تعداد بیماران بستری به علت ابتلا به کووید ۱۹ در دو هفته اخیر به سرعت در حال افزایش است. از طرفی تعداد بیماران شناسایی شده سرپایی نیز تقریبا از اواخر دی ماه ۱۴۰۰ روند افزایشی خود را آغاز کرد و در واقع نشانه‌های خیز ششم از هفته آخر دی ماه در کشور مشاهده می‌شد.
هرچند این اتفاق تقریبا با فاصله ۳ تا ۴ هفته‌ای به نسبت کشورهای اروپایی در ایران رخ داده، اما به نظر می‌رسد فاصله مناسبی برای اقدام مناسب در زمینه پیشگیری وجود داشت و اگر وضعیت تزریق دز سوم واکسن کرونا در یک تا دو ماه پیش با سرعت بیشتری پیش می‌رفت و واکسن‌های مورد استقبال جامعه در اختیار مراکز واکسیناسیون قرار می‌گرفت، حداقل وضعیت بستری به شکل حاضر صعودی نمی‌شد.
ویروس جهش یافته امیکرون اکنون در تمام کشور وجود دارد و این در حالی است که در یک ماه گذشته با وجود شناسایی این ویروس در کشورمان، محدودیت‌های چندانی وجود نداشت و حتی بازگشایی‌ها به صورت سراسری انجام شد. از طرفی جامعه نیز به واسطه تزریق یک و دو نوبت واکسن کرونا، تقریبا استفاده از ماسک و فاصله گذاری فیزیکی را کم اهمیت‌تر تلقی کردند.
افزایش انفجاری ابتلا و بستری کرونایی‌ها
روند مبتلایان روزانه به کرونا حداقل در چهار هفته اخیر و در فاصله ۱۸ دی ماه تا ۱۵ بهمن ماه نشان می‌دهد که این رشد بیماران از هفته آخر دی ماه ۱۴۰۰ آغاز شده است. در واقع نه تنها از آن زمان، بلکه دو هفته پیش از آن و با توجه به شرایط سایر کشورها، باید به فکر مصونیت جامعه در برابر بستری ناشی از کرونا به واسطه تزریق دز سوم می‌افتادیم. هرچند این اتفاق در کشور آغاز شد، اما برخی اتفاقات مانند کمبود واکسن‌های مورد استقبال جامعه از جمله آسترازنکا و پاستوکووک پلاس برای دز سوم، همچنین تشویق نکردن جامعه به تزریق واکسن با استفاده از همه ابزارهای رسانه‌ای، این روند را به شکل مناسبی پیش نبرد.
روند مبتلایان روزانه به کرونا حداقل در چهار هفته اخیر و در فاصله ۱۸ دی ماه تا ۱۵ بهمن ماه نشان می‌دهد که این رشد بیماران از هفته آخر دی ماه ۱۴۰۰ آغاز شده است.
روند بستری روزانه بیماران کرونا در چهار هفته اخیر نیز وضعیت مناسبی را نشان نمی‌دهد. رکورد شکنی بستری‌های روزانه هر روز اتفاق می‌افتد و این در شرایطی است که زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی می‌تواند در صورت تداوم این وضعیت، دچار مشکلات فراوانی شود.
حتی وضعیت بیماران بدحال که در بخش‌های ویژه بستری می‌شوند نیز از اوایل بهمن ماه افزایشی شده و در نیمه بهمن ماه منجر به بستری ۲ هزار و ۸۵ نفر در بخش‌های ویژه شده است.
سئوال این‌جاست که آیا این روند قابل پیش بینی نبود؟ در حالی‌که روند افزایشی ابتلا به ویروس کرونا و به خصوص سویه جهش یافته امیکرون در نیمه اول دی ماه ۱۴۰۰ مشاهده و گزارش می‌شد. در این زمینه باید نگاهی به خبرها از اواسط دی تا اوایل بهمن ماه ۱۴۰۰ بیاندازیم.
بازخوانی خبرهای کرونایی در دی ۱۴۰۰
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۱۲ دی ماه ۱۴۰۰ اعلام کرده بود که تعداد مبتلایان به سویه جهش یافته امیکرون در کشور به ۱۵۹ مورد رسیده است.
