شکلگیری انقلابها و جنبشهای اجتماعی علاوه بر تاتیرپذیری از شاخصههای هنری بازمانده از دوران گذشته به ویژه مظاهر هنری و فرهنگی عدالتخواهانه، خود بر چگونگی تداوم هنر و ارائه سبکها و جریانهای جدید در شاخههای مختلف هنری اثرگذار هستند.
در انقلاب اسلامی ایران بنا به دیدگاه برخی کارشناسان، اثرگذاری جریان اجتماعی برخاسته از اندیشهها و ارزشهای اسلامی و شیعی بر هنر و ادبیات بهمراتب بیش از تأثیرپذیری آن از تعلقات هنری و ادبی پیش از انقلاب بوده است.
در این رابطه و همزمان با هفته هنر انقلاب اسلامی موضوع «مانایی هنر انقلاب، راهبردها، فرصتها و چالشها» با حضور مسوولان، هنرمندان و صاحبنظران این عرصه در میزگرد ایرنا مرکز چهارمحال و بختیاری مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه آن کمبودها و نواقص موجود در فضای هنری و فرهنگی استان و راهکارهای پیشنهادی نیز از سوی حاضران بیان شد.
هنر انقلابی باید تبیینگر و امیدآفرین باشد
رییس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری در ابتدای این میزگرد و در تعریف هنر انقلاب و چارچوب آن گفت: هنر یک ابزار است و به تنهایی مفهوم و موضوعیت ندارد و در این رابطه، چگونگی استفاده از این ابزار مهم است و بر همین اساس نمیتوان چندان درباره هنر انقلابی و غیرانقلابی و یا هنر ارزشی و غیر ارزشی دستهبندی مشخصی را ارائه کرد.
احسان قائدی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری و ضرورت تغییر دید هنرمندان برای خلق آثار انقلابی و ارزشی افزود: پسوند انقلابی در ادامه هنر به این معناست که هنر در راستای اهداف و سیاستهای انقلاب اسلامی تداوم یابد که در این تعریف، شناسایی اهداف نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوان از هنر در تبیین این اهداف به درستی استفاده کرد.
وی استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی و برپایی عدالت، فقرزدایی و زدودن محرومیت را اصلیترین و در عین حال سادهترین علت شکلگیری انقلاب دانست و تصریح کرد: هنر باید برای تبیین این مفاهیم پایه به کار گرفته شود.
رییس حوزه هنری استان تبیین داشتهها و دستاوردها را نیز از الزامات به کارگیری هنر در مفهوم هنر انقلابی بیان کرد و گفت: در وضعیت فعلی که دشمن به شدت در حال اقدام علیه انقلاب است، لازم است هنر انقلاب، تبیینگر و امیدبخش باشد.
قائدی در ادامه درباره علل شکلگیری حوزه هنری انقلاب اسلامی و دیگر نهادهای هنری و حمایتی همچون بسیج هنرمندان و کمیته امداد امام خمینی (ره) همسو با وزارتخانههای متولی امر در کشور افزود: موضوع اصلی در این بحث به نقد عملکردی بازنمیگردد بلکه به طور معمول با تغییر دولت، تغییرات به فضای فرهنگ و هنر زیر مجموعه دولت نیز کشیده میشود از این رو حوزه هنری با پسوند انقلاب اسلامی تشکیل شد تا فارغ از تأثیرپذیری از سیاستهای دولت در مسیر اهداف و آرمانهای انقلاب حرکت کند، به تولید اثر و پرورش نیروهای دغدغهمند بپردازد و جریان ساز شود.
وی تصریح کرد: اینکه با برخی بزرگنماییها تصور شود ارزشها در حال ترویج است، صحیح نیست، اگر یک هنجار درست به طور نمونه در قالب یک تئاتر تبیین شود آنگاه میتوان گفت که هنر انقلابی شکل گرفته است.
وی کمک به بالارفتن سطح فهم و فرهنگ مردم با استفاده از هنر را نیز انقلابی دانست و اظهار داشت: اینکه هنر به بخشهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کمک کند، آنگاه هنر انقلاب اسلامی نیز نامیده میشود.
