تاسیس و گسترش خانه های بهداشت و فعالیت بهورزان در این واحدهای بهداشتی به عنوان خط اول بهداشت به خصوص در مناطق محروم و روستایی یکی از مهم‌ترین فعالیت‌ها و دستاوردهای کشور در تامین سلامت مردم به شمار می‌رود.
وزارت بهداشت با توجه به مرگ و میر بالای ناشی از بیماریهای واگیردار در کشور و همچنین مرگ و میر بالای کودکان زیر پنج سال و همچنین مرگ سالانه مادران باردار با اتکا به نتایج تجربه‌های پیشین از اجرای طرح هایی مثل " تربیت بهدار، سپاه بهداشت، بهدار روستا" و استفاده از نیروهای غیرپزشک در ارائه خدمات بهداشتی، در ابتدای دهه ۱۳۶۰ مبادرت به تاسیس واحدهایی به نام خانه بهداشت در پهنه روستاهای کشور و تربیت نیروهای اصیل و برجسته روستایی به نام بهورز کرد.
هم اکنون در کل کشور حدود ۱۸ هزار خانه بهداشت در روستاها فعال هستند و قریب به ۳۲ هزار بهورز در این خانه‌های بهداشت به مردم خدمت می کنند.
در هر خانهٔ بهداشت یک یا چند بهورز فعالیت دارند که وظیفهٔ آنها ارائه تمامی خدمات بهداشتی قابل ارائه در مرکز بهداشت به جمعیت تحت پوشش است و هر چند خانهٔ بهداشت، تحت پوشش یک مرکز بهداشتی درمانی فعالیت می‌کنند.
استان خراسان رضوی در گسترش خانه‌های بهداشت و همچنین حضور بهورزان به نسبت سایر نقاط کشور موفق عمل کرده است و اینک نام "بهورز" که بیشتر آنان را بانوان ایرانی شامل می‌شوند و از آنها به عنوان پزشک روستا یاد می‌کنند در کل جهان شناخته شده است به طوری که سازمان بهداشت جهانی نیز بهورزان را به عنوان الگو معرفی کرده است.
فعالیت ۱۲۰۰ بهورز در خراسان رضوی
مدیر توسعه شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: بهورزان با گذشت بیش از چهار دهه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نقش بی‌بدیلی در سلامت و کنترل بیماریها در بین جمعیت روستایی داشته‌اند و در تمام روستاهای کوچک و بزرگ و حتی جمعیت عشایری خدمات و مراقبتهای خود را گسترش داده‌اند.
دکتر محمد حسن درخشان افزود: هم‌اکنون حدود هزار و ۲۰۰ بهورز در خانه‌های بهداشت مناطق زیرپوشش این دانشگاه، مراقبت از سلامت روستاییان و ارائه خدمات بهداشتی به آنان را بر عهده دارند.
وی اضافه کرد: در حال حاضر ۹۰۰ خانه بهداشت در روستاهای زیرپوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعال است که این بهورزان حدود یک میلیون و ۳۵۰ هزار نفر جمعیت روستایی و شهرهای کوچک را زیر پوشش خود دارند که از این تعداد یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر از آنها در روستاها و بقیه در شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت خراسان رضوی ساکن هستند.
مدیر توسعه شبکه و ارتقای سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد اجرای نظام مراقبت از بیماریهای واگیردار در روستاها، مراقبت از مادران باردار و شیرده، واکسیناسیون کودکان، آموزشهای بهداشتی و پیشگیری از بیماریها را از وظایف بهورزان در خانه‌های بهداشت عنوان کرد.
درخشان افزود:هم اکنون ۷۵ درصد بهورزان فعال در مناطق زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد زن و کمتر از ۲۵ درصد آنها مرد هستند.