در همان روز، «حمیدرضا جماعتی» دبیر کمیته علمی کشوری کرونا گفته بود: با توجه به درصد بالای واکسیناسیون جامعه و تزریق دز سوم، انتظار نداریم که امیکرون مثل سایر کشورها در ایران به سرعت درگیری ایجاد کند. این به علت مدت زمان کوتاهی است که از تزریق دز دوم گذشته است.
جماعتی همچنین در تاریخ ۱۲ دی ماه بیان کرد: از طرفی در کشورهای دیگر به میزان زیادی موارد بررسی می‌شوند که از نظر ما با توجه به اینکه در اکثر کشورها مبتلایان، بیماری مختصر و متوسطی داشتند و بیماری شدید با درگیری ریوی بالا وجود نداشته و بستری زیاد نبوده، بنابراین شاید ضرورت انجام تست در حد وسیع با توجه به شرایطی که در کشور ما وجود دارد و اکثر کیس‌های ما به صورت خفیف بوده، به آن صورت مشهود نباشد.
هر چند همان روز جماعتی گفته بود که در جلسه ۱۲ دی ماه کمیته علمی کرونا، واکسیناسیون ۵ تا ۱۱ ساله‌ها مصوب شده است. موضوعی که در انتظار تصویب ستاد ملی مقابله با کرونا ماند و سپس با تاخیر اتفاق افتاد.
یک روز بعد و در ۱۳ دی ماه، سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد که تعداد مبتلایان به کرونا در کشورمان به ۱۹۴ نفر رسیده است.
کریمی در نشست خبری گفته بود: سرایت پذیری امیکرون خیلی زیاد است و موثرترین موضوع در پیشگیری از ابتلا به امیکرون، تزریق دز سوم واکسن کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. با این حال تعداد فوتی‌های کرونا در روز ۱۳ دی ماه ۱۴۰۰ پس از ۶۶۶ روز به کمتر از ۲۵ نفر و به فوت ۲۲ نفر رسید. موضوعی که شاید مقصر بخشی از عادی انگاری جامعه محسوب می‌شود.
اپلیکیشن ماسک در روز ۱۶ دی ماه ۱۴۰۰ هشدار داد که امیکرون می‌تواند کشور را با موج سهمگین ششم مواجه کند. حتی در این زمینه وضعیت بستری در کشورهایی مانند نروژ، دانمارک، فرانسه، انگلستان، کانادا، استرالیا، اسپانیا و آمریکا نیز منتشر شد.
هشدارهای کارشناسان از همان نیمه دی ماه ۱۴۰۰ آغاز شد و حمید سوری اپیدمیولوژیست در ۱۴ دی ماه گفت: رویکرد ما برای بررسی وضعیت موجود، یک رویکرد غیرفعال است، یعنی باید منتظر بمانیم ببینیم چند نفر به مراکز درمانی و بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، اما رویکرد فعال یعنی به شکل منظم و سیستماتیک به دل جامعه برویم و آلودگی را پیدا کنیم. برای این اتفاق باید تعداد تست‌های‌مان را بیش از چیزی که اکنون انجام می‌شود افزایش دهیم.
سوری در صحبت‌هایش ادامه داد: هنوز سویه غالب کرونا در کشور نوع دلتا است. البته در برخی کشورها سویه غالب در حال تغییر است و در کشور ما هم این اتفاق دور از انتظار نیست؛ زیرا ویروس برای بقای خود تغییرات انجام می‌دهد، ولی خوشبختانه هنوز هم رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای سویه امیکرون پاسخگو است.
اپلیکیشن ماسک در روز ۱۶ دی ماه ۱۴۰۰ هشدار داد که امیکرون می‌تواند کشور را با موج سهمگین ششم مواجه کند. حتی در این زمینه وضعیت بستری در کشورهایی مانند نروژ، دانمارک، فرانسه، انگلستان، کانادا، استرالیا، اسپانیا و آمریکا نیز منتشر شد.
