چندین بار نسخه را بالا و پایین می‌کند، چشمانش را ریز می‌کند تا شاید بهتر بتواند توصیه کتبی و علامت‌های اختصاری نسخه پزشک را بخواند اما موفق نمی‌شود. در نهایت شانه‌هایش را بالا می‌اندازد، نسخه را به بیمار برمی‌گرداند و از او می‌خواهد برای اصلاح و خواناتر نوشته شدن نسخه نزد پزشک معالج بازگردد.
بیمار که از ازدحام و شلوغی و ایستادن در صف داروخانه به ستوه آمده با لحن معترضانه‌ای از ارجاع نسخه به پزشک و حضور مجدد در مطب دکتر برای اصلاح نسخه با وجود شرایط نامناسب جسمانی‌اش گلایه می‌کند. اما تکنسین داروخانه باز هم اصرار دارد که نسخه ناخوانا است و به دلیل تشابه اسمی برخی داروها، نمی‌تواند پیامدهای عرضه دارو را در چنین شرایطی به عهده بگیرد.
در این میان زن میانسالی که منتظر است تا متصدی داروخانه نسخه‌اش را آماده کند، دنباله حرف را می‌گیرد و می‌گوید متأسفانه پزشکان به دلیل تندنویسی، داروها را با خطی ناخوانا می‌نویسند. اما یکی دیگر از افراد حاضر در داروخانه معتقد است پزشکان برای مرموز ماندن حوزه کاری خود و عدم اجازه دخالت بیماران در این حوزه، نسخه‌ها را به این صورت می‌نویسند.
معضل بدخطی در عرصه‌های مختلف جامعه
دلیل این مسئله هر چه که باشد، اما نباید پیامدهای ناشی از بدخط نوشتن نسخه‌های درمانی نادیده گرفته شود. طبق گزارشات موجود، بد خط نوشتن نسخه‌ها توسط پزشکان تاکنون پیامدهای بسیاری را به دنبال داشته و در برخی اوقات موجب اشتباه بیمار در نحوه مصرف دارو شده و حتی بیمار را به کام مرگ کشانده است.
البته معضل بدخطی تنها به جامعه پزشکان محدود نمی‌شود. متأسفانه بارها و بارها شاهد مکاتبات و نامه‌های اداری بوده‌ایم که نه تنها اصول اولیه یک نامه را دارا نیستند بلکه بسیار بدخط و بی‌نظم نگاشته شده‌اند. با مراجعه به ادارات دولتی می‌توان به سطح پایین علمی و اطلاعاتی برخی از مسئولان و کارکنان در شیوه نوشتن نامه و بدخطی آنها پی برد. این در حالیست که از ادوار گذشته تاکنون، هنوز وسیله‌ای پیدا نشده که بتواند جای مکاتبات را در برقراری نظام ارتباطات بگیرد. هرچند برخی واحدهای آموزشی و علمی کشور اقدام به تدریس درسی مستقل تحت عنوان آیین نگارش اداری کردند اما اهمیت قائل شدن برای زیبانویسی در جامعه ما که دارای سنت دیرپای فرهنگی در زمینه هنر خط است دارای ارزش و اعتباری مضاعف است و نیاز است که معضل بدخطی در جامعه به صورت جدی‌تری بررسی و برطرف شود.
یک استاد دانشگاه نیز معتقد است که بدخطی در برخی حوزه‌ها یکی از معضلاتی است که بارها باعث به زحمت افتادن مردم شده و آنها را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است.
ضرورت آسیب‌شناسی و اعمال قوانین سختگیرانه برای رفع معضل بدخطی
دکتر اکبر صیادکوه، استاد رشته ادبیات و زبان فارسی دانشگاه شیراز در این باره به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: متأسفانه شاهد معضل بدخطی در حوزه‌های مختلف هستیم و این معضل موجب ایجاد مشکلات بسیاری برای مردم شده است.
