پروفسور عزت الله رئیسی اردکانی یکشنبه در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: برای حل بحران آب نیازی به کشورهای دیگر نداریم، ما از علم، دانش، تجهیزات و افراد متخصصی در این زمینه بهره می‌بریم اما نیاز است هماهنگی بین ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف و نهادهای قانونگذار ایجاد شود.
عضو اتاق بازرگانی فارس، ادامه داد: حدود ۱۶ یا ۱۷ ارگان و سازمان مختلف در مسائل مربوط به حوزه آب نقش دارند اما متأسفانه هماهنگی خوبی میان این نهادها وجود ندارد و تا زمانی هم که هماهنگی نباشد نمی توانیم کاری از پیش ببریم.
عدم اتخاذ تدابیر پایدار برای حل بحران آب در سالهای گذشته
استاد دانشگاه شیراز افزود: حدود هفده سال پیش بود که با انجام پژوهش‌ها و مطالعاتی که در حوزه آب انجام دادیم متوجه شدیم که استان فارس با بحران آب روبه‌رو است، گزارش‌های منتشر شده از وزارت نیرو نیز در سالهای گذشته حاکی از آن بود که ما با بحران آب مواجه هستیم و اگر تدابیر پایدار و مؤثر اتخاذ نشود، این بحران عمیق‌تر خواهد شد.
رئیسی اردکانی بیان داشت: بر همین اساس اقدام به راه‌اندازی انجمنی به نام توسعه سبز کردیم و جلساتی را با همکاری سازمان آب منطقه‌ای و وزارت نیرو در شهرستان‌های مختلف استان فارس و با هدف آگاه‌سازی و تبیین مسائل مربوط به بحران آب و ارائه راهکارهایی برای حل این مشکلات ترتیب دادیم.
او گفت: ما مشکل بحران آب را از هفده سال پیش در شهرستان‌های مختلف استان مطرح و در جلسات مختلف ضرورت حل این بحران را گوشزد کردیم.
رئیسی اردکانی اضافه کرد: در آن زمان یکی از قوانین حفر چاه این بود که تا شعاع ۶۰۰ متری هر چاه، چاه دیگری حفر نشود. اما ما اعلام کردیم که اگر حتی چاهی در فاصله 10 کیلومتری چاه دیگر، حفر شود در سالهای آینده با مشکل مواجه خواهیم شد، با وجود پیگیری‌های که در این زمینه انجام دادیم نتوانستیم مانع از اجرای این قانون شویم و به دلایل مختلف به گوشزدهای ما توجهی نشد.
عضو شورای تحقیقات کارست کشور بیان داشت: بحران آب در شهرستان جهرم از سال ۱۳۵۴ توسط وزارت نیرو پیش‌بینی شده بود و این وزارتخانه اعلام کرده بود که تا حدود سی سال دیگر این شهرستان وضعیت نامطلوبی در حوزه آب خواهد داشت. همچنین گزارش‌هایی از وضعیت نابسامان آب در شهرستان‌های داراب و فسا در سالهای گذشته منتشر و در این گزارش‌ها به راهکارهایی برای بهره‌گیری صحیح از منابع آبی اشاره شده بود. اما هیچ کس به این مسائل توجه نکرد.
ضرورت نصب کنتور بر روی چاه‌های کشاورزی
عضو هیات علمی دانشگاه شیراز در ادامه نصب کنتور بر روی چاه‌های کشاورزی را یکی از مهمترین راهکارهای کوتاه‌مدت برای حل بحران آب دانست و گفت: در حال حاضر نصب کنتور بر روی تمامی چاه‌ها لازم و ضروری است. این امر کمک شایانی به توزیع عادلانه و مدیریت صحیح آب می‌کند.
رئیسی اردکانی یادآوری کرد: اگر کنترل و مدیریت در منابع آب صحیح نباشد شاهد خشک شدن چاه‌ها و عدم توزیع عادلانه آب در مناطق بالادست و پایین‌دست خواهیم‌بود. اما متأسفانه وزارت نیرو تاکنون نتوانسته بودجه‌ای را به انجام این امر اختصاص دهد. این در حالی است که در طی این سالها سدهای عظیمی در کشور ساخته شده و بودجه موردنیاز برای این کار در مقایسه با بودجه‌ای که به احداث سد اختصاص داده می‌شود رقم قابل توجهی نیست. البته من با ساخت سد مخالف نیستم اما نصب کنتور بر روی چاه‌ها در شرایط کنونی بسیار ضروری است.