تفاوت هنر انقلاب با دیگر مکاتب و سبکهای هنری در نوع محتوا است
هنرمند با سابقه تئاتر چهارمحال و بختیاری و یکی از فیلمسازان استان در ادامه این میزگرد در پاسخ به این سوال که آیا هنر انقلاب را میتوان یک مکتب به شمار آورد و از آن به عنوان یک هنر جریانساز نام برد؟ گفت: موضوع هنر انقلاب اسلامی همچنان در مرحله تدوین قرار دارد، در این مقوله بخشهای نظری و تئوریک و همچنین بخش میدانی و عملی مورد بحث است که برای بیان تعریف صحیح از هنر انقلاب باید به هر بخش به صورت جداگانه پرداخته شود.
قاسم اسماعیلی با بیان اینکه در تعریف هنر انقلاب بیان تفاوتها به فرم محدود نمیشود، افزود: از آنجایی که ابزار هنر در فرم و برونمایه دارای یک تعریف واحد و همگانی است، تفاوتها در این بحث قرار نمیگیرد.
این هنرمند عرصه تئاتر و نمایش تصریح کرد: تفاوتها از جایی آغاز میشود که بحث محتوا به میان میآید،در واقع محتوا است که تفاوت میان هنر انقلاب و دیگر سبکها و مکاتب هنری را شکل میدهد.
وی تبدیل شدن هنر انقلاب به یک سبک متمایز را نیازمند گذر زمان و تولید نمونههای شاخص به عنوان شاخصه و قله سبک دانست و یادآور شد: دایره هنر انقلاب دایره بسته و کوچکی نیست و قادر است تمامی نیازها را رفع کرده و به پیشرفت جامعه کمک کند چرا که تمامی آنچه از نظر محتوا ارزشمند محسوب میشود میتواند، در این دایره قرار گیرد و بخشی از هنر انقلاب باشد.
تجلی هنر انقلابی در هنر شهری به هماندیشی هر چه بیشتر دستگاههای متولی نیاز داد
عضو و رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهرکرد نیز در بیان جایگاه هنر انقلاب اسلامی در هویت بخشی به هنر و مبلمان شهری ابتدا به تعریفی از هنر و اصالت هنر انقلاب پرداخت و گفت: هنر وسیلهای برای بیان همه خوبیها، پیشرفتها، بیداریها و از طرفی وسیلهای برای ابراز غفلتها به شمار میرود و دامنه آن محدود به طبیعت و یا اشکال تجریدی نیست.
ماشاالله ایزدی با بیان اینکه هنر انقلاب اسلامی مبتنی بر اندیشههای امام راحل شکل گرفته است تا در مسیر خدمت به مردم و برقراری عدالت قرار گیرد، به تاثیر اندیشههای امام خمینی (ره) در اقصی نقاط جهان اشاره کرد و افزود: با ترویج این اندیشهها، نظام لیبرالی غرب و کمونیستی شرق در تقابل با انقلاب و هنر انقلاب اسلامی قرار گرفت و هویت متفاوتی از آن را نشان داد.
وی در ادامه به همراهی هنرمندان در عرصههای سازندگی و دفاع و در مسیر بلوغ فکری و آگاهی بخشی به مردم پس از شکلگیری انقلاب اسلامی اشاره کرد و یادآور شد: بزرگترین هنر شهادت است و اوج هنر را پس از انقلاب میتواند در عرصه ایثار و فداکاری رزمندگان مشاهده کرد و هنرمندان در این دوران در کنار مردم نقش خود را در اعتلای هنر دینی به خوبی ایفا کردند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه هنر تجلی فرهنگ است و در فرهنگ مردم و مناطق مختلف نشانههای از جایگاه هنر دیده میشود، گفت: درباره اثرگذاری هنر انقلاب در هویت بخشی هنر شهری آنچه در شهری همچون شهرکرد دیده میشود بیانگر آن است که کارهای فاخر فرهنگی همچنان در حداقل قرار دارند و استعدادیابی و استعداد سنجی مشخصی برای به کارگیری هنر انقلابی در شاخصههای هنر شهری چون ورودیها، مبلمان و بازارچهها شکل نگرفته است.
ایزدی لازمه تجلی هنر انقلابی در هنر شهری را در هماندیشی هر چه بیشتر دستگاههای متولی با یکدیگر دانست و افزود: هنوز چشمانداز مشخص و اداره قوی برای به کارگیری جلوههای هنر شهری در سطح کلان دیده نمیشود.
