آیت الله سید حسن طباطبایی زواره معروف به "مدرس" در سال ۱۲۷۸ هجری قمری در "سرابه کچو" از توابع اردستان به دنیا آمد. پدر وی سیداسماعیل او را در کودکی به شهر قمشه که یک شهر مذهبی و علمی بود، نزد جدشان برد و تا ۱۳ سالگی نزد پدربزرگش دروس لازم را آموخت.
مدرس پس از سالها تحصیل دانش حکمت، عرفان و فلسفه در خدمت اساتید بزرگ زمان خود در فقه و اصول به درجه اجتهاد رسید. او در دوره دوم مجلس شورای ملی از سوی فقها و مراجع تقلید به عنوان مجتهد تراز اول برگزیده شد تا به همراه چهار نفر از مجتهدان دیگر به مجلس رفته و بر قوانین مصوب آن نظارت داشته باشد.
آیت‌الله مدرس در راه اعتلای اسلام و دفاع از معارف شیعه تلاش کرد و در دوران دیکتاتوری رضاخان لحظه‌ای با استبداد و استعمار سازش نکرد و پس از سالها تبعید در خواف و کاشمر سرانجام به عنوان پرچمدار حرکت‌های ضد استعماری در راه مبارزه با استبداد شامگاه دهم آذر ماه ۱۳۱۶ به دست ایادی رضاخان مسموم و به شهادت رسید.
آرامگاه او در شهر کاشمر اینک زیارتگاه عاشقان از اقصی نقاط کشور است.
امام خمینی (ره) درباره شهید مدرس فرمودند: در واقع شهید بزرگ ما مرحوم مدرس که القاب برای او کوتاه و کوچک است، ستاره درخشانی بود بر تارک کشوری که از ظلم و جور رضاشاهی تاریک می نمود و تا کسی آن زمان را درک نکرده باشد ارزش این شخصیت عالی مقام را نمی تواند درک کند.
رهبر معظم انقلاب هم شهید مدرس را افتخار روحانیت و نمونه ای از مقاومت در همه زمان ها دانسته و فرمودند: مدرس به عنوان یک روحانی که از چشمه فیّاضِ دینِ رهایی بخش و انسان سازِ اسلام سیراب بود در انجام تکلیف الهی و شرعی خویش مبارزه با ظلم، فساد و اختناق را سرلوحه احکام خود قرار داد و تنها بودن را بهانه سکوت قرار نداد و چه بسا که در بسیاری از جریانات سیاسی کشور تنها یک فریاد بود که پرده خفقان حاکمه را می‌درید و آن، فریاد و خروشِ دشمن شکنِ مدرّس بود.
آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: مدرس به حقّ افتخار جامعه روحانیت به خصوص در قرن حاضر و نمونه ای از مقاومت جامعه روحانیت در همه زمان هاست. پرچم مبارزه ای که شهید مدرس برافراشت هیچ گاه بر زمین نیفتاد و هنوز در جامعه ما ادامه دارد.
زندگی شهید مدرس جلوهِ درخشان بندگی
از نظر تبار شناسی اجداد شهید مدرس از سادات زواره بودند و از زاهدان و اولیا به شمارمی رفتند. براساس پژوهش‌های انجام شده جد هفتم یا هشتم ایشان، سیدمیرحیدر است که در زمان حمله مغول‌ها به مقابله با آنها برخاست و نقل است که تنها جایی که مغول‌ها نتوانستند اشغال کنند، منطقه تحت کنترل ایشان بود.
شهید مدرس در دوران تحصیل از محضر اساتیدی همچون آیت الله میرزای شیرازی، آخوند خراسانی، آیت الله العظمی سیدمحمدکاظم یزدی بهره برد و هم نشینی او با شخصیت های برجسته زمانه از او عارف و مجاهدی شجاع ساخت که گویی پیش از شهادت، به شهادت رسیده بود.
فعالیت شهید مدرس تنها به درس و بحث خلاصه نمی شد، ماجرای تحریم توتون و تنباکوی میرزای شیرازی که استعمار انگلیس به نوعی با آن فتوا به زمین خورد، با نقش آفرینی شهید مدرس عینیت یافت و از همین حضور پررنگ ایشان، دستگاه حاکم احساس خطر می کرد و بارها دست به ترور وی زد. براساس اسناد تاریخی نقش شهید مدرس در لغو قرارداد ۱۹۱۹ نیز پررنگ است بطوریکه این قرارداد در دوران وثوق الدوله به دنبال دریافت ۴۰۰ هزار تومان رشوه و ۶، هفت ماه مذاکره مخفیانه با انگلیسی‌ها اتفاق افتاد و در صورت اجرا انگلیس برای همیشه بر تمام امور کشوری و لشکری ما مسلط می‌شد ولی با مجاهدت شهید مدرس در مجلس، ورق برگشت و جریان به گونه‌ای پیش رفت که هم دولت استعفا داد و هم این قرارداد باطل شد.
شهید مدرس در تمام دوران زندگی خود ساده زیست. این فقیه بزرگ و عالم وارسته با مبارزه با نفس شجاعانه و مقتدرانه در برابر استبداد ایستاد و همواره بر ایرانی بودن و اسلامی بودن خویش پای فشرد.