وی عنوان کرد: در حال حاضر منبع اصلی درآمد هشتاددرصد شهرستان‌ها از طریق فعالیت در حوزه کشاورزی تأمین می‌شود و نیاز است که هر چه سریعتر مجلس بودجه و اعتباری را برای نصب کنتور بر روی چاه‌ها در نظر بگیرد. حدود ۱۵ سال است که این موضوع را مطرح کرده‌ایم اما تاکنون اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشده است.
رئیسی اردکانی اظهار داشت: متولیان امر در سال گذشته علت اجرایی نشدن این اقدام مهم را به وجود مشکلاتی برای تولید کنتور در کشور و دقیق نبودن کنتورها نسبت دادند که به اعتقاد من این مشکلات نباید مانع از تحقق این اقدام اساسی و مهم شود.
وی بیان کرد: در شرایطی که ما شاهد واردات محصولات و کالاهای مختلف به کشور هستیم می‌توان زمینه واردات برای کنتور مورد نیاز جهت نصب بر روی چاه‌های آب را نیز فراهم کرد. نصب کنتور بر روی چاه‌های آب نباید بر عهده کشاورزان گذاشته شود بلکه این کار یک اقدام اساسی و زیربنایی است که باید توسط دولت و با بودجه دولتی صورت بگیرد.
لزوم بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین
عضو اتاق بازرگانی فارس ادامه داد: طبق آماری که مربوط به دو سال پیش است در کشورمان به ازای هر یک متر مکعب آب ۸۰۰گرم ماده خشک تولید می‌شود که متوسط جهانی آن ۱۲۰۰ گرم است. اگر ما بتوانیم تکنولوژی جدید را به کار بگیریم و از این تکنولوژی به خوبی بهره ببریم قطعا شاهد رشد یک و نیم برابری در محصولات با استفاده از همان میزان آب خواهیم بود. لذا بهره‌گیری از تکنولوژی جدید به عنوان راهکار بلندمدت برای حل بحران آب به شمار می‌رود.
وی افزود: من به بحران آب اعتقاد ندارم بلکه معتقد هستم که بحران مدیریت منابع آب موجب بروز این مشکلات شده است. همان طور که گفتم ما با یک مسئله اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در حوزه آب رو به رو هستیم.
رئیسی اردکانی اضافه کرد: به عنوان مثال در کشور ما بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی حتی به صورت غیرقانونی پشتوانه مردمی دارد و حتی می‌توان گفت مدیریت خوبی در میزان مصرف سرانه آب شرب وجود ندارد.
وی اظهار کرد: در کشورهای توسعه یافته میزان مصرف سرانه آب شرب ۱۵۰ لیتر در ثانیه است اما در کشور ایران میزان مصرف سرانه آب ۲۵۰لیتر در ثانیه است؛ در واقع ما صد لیتر آب در ثانیه بیشتر مصرف می‌کنیم.
مجهز کردن ساختمان‌ها به تجهیزات و سیستم‌های صرفه‌جویی در آب
او بیان داشت: در منازل باید از تجهیزاتی استفاده کنیم که آب کمتری مصرف می‌کنند. این تجهیزات در حال حاضر موجود است و می‌توانیم برای تجهیز ساختمان‌های جدیدی که ساخته می شود از این وسایل و از سیستم صرفه جویی در آب استفاده کنیم. شرایط و امکان اجرایی شدن این راهکارها باید در کشور فراهم شود.
رئیسی اردکانی یادآور شد: ما حدود چهارده میلیون دانشجو داریم و از صدها سربازخانه در کشور بهره می‌بریم. لذا می‌توانیم فرهنگ استفاده از سیستم‌های صرفه جویی در آب را از مدارس، ادارات، دانشگاه‌ها و سربازخانه‌ها آغاز کنیم.
وی ادامه داد: تا زمانی که این مسائل ابتدایی حل نشود نباید ناشکری کنیم و از بحران آب سخن بگوییم و گناه را گردن تغییر اقلیم بیاندازیم. مطالعات ما در حوزه آب نشان می‌دهد این مشکلات به دلیل تغییر اقلیم ایجاد نشده است بلکه بحران آب ناشی از عدم مدیریت صحیح در این حوزه است.