وی، پویایی، سازندگی، خلاقیت، نشاط، مردمی بودن، برآمده از اعتقادات و متعالی بودن را از ویژگیهای هنر انقلاب بیان و تصریح کرد: اگرچه این ویژگیها در نزد هنرمندان کشور و استان وجود دارد اما برای حضور در عرصه هنر شهری هنوز اغناءکننده و کافی نیست.
انقلاب اسلامی ایران ؛ مکتبیترین و مکتوبترین انقلابی
نویسنده هنرمند چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی دیگر از حاضران در این میزگرد در خصوص پیشگامی جریان ادبیات در هنر انقلاب و چگونگی تداوم آن در چهار دهه از عمر انقلاب اسلامی گفت: ادبیات در همه انقلابهای جهان پیشرو بوده است و نقش اشعار و شعرای آزادیخواه در انقلابها همواره مشهود است.
سجاد خالقی افزود: از زمان انقلاب فرانسه، داستان و رمان و همچنین چاپ مقالات باعث شد تا ادبیات یک ابزار برای اقدامات انقلابی و یک اصل برای تغییر در ذائقه و زاویه دید مردم به شمار برود.
وی با بیان اینکه در انقلاب ۵۷ مردم ایران نیز شعر و ادبیات نیز نقش خود را به خوبی ایفا کرد، یادآور شد: انقلاب اسلامی ایران را میتوان مکتبیترین و مکتوبترین انقلابی دانست که بر پایه فکر و آگاهی شکل گرفت، انقلابی که رهبر آن مخالف خونریزی، کودتا و درگیری است چرا که به اصالت کار و پایههای تنویر افکار به خوبی واقف است
نویسنده کتاب «مردهای مرز شرقی» به نقش کتابها و نوشتههای افرادی چون شریعتی و شهید مطهری در تنویر افکار عمومی اشاره کرد و گفت: شاکله انقلاب ایران از ادبیات و کتاب شکل گرفت و ادامه یافت اما این جریان پیشرو ادبیات از حدود ۲۰ سال قبل سرعت خود را از دست داد و نتوانست همچون دوران شکلگیری انقلاب نقش خود را ایفا کند.
خالقی علت کُند شدن حرکت ادبیات در مسیر هنر انقلاب را ناشی از رشد فضای مجازی، توسعه جلوههای بصری همچون سینما و تلویزیون و حمایت نشدن هنرمندان و نویسندگان دانست و افزود: برخی مرزبندیها و فاصلهگذاریها میان هنرمندان رشتههای مختلف نیز موجب شد تا جریان ادبیات از موثر بودن فاصله بگیرد.
این نویسنده به ورود نسل جدید نویسندگان جوان از حدود ۱۰ سال گذشته اشاره کرد و ادامه داد: حضور و فعالیت این دست نویسندگان در حال انسجام یافتن است و اتفاقات خوبی را نیز رقم زده است، اگر چه این نسل از نویسندگان میتواند در تداوم و رونق جریان ادبیات و هنر انقلابی موثر باشد اما هنوز تا رسیدن به قلهها فاصله دارد.
در بخش دوم این میزگرد و پس از طرح مباحث اولیه در باب تعریف هنر انقلاب و مبانی آن در برخی رشتههای تخصصی، حاضران به طرح دیدگاههای خود در خصوص اقتصاد هنر و چگونگی رونق بخشی به جریان هنری و فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری پرداختند که ادامه شرح آن آمده است.
تبدیل تولیدات هنری به کالاهای تزئیتی ناشی از شکل نگرفتن چرخه اقتصاد هنر است
رییس حوزه هنری چهارمحال و بختیاری به عنوان آغازگر این بخش از گفتوگوها اقتصاد هنر را تابع ۲ وضعیت مطلوب و وضعیت موجود دانست و گفت: وضع مطلوب اقتصاد هنر آن است که تولیدات فرهنگی و هنری به بخشی لاینفک از سبد خانوارها تبدیل و کتاب، آلبوم موسیقی و دیگر کالاهای فرهنگی در مجموع هزینههای معمول خانوادهها گنجانده شود.
