از دیرباز بشر برای محافظت از منابع غذایی خود در برابر آفات و بیماری های گیاهی و جانوری روش های متفاوتی را بکار گرفته است و این روش‌ها گاها برای محیط زیست و سایر موجودات بی‌خطر و گاهی هم پر خطر بودند، با گذشت زمان و پیشرفت علم در جهت کم خطر کردن این روش‌ها اصلاحاتی انجام شد و روش‌هایی خلق شد که برای محیط زیست و جانوران بی‌خطر باشند.
متاسفانه در کشور ما با باوجود روش های نوین مدیریت آفات و بیماری های گیاهی هنوز از روش‌ها و مواد سمی منسوخ شده استفاده می کنند و این به دلیل عدم آگاهی مسوولان و کشاورزان ما از وجود روش‌های بی‌خطر است.
استفاده بی‌رویه از سموم خطرناک و غیرمجاز به عنوان آفت کش که از کشورهای مختلفی وارد ایران شده و حتی در کشور نیز برخی واحدها مجوز تولید آن را دارند در اراضی کشاورزی در سال های اخیر خسارت های سنگینی را به صنعت زنبورداری کشور وارد ساخته است.
زنبور عسل در دنیا به عنوان حشره‌ای شگفت انگیز شناخته می‌شود که عمده اهمیت آن نیز به دلیل گرده افشانی و به تبع آن افزایش محصولات کشاورزی است، اهمیت گرده افشانی زنبور عسل تا حدی جدی گرفته می‌شود که در کشورهای پیشرفته باغداران و کشاورزان به زنبورداران هزینه‌ای پرداخت می‌کنند تا کندوهای خود را در مزارع و باغات مستقر کنند تا به این ترتیب بتوانند از گرده افشانی زنبورها در راستای بالا بردن کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی به ویژه میوه‌ها استفاده کنند.
از سویی دیگر عسل از مهم‌ترین محصولات خوراکی استراتژیک این حشرات پر تلاش است که فرصت‌های بی‌شمار در حوزه‌های اقتصادی، اشتغال، دارویی و درمانی ایجاد می‌کند و سبب تولید چند محصول دیگر نظیر گرده گل، بره موم و ژل رویال می‌شود که به نوعی می‌توان گفت که همگی از تولیدات زنبور عسل و صنعت زنبورداری است و استان آذربایجان غربی نیز از پیشگامان تولید آن در کشور محسوب می‌شود.
در آذربایجان غربی و به ویژه شهرستان مهابادبه دلیل شرایط کوهستانی و روستایی و باغات مختلف و متنوع و دشت‌های وسیع با انبوهی از گیاهان مختلف شرایط مناسبی را برای پرورش زنبور عسل بوجود آورده است و باعث شده تا یکی از مرغوب‌ترین عسل‌های کشور توسط زنبورداران این منطقه روانه بازار شود.
باقی ماندن سموم و آفت کش ها در محصولات عسل و سایر فرآورده های کشاورزی موجب شده تا محصول غذایی ناسالمی به مصرف کنندگان عرضه شود و سلامت جامعه را با خطر جدی تهدید کنداستفاده از آفت کش ها و سموم کشاورزی نامرغوب و خطرناک در سال‌های اخیر موجب شده تا هر ساله زنبورداران متحمل زیان های مادی بسیاری شوند، از طرفی هم باقی ماندن این سموم در محصولات عسل و سایر فرآورده‌های کشاورزی موجب شده تا محصول غذایی ناسالمی به مصرف کنندگان عرضه شود.
با این حال علی‌رغم اینکه به نقش زنبور عسل در گرده افشانی و تولید محصول با کیفیت آن چنان توجه نمی‌شود حتی برخی کشاورزان نگاه منفی به حضور زنبور عسل در مزارع و باغات خود نیز دارند و گاهی حتی با به‌کارگیری سموم مختلف آفت کش و قارچ‌کش خواسته یا ناخواسته این حشرات ارزشمند را از بین می‌برند که نمونه بارز این اتفاق در چندین منطقه مهاباد روی داده است.
استفاده از سموم نامرغوب به ۱۰ هزار کندوی زنبور عسل مهاباد خسارت جدی زد
مدیرعامل تعاونی زنبوداران مهاباد در بخش دیگری گفت: استفاده از سموم نامرغوب برای سم پاشی مزارع کشاورزی اخیرا به بیش از ۱۰ هزار کندوی زنبور عسل این شهرستان خسارت جدی وارد کرده است.
عبدالهی با بیان اینکه با دریافت گزارش های متعدد از زنبورداران دشت «شهرویران» مهاباد مشخص شد، بیش از ۵۰ درصد جمعیت زنبور عسل حدود ۱۰ هزار کندوی این منطقه تلف شده‌اند، ادامه داد: استفاده از سموم نامرغوب برای سم پاشی اراضی کشاورزی به ویژه یونجه در این منطقه موجب شده، بوی حاصل از آن زنبورهای شعاع ۳۰۰ متری هر مرزعه را از بین ببرد.
مدیرعامل تعاونی زنبوداران مهاباد با بیان اینکه این خسارت سال گذشته نیز به زنبورداران منطقه وارد شده است، بیان کرد: سم‌های استفاده شده در این مزارع از طریق جهاد کشاورزی و منابع مجوز دار در اختیار کشاورزان قرار گرفته است و متاسفانه موجب خسارت مالی فراوانی به زنبورداران وارد شده است.