رئیسی اردکانی بیان کرد: تا زمانی که از تکنولوژی روز دنیا به خوبی استفاده نکنیم سخن گفتن از بحران آب صحیح نیست. در واقع باید بگوییم بحران مدیریت منابع آب موجب بروز مشکلات در این بخش شده است. هرچند خشکسالی پدیده طبیعی است که نمی‌توان بروز این پدیده را انکار کرد. اما در کشورهای توسعه یافته برای حل بحران خشکسالی و آگاه‌سازی مردم در این زمینه برنامه‌ریزی مدون و منسجمی وجود دارد. اما ما از برنامه اساسی برای سطوح مختلف خشکسالی برخوردار نیستیم.
وی ابراز کرد: امیدوارم تغییر و تحول اساسی و زیربنایی برای حل بحران آب ایجاد شود و باز هم تأکید می کنم که این بحران زمانی حل خواهد شد که شاهد هماهنگی و همدلی بین دستگاههای متولی که به صورت مستقیم و غیرمستقیم مسئولیتی در این زمینه دارند باشیم.
حل بحران آب نیازمند برنامه‌ریزی مدون و منسجم
رئیسی اردکانی با اعتقاد به اینکه برنامه‌های حوزه آب برنامه‌های کوتاه‌مدتی نیستند، گفت: اصول کار این است که مسائل مربوط به آب با توجه به برنامه آمایش سرزمین، دیدگاه‌ها و پروژه‌های علمی و با بهره‌گیری از طرح‌های تأیید شده توسط کارشناسان و متخصصان در زمینه های مختلف حل شود و حتی قبل از اجرای هر طرح اثرات زیست محیطی و مشکلات این طرح‌ها نیز بایستی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی افزود: حل بحران آب نیاز مبرمی به برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت دارد. اما در برخی مواقع به دلیل شرایط و فشارهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی در کشور و تقاضا و درخواست‌های مردم، طرح‌های خلق الساعه زیادی برای رضایت مردم اجرا می‌شود که در کوتاه‌مدت و به صورت مقطعی منجر به حل مشکل یک منطقه می‌شود اما اجرای این طرح‌ها موجبات بروز مشکلات عدیده‌ای در آینده خواهد شد.
عضو شورای تحقیقات کارست کشور اعلام کرد: آشنایی با تئورهای علمی برای انجام تحقیقات کاربردی ضرورت دارد و می‌بایست از تلفیق تئوری‌ها برای حل مسائل عملی کمک بگیریم. اگر محققان با تئوری در زمینه‌های مختلف علمی آشنا نباشند و در زمان مناسب از این تئوری‌ها در عمل استفاده نکنند، قطعا در پیاده‌سازی طرح‌های کاربردی موفق نخواهند شد.
پرفسور عزت الله رئیسی اردکانی عضو شورای تحقیقات کارست کشور، عضو کمیته بین المللی کارست و عضو اتاق بازرگانی فارس است که در ششمین همایش بزرگداشت روز ملی آب با شعار «ارزشگذاری آب، توسعه پایدار و منفعت همگانی» در بخش منتخبان چهره‌های علمی به عنوان چهره برتر آب کشور در سال ۹۹ معرفی شد.
از دلایل انتخاب پرفسور رئیسی می توان به فعالیت های فرهنگی و عملی او در سالهای متوالی در حوزه آب در داخل و خارج از کشور اشاره کرد.
پروفسور عزت الله رئیسی اردکانی کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه شیراز گذرانده و دکتری در مهندسی آبشناسی را از دانشکده مهندسی دانشگاه ایالتی کلرادو آمریکا اخذ نموده است. او از سال ۱۳۶۱ تاکنون استاد گروه آبشناسی بخش علوم زمین دانشگاه شیراز و از سال ۱۳۸۸ استاد گروه زمین شناسی زیست محیطی نیز بوده است و به مدت دو سال استاد همکار بخش زمین شناسی دانشگاه ایالتی کنتاکی غربی بوده است.
فعالیت های آموزشی و پژوهشی وی شامل ۸۳مقاله ISI۷ کتاب، ۴۱ مقاله در کنفرانس های بین المللی، ۱۱۰ مقاله در کنفرانس های داخلی است. همچنین دکتر رئیسی در چهار دوره ۵ ساله متوالی دبیر قطب زمین شناسی زیست محیطی بوده که تنها قطب علمی رشته زمین شناسی در ایران است.