نکته این بود که آمار واکسیناسیون در این کشورها نیز بالا بود و باید به این توجه می‌شد که تزریق واکسن به تنهایی کافی نیست و باید پروتکل‌های بهداشتی نیز رعایت شود و حضور در مکان‌های سرپوشیده به صورت محدود انجام شود. حتی «تدروس آدهانوم» دبیرکل سازمان جهانی بهداشت نیز همان روز نسبت به سونامی امیکرون هشدار داده و گفت: بسیاری از کشورها در حال حاضر با افزایش موارد ابتلا به ویروس کرونا مواجه هستند.
در کشور ما زنگ خطر در ۱۷ دی ماه ۱۴۰۰ با افزایش تعداد مبتلایان به امیکرون به ۴۶۷ نفر به صدا درآمد.
در کشور زنگ خطر شیوع امیکرون در روز ۱۷ دی ماه ۱۴۰۰ با افزایش تعداد مبتلایان به ۴۶۷ نفر به صدا درآمد.
کارشناسان درباره فرصت طلایی تزریق دز سوم واکسن کرونا در همین بازه زمانی هشدار می‌دادند، اما تا ۱۹ دی ماه ۱۴۰۰ فقط ۱۰ میلیون و ۲۶۳ هزار و ۷۷۲ دز واکسن در نوبت سوم تزریق شد و فاصله ۸ میلیون دز میان نوبت دوم و اول وجود داشت.
«علی رضا بیگلری» رییس انستیتو پاستور ایران در ۱۹ دی ماه گزارش داد: کشورهایی که بعد از تزریق دو دز واکسن وارد پیک شدند، اعلام کردند که اشتباه عمده این بود که فکر می‌کردند با تزریق دو دز واکسن، کار تمام است و مسلما بعد از دو دز وقتی ایمنی در بدن کاهش یافته، دز سوم می‌توانسته مجددا ایمنی را بالا ببرد. این کشورها اذعان نمی‌کنند که نسبت به واکسیناسیون دز سوم دیر اقدام کردند. در حالی که در کشور ما همچنان این فرصت وجود دارد و باید از این فرصت طلایی استفاده کنیم و حتما دز سوم را با پوشش بالا برای جمعیت کشور در گروه‌های سنی که وزارت بهداشت اعلام می‌کند، توصیه و فراهم کنیم.
«علی رضا ناجی» رییس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در همین تاریخ درباره خطر افرادی که هنوز واکسن کرونا را تزریق نکرده‌اند، گفت: هنوز جمعیت حدود ۸ میلیون نفری داریم که دز اول واکسن را هم تزریق نکردند که این افراد هم باید برای واکسیناسیون تشویق شوند. مطمئنا این افراد می‌توانند برای بروز یک پیک دیگر مشکل‌ساز شوند.
با این حال، روند بستری و فوتی‌ها همچنان در دومین هفته دی ماه ۱۴۰۰ کاهشی بود و فقط در برخی استان‌ها افزایشی اندک در موارد بستری مشاهده می‌شد. حتی روند بیماران سرپایی نیز کاهشی بود و خبری از افزایش نبود.
نکته قابل تامل دیگر این بود که با وجود افزایش بیماران شناسایی شده مبتلا به امیکرون، تعداد تست‌های روزانه روندی کاهشی داشت و به کمتر از ۱۰۰ هزار مورد در روز رسید. در عین حال دسترسی به تست‌های رایگان چندان ساده نبود و هنوز هم این مشکل ادامه دارد.
روند کاهشی تست‌ها در شرایطی رخ داد که خبری از قرنطینه هوشمند یا غیرهوشمند هم نبود. در عمل کسانی که به امیکرون مبتلا می‌شدند، به خیال اینکه دچار یک سرماخوردگی ساده یا آنفلوآنزا شده‌اند، از خیر انجام تست و هزینه‌های آن می‌گذشتند.