وی ناخوانا نوشته شدن نسخه‌های درمانی توسط پزشکان را از مهمترین معضلات بدخطی در جامعه دانست و گفت: در بسیاری موارد زمانی که بیمار به داروخانه مراجعه می‌کند، برخی از متصدیان داروخانه قادر به خواندن نسخه‌های نوشته شده توسط پزشکان نیستند و بیمار را با وجود شرایط نامناسبی که دارد برای اصلاح نسخه به پزشک معالج ارجاع می‌دهند. این در حالیست که نسخه‌های ناخوانا می‌توانند فاجعه‌آفرین باشند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: متأسفانه برای انجام کارهای اداری و حتی نوشتن یک نامه ساده نیز با معضل بدخطی روبه‌رو هستیم و برای حل این مشکلات نیاز است که آسیب‌شناسی و قوانین سختگیرانه‌تری اعمال شود.
نقش مهم آموزش و پرورش در نهادینه کردن هنر خوشنویسی
صیادکوه آموزش خط به کودکان در سنین پایه را به عنوان مهمترین راهکار برای رفع معضل بدخطی در جامعه مطرح کرد و گفت: اگر کودکان از سنین پایین با ابزارهای نوشتاری آشنا شوند و نحوه زیبانویسی را فرا بگیرند قطعا می‌توانیم شاهد رفع معضل بدخطی در جامعه باشیم. لذا آموزش و پرورش به عنوان نهادی اجتماعی که نقش مهمی در آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و نوجوانان دارد باید به طور جدی برای حل این مشکل ورود کند.
وی با بیان اینکه آموزش و پرورش در دنیا فلسفه مهمی دارد، عنوان کرد: یکی از مهمترین وظایفی که در کشورهای توسعه‌یافته برای آموزش و پرورش تعریف شده، این است که استعدادهای مختلف کودکان را پرورش دهد. اما در جامعه ما تصور اغلب افراد از آموزش و پرورش و مدرسه رفتن فقط یادگیری دروس مختلف است. در حالی که آموزش و تدریس دروس، بخش کوچکی از وظایف آموزش و پرورش است.
این استاد دانشگاه گفت: پرورش استعدادها و مهارت‌های مختلفی که انسان در طول زندگی به آنها نیاز دارد، مسئولیت بزرگی است که بر عهده این نهاد آموزشی گذاشته شده است. در کشورهای توسعه‌یافته این کار به زیبایی و ظرافت انجام می‌شود.
وی افزود: پرورش استعداد درست‌نویسی یکی از مهارت‌هایی است که دانش‌آموزان باید یاد بگیرند چرا که این مهارت می‌تواند آینده فرد را از نظر شخصیتی و اجتماعی تحت تأثیر قرار دهد.
صیادکوه ادامه داد: هرچند ممکن است برخی افراد استعداد فطری بهتری در خوشنویسی داشته باشند. اما آموختن مهارت درست‌نویسی و خوشنویسی برای همه امکان‌پذیر است. در واقع خوشنویسی استعدادی است که در همه انسان‌ها وجود دارد و ما هر چه بتوانیم استعدادهای هنری را به ویژه در افراد با سنین پایین شکوفا کنیم به پرورش ذوق هنری و زیبایی شناسی آنها کمک بسیاری کرده‌ایم.
وی بیان داشت: بی تردید بخش زیادی از فرآیند پرورش استعدادهای هنری باید در سالهای نخست ورود به مدرسه و به تدریج صورت بگیرد تا زمانی که فرد تحصیلات خود را به پایان می‌رساند در تمام مهارت‌ها از جمله مهارت درست‌نویسی و درک مطلب توانمند شود.
خط خوش نشان‌دهنده شخصیت فرد در جامعه
او با اعتقاد به اینکه خط خوش نشان‌دهنده شخصیت فرد در جامعه است، گفت: زمانی که متنی را با خط زیبا می‌نویسیم باعث می‌شود طرز فکر دیگران نسبت به ما تغییر کند. در واقع نوشتن یک یادداشت یا متن می‌تواند موجب آشکار شدن شخصیت فرد برای دیگران شود.
