانم "تاهینی مایتری تاماناگُدا" در این خصوص گفت: با توجه به اینکه ایران جزو اولین مناطقی است که پناهندگان افغانستانی بدان پناه می‌برند، ما حاضر هستیم شما را در کمک به مهاجران تجهیز کنیم و حمایت‌های لازم را همانند سالهای گذشته از شما داشته باشیم.
رییس دفتر نمایندگی اداره‌کل امور بشردوستانه اتحادیه اروپا (اکو) در ایران و پاکستان با تشکر از حمایت‌های مستمر ایران در کمک به مهاجران افغانستانی از سالیان گذشته تاکنون، افزود: البته این نخستین بار است که من به ایران سفر می‌کنم و مایل هستم با فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی کمک به جمعیت مهاجر افغان که در ایران ساکن هستند، آشنا شوم.
وی بیان کرد: در سال ۲۰۱۶ حدود ۱۷۲ میلیون یورو از سوی اکو برای تامین وسایل مورد نیاز پناهندگان در ایران اختصاص یافته بود و در سال ۲۰۲۱ نیز ۱۹ میلیون یورو در زمینه‌های مختلف به ویژه به منظور آموزش و بهداشت مهاجران افغانستانی در ایران تعلق گرفته است.
تاناماگدا خاطرنشان کرد: در شرایط کنونی ایران به عنوان کمک کننده اصلی به مهاجران افغانستاتی به شمار می‌رود و سازمان های بین‌المللی برای تداوم حمایت‌های لازم و بهبود شرایط کمک رسانی نیازمند آمار و اطلاعات بیشتر در این زمینه هستند.
رییس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد نیز در این خصوص گفت: در حال حاضر میزان کمکهای سازمانهای بین المللی برای رسیدگی به نیازهای مهاجران افغان در ایران اندک است و بیشتر حمایت‌ها از مهاجران توسط دولت و مردم ایران انجام می‌شود.
"ایو فریسن" افزود: هم‌اکنون بیشتر حمایت‌ها و بار رسیدگی به مهاجران افغانستانی بر دوش ایران و سایر همسایگان این کشور است. کاهش حمایت‌های سازمانهای بین‌المللی برای رسیدگی به مشکلات مهاجران افغان ساکن در ایران باید به کشورهای عضو سازمان ملل متحد منتقل شود تا در این خصوص تصمیم‌گیری های لازم صورت گیرد.
وی با اشاره به سفر مسوولان سازمانهای بین‌المللی در امور پناهندگان به مشهد و خراسان رضوی اضافه کرد: با این حال بخشی از کمکهای بین‌المللی به مهاجران افغان از گذشته در حال انجام است به طوری که برخی از مهاجران در ساختارهای شهری اسکان داده شده‌اند و بخش دیگری مربوط به دوره جدید مهاجرت از این کشور است.
رییس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران با اشاره به خدمات جمهوری اسلامی ایران به اتباع خارجی پناهنده شده به این کشور آن را تحسین برانگیز و همواره قدردانی جوامع بین‌المللی دانست و گفت: دولت جمهوری اسلامی ایران در طول دهه های گذشته کمک های شایانی به اتباع خارجی و پناهندگان داشته که این از نگاه همواره مورد احترام جوامع بین المللی قرار گرفته است.
وی افزود: خدماتی که در ایران به پناهندگان افغانستانی ارائه می شود به هیچ عنوان با خدمات ارائه شده در دیگر کشورها قابل مقایسه نیست که این جای تشکر دارد و همیشه رفتار ایران با پناهندگان خارجی نمونه بوده است.
"ایو فریسن" اظهار کرد: هدف اصلی من از سفر به خراسان رضوی این است که به عنوان رییس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در جمهوری اسلامی ایران به کشورهایی که در حوزه های مختلف به نوعی در امور پناهندگان و اتباع خارجی سهم دارند، نشان دهم که کمک های آنها در چه زمینه ها و در کجاها هزینه می شود.
در سال ۲۰۲۱ نیز ۱۹ میلیون یورو در زمینه‌های مختلف به ویژه به منظور آموزش و بهداشت مهاجران افغانستانی در ایران تعلق گرفته است.وی ادامه داد: در طول حوادث و جنگهای داخلی افغانستان برخی کشورها و نهادهای بین المللی به ویژه ایران خدمات شایانی به مردم افغانستان کردند اما با این اتفاقات و حوادث ناگوار، کمکهای ارائه شده چندان مشکلات موجود را مرتفع نکرده و تحت الشعاع خود قرار داده است.
رییس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران گفت: امیدواریم که با تلاش تمامی سازمانهای جهانی، صلح و آرامش به کشور افغانستان بازگردد و دیگر شاهد وقایع و اتفاقات ناگوار در این کشور نباشیم.
فریسن افزود: نمایندگان دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل به دنبال این هستند تا با کسب تجربه در ایران گامهای مثبتی برای ارائه خدمات بیشتر و مطلوب به اتباع خارجی بردارند و در این زمینه برنامه ریزی داشته باشند.
وی به حمایت سایر کشورها و جوامع بین المللی در راستای کمک به اتباع خارجی اشاره و اضافه کرد: باید در یک برنامه جامع به دنبال شناسایی مشکلات اتباع خارجی باشیم تا بتوانیم به آنها خدمات ارزنده ارائه دهیم که در این ارتباط همه سازمانهای جهانی پای کار هستند.
"تاماناگُدا" رییس دفتر نمایندگی اداره کل امور بشردوستانه اتحادیه اروپا (اکو) در جریان سفر خود به خراسان رضوی از مدرسه استثنایی "کامران مولوی" در مشهد دیدن کرد تا از نزدیک شاهد امکانات آموزشی و توانبخشی این مرکز آموزشی باشد.
در جریان این دیدار مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به اینکه در حال حاضر ۷۰ هزار دانش آموز از اتباع افغانستان و همچنین بیش از سه هزار نفر بزرگسال بی سواد این کشور در خراسان رضوی در حال تحصیل هستند، گفت: دانش آموزان افغانستانی نسبت به دانش آموزان بومی استان دارای مشکلات بیشتری هستند و دانش آموزان استثنایی آنها نیز به مراتب مشکلات افزونتری دارند.
قاسمعلی خدابنده افزود: نیاز به امکانات آموزشی و تجهیزات برای همه دانش آموزان شکل می‌گیرد و دولت سعی در تامین این نیازها دارد ولی نیازهای درمانی و توانبخشی دانش‌آموزان استثنایی با همه کاستی‌ها در کنار نیازهای آموزشی در حال تامین است.
وی با اشاره به اینکه ارتقای کیفیت آموزش و زندگی دانش آموزان در گرو این است که در کنار آموزش، به توانمندسازی آنها نیز پرداخته شود، ادامه داد: در حال حاضر ۵۰۰ دانش آموز استثنایی از اتباع سایر کشورها در استان خراسان رضوی مشغول به تحصیل هستند و در این مرکز آموزشی ۸۶ دانش آموز دختر و پسر ناشنوا و کم شنوا مشغول به تحصیل هستند که از این تعداد ۱۳ دانش‌آموز از اتباع کشور افغانستان هستند.
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی عنوان کرد: قراردادهایی با برخی کلینیک‌ها برای ارائه خدمات درمانی به این دانش‌آموزان صورت گرفته است و در این مسیر برخی از خیریه‌ها نیز به یاری این دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها آمده‌اند با این حال همکاری و دریافت کمکهای انسان دوستانه از سازمانهای بین‌المللی کمک شایانی به بهبود کیفیت آموزشی آنان خواهد کرد.