هرچند می‌توان این طور ارزیابی کرد که تست‌های کرونا به هر حال هزینه فراوانی دارند و اگر قرار به انجام تست باشد، باید مراحل پس از آن و به خصوص قرنطینه اجباری افراد بیمار نیز اجرایی شود. موضوعی که هیچ وقت در کشور به سرانجام نرسید و حتی در موضوع قرنطینه هوشمند نیز اجرایی نشد. با این حال اگر تست‌های رایگان به وفور در اختیار افراد قرار می‌گرفت، افراد مشکوک می‌توانستند به سادگی به تست‌ها دسترسی داشته باشند و در صورت ابتلا، حداقل شرایط قرنطینه خانگی را رعایت کرده و منجر به سرایت ویروس به سایر افراد جامعه و به خصوص در محل کار خود نشوند.
همان طور که در نمودار بالا مشاهده می‌شود، تعداد تست‌های روزانه روند نزولی خود را به سرعت طی کرده و در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۴۰۰ به ۸۴ هزار مورد رسیده بود. این در حالی است که کارشناسان و رسانه‌ها بارها هشدار دادند که این میزان اندک آزمایش و البته دشواری دسترسی به آن، منجر به عدم مراجعه برای انجام تست و شناسایی به موقع خواهد شد. سئوال این‌جاست که چرا در شرایطی که کشورهای اروپایی با امیکرون دست به گریبان بودند، بدیهیات پیشگیری در کشور رعایت نشد؟
در آخرین روزهای دی ۱۴۰۰ و در روز ۲۵ دی ماه اعلام شد که فقط ۱۸ نفر در کشور به علت ابتلا به کرونا فوت کرده‌اند. همچنین اعلام شد که در شبانه روز منتهی به ظهر ۲۵ دی ماه، ۱۸ استان کشور مرگ صفر کرونایی را تجربه کرده و ۱۰ استان نیز فقط یک مورد فوتی داشتند. محمد مهدی گویا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت گفت که تا آن تاریخ هیچ کدام از افراد مبتلا به امیکرون فوت نکرده‌اند.
با این حال، سعید کریمی معاون درمان وزارت بهداشت اولین هشدار مطرح کرد و در همان روز گفت: میزان کل مراجعین سرپایی و بستری کرونا تفاوت نکرده، اما تعداد تست‌های مثبت افزایش یافته و این یک زنگ خطر است، از این رو تمام مراکز باید در حالت آماده باش قرار گیرند.
یک روز بعد و در ۲۶ دی ماه ۱۴۰۰ اعلام شد که تعداد موارد ابتلا به امیکرون که تست داده و ابتلای آنها به این سویه جهش یافته قطعی شده، به هزار و ۱۶۲ نفر رسیده و همچنین ۳ نفر سالمند که واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده بودند، به دلیل ابتلا به این سویه جهش یافته فوت کردند.
با این حال، همچنان روند کاهشی در موارد بیماران سرپایی، بستری و فوتی‌های کرونا مشاهده می‌شد و خبری از افزایش نبود.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) درهمان روز با انتشار گزارشی بر این موضوع تاکید کرد که کارشناسان حوزه سلامت هشدار دادند که نظام سلامت در هفته‌های آتی با چالش امیکرون مواجه خواهد شد.
طبق گزارش ایرنا به نقل از کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت؛ با وجود کاهشی بودن نمودارهای سرپایی، بستری و فوت کرونا، نگرانی برای شیوع سریع امیکرون در کشور جدی است. زنگ خطر و هشدار برای خیز ششم کرونا با گسترش امیکرون به صدا در آمده و اگر در این شرایط بخواهیم بر بازگشایی‌ها اصرار کنیم، نتایج نه چندان مناسبی در هفته‌های آتی و به خصوص نوروز ۱۴۰۱ حاصل می‌شود. تجربه کشورهای اروپایی و آمریکایی نشان می‌دهد که بازگشایی‌ها با وجود واکسیناسیون گسترده، منجر به کاهش رعایت پروتکل‌های بهداشتی شده و نتیجه‌ای جز افزایش موارد ابتلا به ویروس کرونا نداشته است.
امیکرون در روندی سریع در شهرهای کشور بیشتر شیوع یافت تا اینکه در روز ۲۷ دی ماه ۱۴۰۰ بیش از ۳ هزار مبتلا به کرونا در کشور شناسایی شد که این رقم در یک ماه منتهی به ۲۷ دی ماه بی‌سابقه بود.
