به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، روند پذیرش عضویت یک کشور در اتحادیه اروپا که به نظام بسته خود برای پذیرش اعضای جدید شهره است، زمان‌بر و پیچیده است. برخی کشورها سال‌ها در انتظار عضویت مانده‌اند؛ روند عضویت کروواسی در اتحادیه ۱۰ سال به طول انجامید. در مورد پیچیدگی روند عضویت هم همین بس که بدانیم، کشور متقاضی عضویت باید از ثبات اقتصادی و سیاسی برخوردار باشد. مرحله دشوار بعدی نیز، ضرورت کسب رای مثبت همه ۲۷ عضو اتحادیه برای پذیرفتن عضو جدید است.
همه آنچه گفته شد و با در نظر گرفتن شرایط بی‌ثبات اوکراین به‌عنوان کشوری درگیر جنگ، آینده عضویت این کشور را در اتحادیه اروپا در هاله‌ای از ابهام فرومی‌برد و حتی این سوال را مطرح می‌کند که چراغ سبز اروپا به این درخواست واقعی است یا ژست نمادین این نهاد در چنگ و دندان نشان دادن به روسیه؟
پیشینه
روابط اوکراین با اتحادیه اروپا از دو سال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و از توافق بوداپست (۱۹۹۴) آغاز شد. پس از آن نیز نام این کشور در ۱۹۹۸ در سیاست همسایگی اتحادیه قرار گرفت.
در دسامبر ۲۰۰۸، چهار سال پس از انقلاب نارنجی، مردم اوکراین در یک نظرسنجی شرکت کردند و ۴۴.۷ درصد آنان به الحاق کشورشان به اتحادیه اروپا رای مثبت دادند. در آوریل سال ۲۰۲۱ میلادی، «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهوری اوکراین که در وضعیت پرتنش با روسیه قرار گرفته بود در دیدارهایی با رئیس جمهوری فرانسه و صدراعظم آلمان درخواست آغاز روند عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا را ارائه داد.
سرانجام پس از مدتها تنش میان کی‌یف و مسکو، «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه در ۲۵ فوریه (۵ اسفند) دستور «عملیات نظامی» را در اوکراین صادر کرد تا این روابط پرتنش سرانجام به جنگ در خاک اوکراین منجر شود. این اقدام واکنش های غرب و به ویژه اتحادیه اروپا را در محکومیت روسیه در پی داشت.
رئیس جمهوری اوکراین روز یکشنبه همین هفته از اتحادیه اروپا خواست با عضویت فوری کشورش در این نهاد از طریق «روند ویژه» موافقت کند. این درخواست از همان ابتدا با حمایت «اورسولا فون در لاین» رئیس کمیسیون اروپا مواجه شد. وی در مصاحبه با شبکه خبری «یورونیوز» گفت: آنها از ما هستند و می‌خواهیم در درون اتحادیه باشند.
روز سه‌شنبه، هشت کشور اتحادیه اروپا مذاکره فوری پیرامون عضویت اوکراین در این اتحادیه را خواستار شدند. در نامه‌ای به امضای روسای جمهوری این کشورها آمده است: ما، روسای جمهور بلغارستان، جمهوری چک، استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، اسلواکی و اسلوونی که از اعضای اتحادیه اروپا هستیم قویا باور داریم که اوکراین مستحق دریافت الحاق فوری اتحادیه اروپا است.
پارلمان اروپا دیشب (۱۰ اسفند) با ٦٣٧ رای مثبت، ١٣ رای مخالف و ٢۶ رای ممتنع درخواست اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا را پذیرفت. اما این پذیرفتن تنها به منزله آغاز روند بررسی عضویت اوکراین است.
اهمیت موضوع
شبکه خبری «فرانس ۲۴» در مورد وضعیت درخواست اوکراین نوشت: برخی دیپلمات‌ها عضویت اوکراین را در شرایط فعلی و در بحبوحه جنگ با روسیه مخاطره‌آمیز می‌دانند. چرا که روسیه یکی از شرط های خروج نیروهایش از این کشور را «بی‌طرفی کامل» اوکراین عنوان می کند.
«فرانسوآ اولاند» رئیس جمهوری سابق فرانسه در مصاحبه‌ای گفت: آنچه که فوریت دارد، نه عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا که خروج روسیه از اوکراین است.
از سوی دیگر، زلنسکی در ارائه درخواست عضویت اوکراین، از عبارت «روند ویژه» ای سخن گفته که اصلا در اتحادیه پیش‌بینی نشده است. اگر قرار باشد که اوکراین از چنین چیزی بهره‌مند شود این روند باید با اصلاح در معاهده ایجاد شود که این امر خود سال‌ها زمان می‌برد.