صیادکوه عنوان کرد: وقتی یادداشت و نامه‌ای را با خطی زیبا از کسی دریافت می‌کنیم به صورت غیرآگاهانه او را فردی منظم و مرتب می‌دانیم. اما اگر نامه‌ای دریافت کنیم که در آن اصول جمله‌بندی و نگارش رعایت نشده باشد و خوانا نباشد، قطعا داوری و قضاوت ما در رابطه با شخصیت فرد نگارنده تغییر می‌کند.
وی بیان داشت: همان طور که گفتم نظام تعلیم و تربیت در کشور ما فقط به آموزش برخی از دروس در مدارس می پردازد که هر چند این دروس جایگاه مهمی دارند اما جزو دروس مادر و پایه محسوب نمی‌شوند. این در حالیست که مهارت یادگیری و درست‌نوشتن جزو مهارت‌های مادر و پایه هستند که نیاز است در این زمینه سرمایه‌گذاری بیشتری انجام شود.
استاد رشته ادبیات و زبان فارسی دانشگاه شیراز افزود: در واقع معضل بدخطی باید از نظر روانشناسی آسیب‌شناسی شود تا این عارضه ناهماهنگ و مذمومی که در جامعه ایجاد شده است با برنامه‌ریزی منسجم و مدونی از بین برود.
ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان برای تقویت زیبانویسی
وی با بیان اینکه برای تقویت زیبانویسی باید در دانش‌آموزان انگیزه ایجاد شود، گفت: ایجاد انگیزه موجب ترغیب دانش‌آموزان به یادگیری این مهارت می‌شود. لذا معلم یا فرد آموزش دهنده باید در این زمینه از تخصص کافی بهره ببرد. چراکه معلمان با خط خوش می‌توانند به عنوان الگو در دانش‌آموزان انگیزه زیادی ایجاد کنند.
صیادکوه اضافه کرد: در نظام آموزشی ما ناهنجاری‌هایی وجود دارد که واقعا دردآور است. به عنوان مثال درست‌خوانی و توانمندی در نوشتن از مهارت‌های مهمی هستند که باید در دوران مدرسه به درستی به دانش‌آموزان تعلیم داده شود اما متأسفانه آموزش این مهارت‌ها در برخی مدارس به معلمان و دبیرانی سپرده می‌شود که از تخصص کافی در این زمینه برخوردار نیستند. کسی که می‌خواهد مهارت های مادر و پایه را به دانش‌آموزان بیاموزد باید خودش این مهارت‌ها را آموخته باشد.
وی با اعتقاد به اینکه تخصص با مدرک داشتن تفاوت زیادی دارد، گفت: یکی از بحران‌های نظام آموزشی ما این است که در این نظام برای تخصص ارزش قائل نمی‌شوند. مثلاً در نظام آموزشی ژاپن از باتجربه‌ترین، باانگیزه‌ترین و توانمندترین افراد برای تدریس دروس در مقطع ابتدایی بهره می برند. اما در کشور ما از نیروهای ناکارآمدی در این مقطع استفاده می‌شود.
گسترش فضای مجازی؛ تهدیدی برای زبان و ادبیات فارسی
صیادکوه گسترش فضای مجازی را تهدیدی برای زبان و ادبیات فارسی دانست و گفت: متأسفانه عرصه زبان و ادبیات هم مانند بسیاری از امور دیگر از گزند دنیای مجازی در امان نمانده است و فضای مجازی نه تنها در کشور ما بلکه در کشورهای مختلف دنیا تأثیرات نامطلوبی بر زبان و ادبیات گذاشته است.
وی افزود: در حال حاضر بسیاری از افرادی که در حال فعالیت در وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند آسیب بسیاری به زبان وارد کرده اند و حتی در نوشتن متون رسمی به جای استفاده از زبان استاندارد و درست از زبان شکسته و محاوره‌ای استفاده می‌کنند.