همان زمان کارشناسان گفتند: سرعت سرایت امیکرون به مراتب بیشتر از دلتا است و تصمیم‌گیری‌های محدود کننده بر اساس وضعیت بستری که تاکنون در کشور انجام شده، نمی‌تواند مانع این روند سریع گسترش امیکرون باشد. در این صورت باید در انتظار وقوع موج ششم کرونا در دو ماه پایانی سال و نوروز ۱۴۰۱ باشیم.
روند افزایشی موارد ابتلا به ویروس کرونا در روز ۲۷ دی ماه به شناسایی ۳ هزار و ۱۶۳ بیمار با تست مثبت کرونا رسید. این روند در روز ۲۸ دی ماه نیز ادامه پیدا کرد و به ۳ هزار و ۶۵۳ نفر رسید. اما واکنش‌ها در برابر آن چندان محکم به نظر نمی‌رسید.
«علی رضا زالی» فرمانده عملیات مقابله با کرونا در تهران روز ۲۹ دی ماه ۱۴۰۰ گفت: آمار مراجعین نسبت به هفته گذشته نشان می‌دهد با رشد ۱۰ تا ۱۵ درصدی در مراجعات سرپایی روبه‌رو هستیم. الگوی مراجعات این بار بسیار خفیف است و دوران بیماری کوتاهی را سپری می‌کنند، اما باید مراقبت کرد. مجموع بیماران بستری در استان تهران ۷۵۸ بیمار کرونایی هستند که از این تعداد ۲۳۶ نفر در آی سی یو بستری هستند.
نادر توکلی، معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران نیز همان روز با اشاره به افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی مراجعات سرپایی در تهران نسبت به سه هفته قبل‌تر از ۲۹ دی ماه، گفت: امیکرون در تهران هم به سمت غالب شدن می‌رود و طبق الگویی که بررسی کرده‌ایم، نزدیک به ۴۵ تا ۵۰ درصد موارد ابتلا در تهران امیکرون است. در عین حال افزایش آماری هم که در کودکان به ویژه کودکان زیر ۱۰ سال داریم، همین موضوع را نشان می‌دهد. در کودکان هم ابتلا به آنفلوآنزا و امیکرون تقریبا برابر است.
اکنون وضعیت کشور از نظر کرونا در شاخه صعودی خیز ششم قرار دارد و با اینکه فوتی‌های روزانه هنوز دو رقمی است، می‌توان با برخی اقدامات محدود کننده، مانع تندتر شدن شیب نمودارها شد.
اول بهمن ماه ۱۴۰۰ اعلام شد که تعداد بیماران مبتلا به امیکرون که تست داده و مشخص شده به این سویه جهش یافته مبتلا هستند به بیش از دو هزار نفر رسیده است. این در حالی بود که تا آن تاریخ فقط ۱۴ میلیون و ۱۳ هزار و ۴۶۵ نفر هر سه دز واکسن کرونا را زده بودند و فاصله ۷ میلیون نفر میان تزریق کنندگان نوبت دوم و اول واکسن مشاهده می‌شد.
اما نکته قابل مهم این بود که در دوم بهمن ماه، با صدور ابلاغیه‌ای بازگشایی کلاس‌های درس دانشگاه‌ها و مدارس با اجرای پرتکل‌های بهداشتی ابلاغ شد و در همان تاریخ ستاد ملی مقابله با کرونا سن واکسیناسیون را به ۹ سال کاهش داد.
با توجه به سوابق همه‌گیری کرونا در کشور و خطرات و پیامدهای ناگوار آن در کشور باید هشدارهای کارشناسان از سوی مسئولان و بخش‌های ذیربط جدی گرفته شود و نهادهای نظارتی اقدامات وزارت‌خانه‌ها و نهادها و دستگاههای ذیربط را به طور مستمر مورد رصد و پایش قرار دهند. اکنون وضعیت کشور از نظر کرونا در شاخه صعودی خیز ششم قرار دارد و با اینکه فوتی‌های روزانه هنوز دو رقمی است، می‌توان با برخی اقدامات محدود کننده، مانع تندتر شدن شیب نمودارها شد.