وی با اشاره به نقش بهورزان در دوران شیوع کرونا و مهار این ویروس در مناطق روستایی ادامه داد: هر بهورز در تماس یا مراجعه به در منازل روستاییان زیر پوشش خود مبادرت به غربالگری و شناسایی افراد با علایم مشکوک به کرونا کرده و آموزش‌ها و مراقبتهای لازم را ارائه می‌کند.
درخشان افزود: تلاش پزشکان خانواده و فعالیت مستمر بهورزان در کاهش رفت و آمد و تردد در روستاها و اجرای بهتر فاصله‌گذاری اجتماعی با توجه به پراکندگی جمعیت روستایی از جمله عوامل تاثیرگذار در کنترل کرونا بوده است.
بهورزان سربازان خط مقدم بهداشت و تجلی جامعه نگرترین دانش آموختگان نظام سلامت
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این خصوص گفت: توسعه سلامت در روستاهای میهن اسلامی مرهون دانش و تلاش بهورزان و تربیت‌کنندگان آنهاست و اکنون نقش موثر بهورزان در ارائه خدمات به دورافتاده‌ترین نقاط میهن اسلامی و ارتقای شاخص های بهداشتی در روستاها بر کسی پوشیده نیست.
دکتر محمد علی کیانی افزود: بهورزان به عنوان سربازان خط مقدم بهداشت، تجلی جامعه نگرترین دانش آموختگان نظام سلامت در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به روستاییان و عشایر هستند.
وی اضافه کرد: خدمات بهورزان از ابتدای دهه ۱۳۶۰ در ایران آغاز شد و ظرف همین مدت تاکنون این تلاشگران گمنام خط مقدم بهداشت نقش مهمی در ریشه‌کنی بیماریهای واگیر در سطح کشور داشته‌اند.
سرپرست دانشگاه علوم پزشکی مشهد اجرای نظام مراقبت از بیماریهای واگیردار در روستاها، مراقبت از مادران باردار و شیرده، واکسیناسیون کودکان، انجام مراقبتهای بهداشتی از گروه کودکان، میانسالان و سالمندان و ارائه آموزشهای بهداشتی در پیشگیری از بیماریها را از وظایف بهورزان در چارچوب فعالیت خانه‌های بهداشت ذکر کرد.
کیانی افزود: بهورزان به عنوان ارزشمندترین سرمایه‌های نظام سلامت در ایران طی چهار دهه پیش تاکنون با اجتماعی کردن و مشارکت دادن مردم در امور مربوط به سلامت، موجب رشد شاخصهای بهداشتی در سطح کشور از جمله استان خراسان رضوی شده‌اند.
وی ارائه مراقبتهای نوین بهداشتی، پیشگیری و کنترل بیماریهای مختلف نظیر دیابت، فشار خون و بیماریهای قلبی، کاهش شاخصهای کنترل مرگ مادران باردار و مرگ و میر نوزادان را از اقدامات مهم بهورزان در روستاها و شهرهای کوچک عنوان کرد.
دانشگاه علوم پزشکی مشهد با افزون بر ۹ هزار دانشجو در ۱۵۰ رشته علوم پزشکی مختلف و دارا بودن حدود ۲۵ هزار کارمند بهداشتی و درمانی اکنون به عنوان قطب پزشکی شرق کشور به شمار می رود.
این دانشگاه دارای ۱۶ شبکه بهداشت و درمان، ۴۶ مرکز تحقیقاتی و ۲۶ بیمارستان متشکل از پنج هزار و ۲۰۰ تخت بیمارستانی است.
در حال حاضر مدیریت خدمات بهداشت و درمان استان خراسان رضوی که ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است بر عهده ۶ دانشکده و دانشگاه علوم پزشکی مستقر در این استان است.
هم اکنون حدود پنج میلیون نفر از جمعیت خراسان رضوی زیر پوشش دانشگاه علوم پزشکی مشهد قرار دارند و به بقیه جمعیت توسط دانشکده و دانشگاههای علوم پزشکی سبزوار، نیشابور، تربت حیدریه، تربت جام و گناباد خدمات رسانی می‌شود.