احسان قائدی با بیان اینکه شکل نگرفتن اقتصاد هنر، تولیدات هنری را به یک کالای تزئینی و فعالیت هنری را به فعالیتی تجملی تبدیل میکند، افزود: این روند میتواند هنر را به اقشار پردرآمد جامعه محدود کند و علاوه بر آنکه هنر را از ریل جریان سازی خارج میکند موجب استعدادکُشی در این فرآیند شود.
وی ادامه داد: با شکل نگرفتن اقتصاد هنر و قرار نگرفتن در مسیر مطلوب آن، تنها افرادی میتوانند در این عرصه فعالیت کنند که دغدغه اقتصادی نداشته باشند همانگونه که امروزه نیز در برخی رشتههای هنری همچون رشتههای هنرهای تجسمی به واسطه قیمت بالای مواد و ابزار کار، چنین وضعیتی شکل گرفته است.
قائدی به اقدامات اخیر حوزه هنری استان در اجرای برنامههای «قاب مهربانی» و «قاب بهشت» اشاره و تصریح کرد: در این برنامهها با فروش آثار هنری برای تامین بخشی از هزینههای آزادسازی زندانیان جرایم غیر عمد و حمایت از خانوادههای آنان تلاش شد تا هنر به نوعی به امور اجتماعی پیوند خورده و در جریان اجتماع قرار گیرد و این فکر و اندیشه شکل بگیرد که مردم به سمت خرید اثر هنری ترغیب شوند.
رییس حوزه هنری استان با اشاره به اهمیت حلقه تولید، توزیع و ترویج هنر و تولیدات هنری یادآور شد: با وجود آنکه در بحث تولید حرفهای زیادی برای گفتن وجود دارد اما به دلیل آنکه فضایی برای توزیع و بستری برای ترویج تولیدات هنری و فرهنگی در استان وجود ندارد، این حلقه هنوز به درستی شکل نگرفته است و همچنان آثار برجسته هنرمندان استان همچون رمان «بُرشکن» نوشته مرحوم حمید علیدوستی و برنده قلم زرین برای عموم ناشناخته است.
مشکلات بخش اقتصادی هنر استان به نوع نگاه و کمبود نیروی کاردان باز میگردد
وی با بیان اینکه در بحث اقتصاد هنر در استان اقدام موثری انجام نشده است و دستگاههای متولی نیز هنوز برای ورود به این مقوله برنامهای نداشتهاند، تمامی مشکلات این حوزه را ناشی از نوع نگاه به هنر و آثار هنری در استان دانست.
قائدی کمبود نیروی کاردان در بحث متولیگری هنری در استان را یادآور شد و با انتقاد از عملکرد برخی دستگاهها در از دست دادن فرصت مدیریتی فرهنگسرا بزرگ شهرکرد و یا واگذاری بنای تاریخی اتاق آیینه به صندوق توسعه صنایعدستی و فرش دستباف و احیاء و بهرهبرداری از اماکن تاریخی و فرهنگی گفت: با وجود فضاهای مناسب در استان همچنان برای یافتن مکانی که بتوان به صورت ویژه تولیدات و محصولات هنری هنرمندان بومی را عرضه کرد و به فروش رساند، مشکلاتی وجود دارد.
رییس حوزه هنری با تاکید بر اینکه اگر قرار است اقتصاد هنر شکل بگیرد باید ابتدا نیاز به آن در جامعه نهادینه شود، افزود: هزینههای گزافی برای تولید آثار صرف میشود اما تا زمانی که آثار دیده نشود و به جامعه معرفی نشود نمیتوان به اتصال حلقههای اقتصاد هنر امیدوار بود.
رسانهها تولیدات هنری را زیر تیغ نقد قرار بدهند
وی نقش رسانهها در ترویج و گسترش بستر توزیع آثار و تولیدات هنری را متذکر شد و اظهار داشت: اینکه رسانهها، تولیدات فرهنگی و هنری را زیر تیغ نقد قرار دهند نیز میتواند به دیده شدن آثار و معطوف کردن نظر و نگاه جامعه به تولیدات، اثرگذار باشد.
قائدی ادامه داد: همانگونه که فضا و وضعیت موجود اقتصاد هنر در استان تبیین میشود نیاز است که نظام پیشنهادها نیز ساماندهی شود و راهکارها ارائه شود که در این رابطه حوزه هنری در یک سنگر در کنار دیگر متولیان و دستگاههای فرهنگی چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است.