استاد دانشگاه شیراز عنوان کرد: استفاده نادرست از زبان در شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود مسئولیت زبان که ایجاد ارتباط و انتقال پیام است به تدریج از بین برود. لذا در کشورهای پیشرفته در حال وضع قوانینی هستند که با نظارت بر شبکه‌های اجتماعی از بی‌بندوبار نوشتن و شلخته‌نویسی افراد جلوگیری کنند. در کشور ما هم باید قانونی برای جلوگیری از گسترش اینگونه معضلات وضع شود.
عدم استقبال نوجوانان و جوانان از هنر خوشنویسی
در حالی گفته می‌شود که معضل بدخطی باید از سنین پایین مورد توجه قرار بگیرد که شاهد تقلیل هنرجویان نوجوان و جوان در عرصه خوشنویسی در مقایسه با گذشته هستیم. در حال حاضر اقبال قشر جوان نسبت به کلاس‌ها و هنر خوشنویسی بسیار کمرنگ شده است و نوجوانان و جوانان کمتر به هنرهای اصیلی مانند خوشنویسی اهمیت می‌دهند.
رئیس انجمن خوشنویسان شیراز در رابطه با عدم استقبال نوجوانان از این هنر گفت: در دهه شصت که هنر خوشنویسی در اوج بود، مردم کمتر زمان خود را به موسیقی، ورزش و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی اختصاص می‌دادند. اما با گسترش شبکه‌های اجتماعی و ابداع ورزش‌های مختلف و متنوع شاهد تغییر ذائقه نوجوانان و جوانان برای گذراندن اوقات خود بودیم.
مجید چیزفهم دانشمندیان ادامه داد: در حال حاضر گسترش شبکه‌های اجتماعی، ابداع انواع ورزش‌ها و فعالیت در عرصه موسیقی برای جوانان، علاقه مندی و جذابیت بسیاری ایجاد کرده است. به طور کلی تفریحات و سرگرمی‌های مختلف موجب کمرنگ شدن و به حاشیه رفتن هنر خوشنویسی شده است.
وی افزود: شیوع بیماری کووید ۱۹ و گسترش این بیماری هم باعث کاهش تعداد قابل توجهی از هنرجویان شد و تعداد هنرجویان را از ۳۰۰۰ نفر به ۴۰۰ نفر در شرایط کنونی رساند.
افزایش اعتماد به نفس با خوشنویسی
این هنرمند پیشکسوت اضافه کرد: هنر خوشنویسی نقش بسزایی در افزایش اعتماد به نفس افراد دارد. بسیاری از افرادی که تحصیلات عالیه دارند به دلیل عدم توجه به زیبانویسی در دوران تحصیلات و به ویژه دوره ابتدایی از خط خوبی بهره نمی برند و همین مسئله موجب سرخوردگی و خجالت آنها می‌شود.
چیزفهم نیز معتقد است که هنر خوشنویسی را باید از دوران کودکی و نوجوانی در وجود افراد نهادینه کنیم و برای رفع معضل بدخطی و گسترش اثرات مثبت هنر خوشنویسی در جامعه نیاز است که آموزش و پرورش با انجمن خوشنویسان تعامل و همکاری بیشتری داشته باشد.
وی اضافه کرد: لازمه تحقق این امر این است که در وهله اول دوره‌های آموزشی خوشنویسی برای معلمان برگزار شود. در واقع معلمان باید از همان دوران کودکی، هنر زیبای خط را به دانش‌آموزان آموزش دهند.
تلاش‌های انجمن خوشنویسان برای تعامل با آموزش و پرورش
چیزفهم بیان داشت: انجمن خوشنویسان چندین بار جلساتی را با مقام‌های ارشد وزارت آموزش و پرورش برگزار و پیشنهاد خود را برای تعامل و همکاری با آموزش و پرورش به منظور رفع معضل بدخطی در جامعه مطرح کرده است.