وی داعیه دار سیاست عدم تعهد و معتقد به شعار نه غربی و نه شرقی بود و وطن دوستی را بالاترین ایمان می دانست، شهید مدرس یکی از برجسته ترین افراد ملی گرا بود و پای این اعتقاد خود بارها تا مرز شهادت پیش رفت. او در زهد و تقوا هم الگوی تمام عیار بود.
در بیان شخصیت شهید مدرس همین بس که به شدت دیگران را تحت تأثیر قرار می‌داد بطوری که مستشاران آمریکایی حاضر در ایران نیز از نزدیک ویژگی های منحصر به فرد او را درک کردند و دکتر میلسپو آمریکایی مستشار مالی و رییس خزانه‌داری که در سال ۱۳۰۱ در استخدام دولت ایران بود، پس از خاتمه خدمتش در ایران در کتاب خود در باره شهید مدرس چنین نوشت: "مشخص‌ترین چهره و رهبر روحانیون در مجلس، مدرس می‌باشد که اخیراً به عنوان نایب رییس اول مجلس انتخاب شده است. شهرت مدرس، بیشتر در این است که برای پول ارزشی قائل نیست او در خانه ساده‌ای زندگی می‌کند که جز یک قالیچه، تعدادی کتاب و یک مسند، چیز دیگری در آن وجود ندارد. لباس روحانیون را می‌پوشد و مردی است فاضل. در ملاقات با او محال است کسی تحت تأثیر سادگی و هوش و قدرت رهبری او قرار نگیرد".
شهید مدرس شاخص ترین نماینده مجلس است و الگویی مناسب برای نمایندگان مجلس، طلاب حوزه و جوانان به شمار می رود زیرا در زهد، تقوا، وطن دوستی، دفاع از اقتصاد مقاومتی، ساده زیستی، شجاعت و صراحت بیان، آزادگی و آزادمردی اسوه است.
آرامگاه شهید مدرس، قطب فرهنگی منطقه
اینک شهر کاشمر افتخار دارد پیکر پاک فرزندی از سلاله پیامبر اسلام (ص) را در آغوش خود دارد. مردی که تاوان مبارزه با ظالمانی چون رضاخان را با نوشیدن سم مهلک داد.
شهید مدرس که آزاد و دور از هر وابستگی زیسته بود به جرم شجاعت و شهامت و مبارزه با ظلم و جور به دیدار حق شتافت. شخصیتی وارسته که در سخت‌ترین شرایط تاریخ ایران، یعنی آغازین سالهای نهضت مشروطه، سالهای نابسامانی حکومت قاجار و دوران استبداد رضا شاه و ایام تلاش استعمار برای نفوذ در این سرزمین، ایفاگر نقش ماندگار شد و خواب مستبدان و استعمارگران را آشفته ساخت و نامی جاودان در تاریخ ایران به ثبت رساند.
همانگونه که خودش به رضاخان گفت: قبر من هرجا باشد زیارتگاه خواهد شد و تو در جای بی آب و آبادانی خواهی مرد.
اینک آرامگاه مدرس به زیارتگاهی تبدیل شده و در تمامی ایام سال پذیرای زائران و مجاوران است و به برکت وجود این آرامگاه شاهد برگزاری برنامه های پرشمار فرهنگی به مناسبتهای مختلف در این فضای معنوی و روحانی هستیم.
امروز کاشمر به خود می بالد که به لطف حضور این سید شهید، برای همیشه بلند آوازه شده و شهر"آقای شهید" نام گرفته و به برکت انقلاب اسلامی و به توصیه بنیانگذار انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره)، مقبره شهید مدرس به زیارتگاه تبدیل شده و از سال ۱۳۷۳ تولیت این بقعه به آستان قدس رضوی واگذار شده است.
اینک قبر "آقای شهید" زیر سایه امام مهربانی‌ها و خورشید خراسان شهرتی شایسته یافته و پرچم زیبای حضرت امام رضا (ع) بر فراز گنبد آن، به کاشمر و مردم این دیار غرور و افتخار بخشیده است.
رونمایی از مجموعه اسناد مربوط به شهید مدرس، برگزاری همایش روحانیان کاشمر با عنوان " گفتمان در حوزه سبک زندگی"، رونمایی از مرکز قرآن کریم و تاسیس دفتر پژوهشی، برگزاری دوره آموزش ضمن خدمت کارکنان آستان قدس رضوی در باره آشنایی با مدرس، رونمایی از سرود حماسی شهید مدرس، رونمایی از پایگاه ماخذ شناسی شهید مدرس، برگزاری مسابقه فرهنگی ویژه دانش آموزان با عنوان زنده تاریخ، برگزاری محفل ادبی و محفل قرآنی، فراخوان داستان نویسی در حوزه کودک و نوجوان، برگزاری کارگاه زنده خوشنویسی و نقاشی، رونمایی از کتاب آیین حکمرانی به قلم دکتر منتظری نایب رییس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و حضور رییس مجلس شورای اسلامی در کاشمر، از مهمترین ویژه‌برنامه‌های روز پنجشنبه یازدهم آذر ماه امسال به مناسبت هشتاد و چهارمین سالگرد شهادت آیت الله مدرس، این بزرگمرد عرصه سیاست و دیانت است.
کاشمر در ۲۲۸ کیلومتری مشهد قرار دارد.