وی با تاکید بر همافزایی دستگاههای اجرایی برای رفع مشکلات هنری و فرهنگی استان و شکلدهی اقتصاد هنر به منظور دستیابی به مسیر تعالی هنر و پرورش استعدادها، گفت: به طور مثال در حوزه هنری برای نامگذاری میدانها و معابر به نام فرهیختگان و شخصیتهای برجسته و همچنین حل مسائل فرهنگی جامعه هدف هر یک از دستگاهها، برنامههایی مدون شده است که عملی شدن آنها به همافزایی و همراهی نیاز دارد.
جزیرهای کار کردن دستگاههای فرهنگی آسیبزننده است
رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهرکرد در این بخش از میزگرد با بیان اینکه ابراز ناراحتی و گلایه از انجام نشدن صحیح امور مرتبط با هنر و فرهنگ و انتقاد پیدرپی بر عملکردها چندان نمیتواند به حرکت در مسیر تعالی و توسعه کمک کند، گفت: مهم آن است که پیشنهادهای راهبردی و راهکارهای عملیاتی نیز در کنار انتقادات ارائه شود.
ماشاالله ایزدی افزود: بسیاری از امور انجام شده در استان به ویژه در حوزههای معماری و شهرسازی، پیوست فرهنگی ندارد و اگر امروز در منطقهای چون منظریه شهرکرد، مردم از نبود امکانات و زیرساختهای فرهنگی و هنری صحبت میکنند، مشکل آن است که در زمان احداث، به این نیازها و ضرورتها توجه جدی نشده است.
وی با اشاره به اینکه تنها داشتن نگاه فرهنگی نیز در برخی امور کافی نیست و متولیان باید با تمام وجود و علاقه در مسیر تعالی فرهنگ و هنر انقلاب وارد شوند، تصریح کرد: حرکت در این مسیر به خرد جمعی و هماندیشی تمامی متولیان و دستگاههای فرهنگی استان نیاز دارد تا مبانی و زیرساختهای این امور به درستی معرفی و تبیین بشود.
ایزدی ضرورت رفع موانع از پیش روی هنرمندان و افراد فعال در عرصه هنر و فرهنگ را نیز یادآور شد و گفت: با وجود آنکه در این عرصه افراد سرآمدی در استان وجود دارد اما از آثار آنان به جد حمایت نمیشود که لازم است در این رابطه نگاه مشترکی بین متولیان شکل بگیرد و با طرح مطالبات فرهنگی و هنری و استفاده از ظرفیت صاحبان فکر و اندیشه، برای ترسیم راهبردها چارهاندیشی شود.
رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهرکرد در ادامه با بیان اینکه در بحث فرهنگ و ارزشهای برجا مانده، همه افراد مدیون فداکاری گذشتگان هستند، افزود: لازم است برای بازیابی آثار تاریخی موجود در شهر در میدان فردوسی و یا اتاق آیینه برنامهریزی و کاربری این آثار در جهت اعتلای هنر شهری تعریف شود.
چرخه توزیع محصولات هنری و فرهنگی در استان شکل نگرفته است
معاون فرهنگی و هنری حوزه هنری استان نیز در بخش دیگری از سخنان خود درباره جریان ساز بودن تئاتر استان و مشکلات و راهکارهای این هنر گفت: تئاتر چهارمحال و بختیاری به لحاظ ظرفیتها و توان در شرایط خوبی قرار دارد و نیروهای فوقالعادهای در این حوزه در حال فعالیت هستند، از آنجایی که این هنر یک هنر جمعی محسوب میشود و زیرشاخههای متعددی را در بر میگیرد میتواند به عنوان یک شاخص در توسعه هنر در استان کمککننده نیز باشد.
قاسم اسماعیلی به متاثر شدن هنرهای جمعی از سیاستهای مدیریتی و امکانات و اعتبارات اشاره کرد و ادامه داد: در هنرهای فردی این امکان وجود دارد که فرد به هر نوعی خود را در مسیر پیشرفت و حرکت رو به جلو قرار بدهد اما این مقوله در مورد هنرهای جمعی امکانپذیر نیست و در استان با وجود توان بالای هنرهای نمایشی، بحث ارائه دچار خلا و نقصان است.