رئیس انجمن خوشنویسان شیراز گفت: ما حتی پیشنهاد دادیم که این دوره‌های آموزشی را برای معلمان به صورت رایگان برگزار کنیم. این در حالیست که آموزش و پرورش چند میلیون یا چند میلیارد تومان برای برگزاری دوره‌های ضمن خدمت فرهنگیان هزینه می‌کند.
چیزفهم عنوان کرد: متأسفانه شاهد هستیم که برخی از دانش‌آموزان از خط بهتری نسبت به معلمان خود برخوردار هستند. در صورتی که معلمان با خط زیبا می‌توانند الگوی مناسبی برای همه دانش‌آموزان باشند.
این استاد خوشنویسی اضافه کرد: انجمن‌های خوشنویسی قابلیت آموزش به معلم‌ها در تمام شهرهای کشور را دارند. لذا باید شرایطی فراهم شود تا معلمان در این دوره‌های آموزشی شرکت کنند و حتی می‌بایست امتیازاتی برای حضور آنها در دوره‌های مختلف خوشنویسی در نظر گرفته شود.
وی یادآور شد: کار خوشنویسی یک کار فنی و تخصصی است و دانش‌آموزی که می‌خواهد دوره‌های آموزشی خوشنویسی را آغاز کند باید سواد خواندن و نوشتن داشته باشد. لذا پایه سوم یا چهارم ابتدایی بهترین دوران برای آموزش خوشنویسی به کودکان است.
کلید اصلی داشتن خط زیبا پیش از ورود به مدرسه
اما معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش فارس نظر دیگری دارد. وی معتقد است که کلید اصلی داشتن خط زیبا در کودکان تقویت دست‌ورزی و مهارت‌های حرکتی ظریف است که این مهارت یکی از اصلی‌ترین مهارت‌هایی است که همه کودکان پیش از ورود به مدرسه باید توانایی لازم را در آن کسب کنند.
مجید بذرافکن داریونی در این باره افزود: مهارت‌های حرکتی ظریف به مجموعه حرکاتی گفته می‌شود که موجب تقویت عضلات ظریف مچ، دست و به ویژه انگشتان خواهد شد.
وی گفت: تمرینات حرکتی مختلفی وجود دارد که سبب افزایش قدرت ماهیچه‌های ظریف دست کودکان می‌شود. اگر رشد ماهیچه‌های ظریف انگشتان کودکان قبل از ورود به مدرسه به موقع انجام شود قطعا قدرت مانور و کنترل آنها بر روی قلم افزایش می‌یابد.
او اضافه کرد: بازی کردن با گِل رُس، وَرز دادن خمیر و مچاله کردن یا قیچی کردن کاغذ موجب می‌شود که ماهیچه‌های دست کودک رشد کند و کودک بتواند تسلط بیشتری بر کنترل قلم و نوشتن داشته باشد. لذا شهامت نوشتن در کودکان باید قبل از دوران مدرسه در آنها ایجاد شود.
اختلالی به نام نارسانویسی
بذرافکن گفت: البته گاهی مشکل دانش‌آموز در نوشتن به حدی است که یادگیری او را تحت تأثیر قرار می‌دهد که از این مشکل تحت عنوان اختلال نارسانویسی یاد می‌کنند.
وی افزود: دانش‌آموزانی که دچار این اختلال هستند دست‌خط‌های نامرتبی دارند، کلمات را به صورت مبهم و ناخوانا می‌نویسند و در دیکته‌نویسی ضعیف عمل می‌کنند. البته برخی از علل ایجاد اختلال نارسانویسی را می‌توان با کمک روانشناسان و استفاده از کاردرمانی رفع کرد.