رئیسی اردکانی بنیان‌گذار کارشناسی ارشد و دکتری آبشناسی در ایران بوده و چهار آزمایشگاه هیدروشیمی، هیدروژئولوژی کارست، آلودگی آبهای زیرزمینی و ردیابی را در دانشگاه شیراز راه اندازی کرده است.
او در چندین طرح پژوهشی یونسکو (IGCP) شرکت فعال داشته و مدرس دوره های یونسکو در زمینه کارست در چین و ترکیه بوده است. مهمترین ویژگی های فعالیت های پژوهشی او انجام تحقیقات بنیادین و کاربردی مورد نیاز کشور می باشد که اکثرا برای اولین بار در ایران انجام شده است و شامل بررسی پتانسیل فرار آب از سدهای کارستی، اثر گنبدهای نمکی و سازندهای تبخیری برروی کیفیت منابع آب و روش‌های بهبود کیفیت، طراحی جدید تغذیه مصنوعی حوضچه‌ای، تعیین حریم هیدروژئولوژیکی تخت جمشید، منشأ آبهای شور آبخوان های عمیق مخزن گاز کنگان، تغییرات آب و هوایی جنوب ایران و اثر آن بر منابع آب، روش های کاهش بحران آب، آلاینده‌های آب های زیرزمینی و دریاچه ها، علل خشکی دریاچه ها و روش های تسکین آن و دستورالعمل تعین آب ژرف می باشد. پنج پژوهش بنیادی با نوآوری در سطح جهانی انجام داده که در مجلاتISI منتشر شده است.
پژوهش اول ارائه روش جدید محاسبه بیلان آب سازند های کارستی بدون نیاز به احداث گمانه و چاه در داخل این سازندها، پژوهش دوم تعیین سن آب چشمه های کارستی بدون استفاده از ایزوتوب ها که دقت آن نیز بسیار بیشتر است. پژوهش سوم محاسبه ضریب تغذیه در سازندهای کارستی است. پژوهشهای چهارم و پنجم هیدروژئولوژی گنبد های نمکی و آبخوان های تحت فشار عمیق زیر مخازن نفت و گاز بوده است علل خشک شدن دریاچه های طشک-بخنگان، مهارلو، ارژن و پریشان را مطالعه کرده و روش های باسازی دریاچه را ارائه داده است. تاکنون بیش از ۴۰ قرارداد پژوهشی با صنعت منعقد نموده که موضوع پایان نامه دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری گردیده و ضمن حل مشکلات صنعت، مقالات علمی متعددی از نتایج این پژوهش ها منتشر شده است.
در بیش از صد طرح در زمینه منابع آب و ده ها سد در زمینه پتانسیل فرار آب از سدها در سراسر ایران با صنعت همکاری داشته است. سه مقاله او توسط شورای پژوهشهای علمی کشور به عنوان مقالات برگزیده در سطح کشور انتخاب شده است. چندین بار به عنوان پژوهشگر و استاد نمونه دانشگاه شیراز و استان فارس انتخاب شده است.
انجمن زمین شناسی ایران او را به عنوان زمین شناس نمونه کشوری و پژوهشگر برگزیده سال انتخاب نموده است و لوح تقدیر وزارت نیرو را به عنوان پیشکسوت علم هیدروژئولوژی ایران دریافت کرده است. او در سال ۱۳۹۴ استاد نمونه کشوری شده است.
مجله هیدروژئولوژی از انتشارات اتحادیه بین المللی هیدروژئولوژیست ها طی مقاله ای او را به عنوان پدر هیدروژئولوژی ایران ملقب نموده است. این مجله تاکنون فقط شرح زندگی ۳۲ هیدروژئولوژیست را در سطح دنیا منتشر کرده است. فعالیت های فرهنگی او شامل راه اندازی دبیرستان و دانشگاه آزاد سپیدان، سخنرانی در مورد روش های حل بحران آب برای روحانیون، فرمانداران، بخشداران، شورای روستاها، ذینفعان، کارشناسان و کشاورزان از سال ۱۳۸۰ در ۱۷ شهرستان بوده است.
احداث کتابخانه رئیسی در شیراز و اهدای آن به وزارت ارشاد، و هدیه پنج خودرو به دانشگاه شیراز از جمله فعالیت های فرهنگی او است. ایشان با ارگان ها و سازمان های متعددی داوطلبانه همکاری علمی، مشاوره ای و فرهنگی داشته و بیش از ۲۰ لوح تقدیر دریافت کرده است.
گفت‌وگو از فرزانه قنبر دزفولی