«پاسکال ژوآنن» مدیرکل اندیشکده «روبر شومان» فرانسه در گفت‌گو با فرانس ۲۴، گفت: این اقدام راه حلی نیست که در کوتاه مدت جواب دهد.
این کارشناس اروپا عنوان کرد: در واقع، ما نمی‌توانیم برای اوکراین سریع‌تر از سایر کشورهای عضو پیش برویم. به تجربه می دانیم که روند عضویت حدود ده سال طول می کشد.
«ژان کاترمر» از کارشناسان مسائل اروپا به روزنامه «لا لیبراسیون» گفت: به رغم آنکه عضویت سریع اوکراین در اتحادیه نقض قوانین و حقوق محسوب می‌شود اما به نظر می رسد که ۲۷ کشور عضو بر سر آن اجماع دارند. حتی اگر این عضویت فوری، اتحادیه را وارد وضعیت جنگی کند. برای این منظور می‌توان از معاهده لیسبون و «بند کمک متقابل» بهره برد که شبیه ماده ۵ پیمان سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) استفاده کرد.
به هر روی اوکراین راهی جز طی کردن مسیر طولانی و دشوار رویه معمول را ندارد. نخست آنکه درخواست باید به طور رسمی توسط کمیسیون، پارلمان اروپا و کشورهای عضو پذیرفته شود و سپس توسط شورای اروپا به اتفاق آرا تایید شود.
تاکنون بخشی از مرحله نخست شامل ارائه درخواست رسمی و نیز رای مثبت پارلمان، انجام شده است. به گفته «شارل میشل» رئیس کمیسیون اروپا، حساسیت‌ها و اختلاف نظرهای اعضای اتحادیه در مورد گسترش این نهاد هم مساله‌ای است که باید مورد توجه قرار گیرد.
ژوآنن معتقد است: در مراحل بعدی، یک رویه دست و پا گیر و پیچیده آغاز می شود که طی آن اوکراین باید با معیارهای ۳۵ فصل که همه فعالیت های اتحادیه اروپا را پوشش می دهد، مطابقت داشته باشد. از کشور متقاضی خواسته می شود تا خود را به سطح استانداردها و قوانین موجود در اتحادیه از نظر انرژی، محیط زیست، مالیات، سیاست اجتماعی برساند.
مرحله نهایی شامل امضای معاهده الحاق بین کشورهای عضو و کشور متقاضی است. این معاهده پس از آن باید توسط کشور ملحق شده و همه کشورهای عضو، بدون استثنا، به تصویب برسد.
ارزیابی
در پی بروز جنگ در اوکراین، رئیس جمهوری این کشور بارها اتحادیه اروپا را به کمک و حمایت فراخواند. کشورهای اروپایی در اقدامی هماهنگ در برابر مسکو موضع گرفته و اقدام نظامی مسکو را که به جنگی تمام عیار در اوکراین منجر شده، محکوم کردند. نهادهای اروپایی که با تحریم روسیه و ارسال تجهیزات نظامی و سلاح به اوکراین به اقدام پوتین واکنش نشان دادند، حالا با رای مثبت اولیه به تقاضای عضویت اوکراین قصد دارند، همبستگی خود را با کشور همسایه اعلام کنند.
«آنتویین گری» سخنگوی «استفان سژورنه»، رئیس گروه «احیای اروپا» در پارلمان اروپا در گفت‌وگو با فرانس ۲۴ گفت: آنچه نمایندگان پارلمان اروپا و رهبران اروپایی انجام می دهند مورد توجه و انتظار مردم اوکراین است. در این ساعات جدی، کمترین کاری است که نهادهای اروپایی و منتخبان آن می توانند در این لحظه تاریخی انجام دهند.
شارل میشل همچنین عنوان کرده که اوکراین در این دوران می‌تواند ارتباط نزدیک تری با نهادهای اروپایی داشته باشد و از زلنسکی برای شرکت منظم در اجلاس سران کشورها و دولت ها دعوت بعمل آورد.
این دست اظهارنظرها در کنار روندی که تا عضویت در اتحادیه اروپا در پیش روی اوکراین است و نیز جنگی که تا کی‌یف پایتخت اوکراین کشیده شده است، آینده این کشور را در اتحادیه اروپا به چالش می کشد. اتحادیه اروپا به عنوان نهاد و ساختاری اداری از روندهای طولانی اتخاذ تصمیم و اجرایی کردن آنها مستثنی نیست. از سوی دیگر این نهاد هر قدر در دفاع از اوکراین مصمم باشد، پس از تحریم روسیه خود با چالش اساسی تامین انرژی که بخش مهمی از آن توسط روسیه تامین می شد، مواجه است.
حال باید دید اتحادیه اروپا در روزهای آینده به چه اقدام عملی دست خواهد زد و آیا حاضر است با پذیرش عضویت اوکراین، خود را در وضعیت جنگ و رویارویی مستقیم قرار دهد؟