معضل اصلی آموزش و پرورش در دوران کرونا افت تحصیلی است نه زیبانویسی
بذرافکن در رابطه با شرایط کنونی نظام آموزشی در کشور به خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: در شرایط کنونی که با کرونا مواجه هستیم یکی از مهمترین معضلات ما این است که با افت تحصیلی دانش‌آموزان، افزایش تعداد بازماندگان از تحصیل و آسیب‌های روحی دانش‌آموزان در ایام کرونا روبه رو شده‌ایم که رسیدگی به این مشکلات در اولویت آموزش و پرورش قرار دارد و پرداختن به این مسائل مهمتر از پیشبرد اهداف آموزش و پرورش در زمینه شکوفایی استعدادها و مهارت‌های دانش‌آموزان است.
وی ادامه داد: نباید در چنین شرایطی نگاه آرمان‌گرا داشته باشیم. اگر ظرفیت‌ها، امکانات و مشکلات در شرایط کنونی را در کنار هم قرار دهیم متوجه خواهیم شد که رسیدن به برخی آرمان‌ها دشوار است. هرچند که غفلت از آنها هم پسندیده نیست.
بذرافکن افزود: اگر فضا ایده‌آل‌تر باشد قطعا می‌توانیم به پرورش مهارت‌های دانش‌آموزان و ارتقا معلمان در حوزه‌های مختلف بپردازیم. هرچند که در حال حاضر هم پرورش برخی مهارت‌ها در معلمان از جمله زیبانویسی آنها از سوی آموزش و پرورش مورد غفلت قرار نگرفته است.
آموزش هنر خوشنویسی به معلمان در دانشگاه فرهنگیان
این مقام مسئول اضافه کرد: در آموزش‌هایی که معلمان در دانشگاه فرهنگیان فرا می گیرند؛ هم مبانی هنر به آنها آموزش داده می شود و هم واحدهایی به صورت عملی در این زمینه می‌گذرانند. در این دانشگاه بخشی داریم که به هنر خوشنویسی معلمان اختصاص یافته است.
وی بیان کرد: ما هم بر این باور هستیم که رابطه بسیار نزدیکی بین خوش‌خطی معلمین و خوش خطی دانش‌آموزان وجود دارد و از آنجا که دانش آموزان در سنین پایین بسیار الگوپذیر هستند اگر بر روی خوش نویسی معلمان سرمایه‌گذاری شود قطعا شاهد تأثیرات خوبِ این اقدام بر خط دانش آموزان خواهیم بود اما ما معتقد هستیم که مداخله‌های به هنگام، قبل از ورود به مدرسه می‌تواند به صورت اساسی‌تری از بدخطی افراد در سنین پایین جلوگیری کند.
بذرافکن یادآور شد: در زمان گذشته از خط نسخ در کتب آموزشی استفاده می‌شد اما در حال حاضر کتاب‌ها برای دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی با خط تحریر طراحی شده‌اند تا از این طریق موجبات خوش خطی و زیبانویسی در کودکان فراهم شود. معلمان هم در تلاش هستند تا بتوانند با هدایت و تشویق دانش‌آموزان به زیبانویسی تا حدی به رفع معضل بدخطی آنها کمک کنند.
گسترش بدخطی در دانش‌آموزان با شیوع کرونا
اگرچه معضل بدخطی در دانش‌آموزان پدیده تازه‌ای نیست اما این معضل با شیوع کرونا گسترش بیشتری یافت. بیش از دو سال از جولان ویروس کرونا در کشور می‌گذرد و در طول این مدت شرایط تدریس به دانش آموزان دچار تغییر و تحولات بسیاری شد. آموزش آنلاین هر چند تجربه جدیدی برای دانش‌آموزان بود، اما در این مدت آنها را با چالش های زیادی هم مواجه کرد. بزرگ‌ترین قربانی آموزش به شیوه مجازی، استعدادهای دانش‌آموزان و فراگیری مهارت‌های زندگی بود و تداوم این بیماری آسیب جدی تری به مهارت‌هایی از جمله زیبانویسی و درست‌خوانی کودکان و نوجوانان وارد کرد که بدون شک این آسیب‌ها نقش بسزایی در زندگی آینده آنها و افزایش معضل بدخطی در جامعه خواهد داشت.