وی افزود: اگر چه در سالهای گذشته با ساخت اماکن جدید به سرانه فضای فرهنگی استان اضافه شده است اما به دلیل نبود مدیریت صحیح، این سرانهها در بحث ارائه آثار و تولیدات هنری همچون تئاتر به کار گرفته نشدهاند و چرخهای که به توزیع محصولات هنری منجر شود در این فضاها شکل نگرفته است.
این هنرمند حوزه تئاتر و هنرهای نمایشی یادآور شد: هنوز در استان عنوان و یا فضایی با نام تئاتر شهر وجود ندارد که بتواند به صورت دائمی شرایط را برای تولید آثار فراهم کند و در این وضعیت چگونه میتوان انتظار داشت، محصولات فرهنگی در سبد خانوارها قرار بگیرد بدون آنکه بازار و یا مکان ثابتی برای عرضه این آثار و محصولات وجود داشته باشد.
اسماعیلی اظهار داشت: به دلیل توسعهنیافتگی استان، مسائل معیشتی برای مردم در اولویت قرار دارد و بسیاری از مدیران و مسوولان نیز همچنان بر موضوعات اقتصادی و عمرانی متمرکز شدهاند و کار فرهنگی در این میان چندان مورد توجه قرار نمیگیرد.
رجوع به نخبگان هنری و واگذاری نقشهای مدیریتی به آنان شرط ارتقای هنر و فرهنگ
وی با بیان اینکه در سالهای گذشته تلاش مضاعفی برای استمرار برنامههای فرهنگی به ویژه مباحث آموزشی در استان انجام شده و افراد توانمندی در شاخههای هنری پرورش یافتهاند، گفت: متاسفانه از سرمایههای ایجاد شده به درستی استفاده نمیشود و عمده این سرمایهها و استعدادها برای دیده شدن و ادامه مسیر خود یا مهاجرت میکنند و یا پس از تلاشهای بینتیجه سرخورده شده و از عرصه کنار میروند.
معاون فرهنگی و هنری حوزه هنری استان افزود: تا زمانی که به افراد خوش ذوق، نقش واقعی در توسعه و آبادانی استان داده نشود و این تفکر که هنرمندان توان اثرگذاری بالایی را در جامعه دارند، در ردهها مدیریتی جای نگیرد، میتوان گفت که بحث درباره ارتقای هنر در حد شعار باقی خواهند ماند.
وی به نگرش مدیران در استانهای همجوار و توجه روز افزون آنان به ظرفیتهای هنری و فرهنگی موجود برای توسعه اشاره کرد و یادآور شد: این نوع نگرش خود زمینهساز شاخصهای دیگر و جذب گردشگران نیز شده است و اگر در چهارمحال و بختیاری نیز با وجود ظرفیتهای بالا قرار است اقدام موثری در بحث هنر و فرهنگ روی بدهد لازم است به نخبگان این حوزه رجوع شود.
چهارمحال و بختیاری به جریان سازی فرهنگی نیاز دارد
برگزیده جشنواره داستاننویسی حماسی نیز در بخش پایانی سخنان خود در این میزگرد با بیان اینکه جریان فرهنگی در چهارمحال و بختیاری هنوز به درستی شکل نگرفته است، گفت: استان همچنان در سطح ملی از داشتن افراد هنری و ادبی برجسته و شناخته شده محروم است و به دلیل آنکه سرمایهگذاری درستی در دهههای گذشته در بحث هنری در استان انجام نشده است امروز در رقابتهای هنری و فرهنگی با وجود استعدادهای بالقوه حرفی برای گفتن ندارد.
سجاد خالقی افزود: شاید بتوان ضعف حضور نخبگان و استعدادهای هنری و فرهنگی استان را ناشی از اعتمادبهنفس پایین نیز دانست اما مسئله آن است که باید با شناخت این مشکلات برای جریان سازی فرهنگی در استان به صورت جدی برنامهریزی شود.
وی نبود فضای مناسب فرهنگی برای تولید و ارائه آثار فرهنگی و هنری را نیز از مشکلات موجود استان بیان و تصریح کرد: ایجاد بازارچهها و گذرهای فرهنگی و هنری نیازی است که متولیان میتوانند برای رفع آن اقدام کنند.