سم های استفاده شده در مزارع از طریق جهاد کشاورزی و منابع مجوز دار در اختیار کشاورزان قرار گرفته است و موجب خسارت مالی فراوانی به زنبورداران شده استعبدالهی، با اشاره به اینکه در این رابطه نیز جلسه‌ای با نمایندگان جهاد کشاورزی تشکیل شده است، گفت: انتظار داریم علت این حادثه بررسی و زیان وارد شده بر زنبوداران جبران شود.
استفاده از سموم کشاورزی نامرغوب در مزارع، ۲۵۰ میلیارد ریال به زنبورداران مهابادی خسارت وارد کرد
رییس هیات مدیره تعاونی زنبورداران مهاباد گفت: استفاده از سموم نامرغوب در بخش کشاورزی این شهرستان، موجب بروز تلفات سنگینی به میزان ۲۵۰ میلیارد ریال به زنبورداران شده است.
ریبوار جهانگیرپور اظهار کرد: سم پاشی مزارع کشاورزی به ویژه یونجه در این فصل از سال موجب تلف شدن زنبورهای عسل بیش از ۱۰ هزار کلنی شد و خسارت جبران ناپذیری را به زنبورداران این شهرستان وارد کرده است.
وی ادامه داد: از نهادهای مرتبط و مسوولان انتظار داریم نسبت به این موضوع حساسیت نشان داده و برای جبران بخشی از خسارت زنبورداران این شهرستان اقدامات لازم را انجام دهند.
جهانگیرپور افزود: سال گذشته در مجموع بیش از ۶۰۰ تُن عسل توسط زنبورداران این شهرستان تولید شد که این مقدار امسال با توجه به خسارت وارد شده کمتر خواهد شد.
تلفات سنگین زنبورستان‌های مهاباد زیر ذره‌بین وزارت جهاد کشاورزی
نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی گفت: با دستور وزیر جهاد کشاورزی یک اکیپ تخصصی از این وزارتخانه مامور رسیدگی و بررسی علل تلفات سنگین زنبورستان‌های این شهرستان و جبران خسارت‌ها شده است.
جلال محمودزاده افزود: به دنبال تلف شدن زنبورهای عسل بیش از ۱۰ هزار کلنی در این شهرستان که در اثر استفاده از سموم بی کیفیت خارجی برای سمپاشی اراضی کشاورزی و علی رغم هشدارهای زنبورداران مبنی بر خطرناک بودن این نوع سم برای زنبورهای عسل، رسیدگی به این مشکل در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: برآورد دقیقی از میزان خسارت وارد شده به زنبورداران، ارایه تسهیلات ارزان قیمت برای جبران بخشی از زیان مالی، برخورد با متخلفان و همچنین جلوگیری از تکرار این اتفاقات مواردی است که در این نظارت میدانی صورت خواهد گرفت.
نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: زنبور داری به عنوان یکی از فعالیت‌های مهم کشاورزی و تولید داخلی مطرح است و براین اساس از وزارت جهاد کشاورزی به عنوان نهاد مسوول انتظار می‌رود ضمن پیگیری موضوع، بر بازار و فروشگاه‌های محصولات کشاورزی نیز نظارت بیشتری داشته باشد.
زنبورداران خسارت دیده شامل استفاده از بیمه کشاورزی نمی شوند
مدیرعامل تعاونی زنبورداران مهاباد می‌گوید: براساس شرایطی که در قرارداد بیمه های کشاورزی وجود دارد به دلیل آنکه این زنبورها به خاطر عوامل انسانی (سموم) تلف شده اند متاسفانه این بیمه قادر به جبران خسارت وارد شده به آنها نیست.
براساس شرایطی که در قرارداد بیمه های کشاورزی وجود دارد به دلیل آنکه این زنبورها به خاطر عوامل انسانی (سموم) تلف شده اند متاسفانه این بیمه قادر به جبران خسارت وارد شده به آنها نیستعبدالهی با بیان اینکه ۱۰ هزار کندوی بیش از ۷۰ نفر از اعضای این تعاونی بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد دچار تلفات شده است افزود: براساس بررسی های انجام شده به دلیل آنکه از سمومی مانند «فیبرونیل»، «سایپرمترین»، «دلتا مترین» و «فن والریت» در سمپاشی مزارع کشاورزی به خصوص مزارع یونجه استفاده شده است زنبورستان هایی که در جوار این مزارع بودند همگی دچار تلفات سنگینی شده اند.
وی اضافه کرد: متاسفانه این سموم زیر نظر جهاد کشاورزی در حالی در مراکز عرضه و فروش سموم توزیع شده است که اثرات آنها در جانداران به خصوص دام ها و حشرات مورد آزمایش قرار نگرفته است.
عبدالهی با بیان اینکه این سموم متاسفانه هم اکنون در سطح وسیعی مورد استفاده کشاورزان قرار گرفته و به عنوان یک آفت کش در مزارع یونجه به کار می رود افزود: متاسفانه این سموم خطرناک به راحتی می‌تواند از طریق یونجه به بدن دام‌ها وارد شده و از طریق شیر نیز حتی وارد بدن انسان شود.
مدیرعامل تعاونی زنبورداران مهاباد با اشاره به این امر که متلاسفانه بازرگانان ایرانی به دلیل تحریم اقدام به واردات سموم درجه چندم چینی و هندی به دلیل ارزان بودن آن می کنند اظهار کرد: هیاتی از وزارت جهاد کشاورزی با حضور در این شهرستان و بازدید از زنبورستان‌های خسارت دیده، اقدام به بررسی این مساله کرد.
وی اضافه کرد: براساس اعلام این کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی قادر به جبران خسارت زنبورداران نیست و تنها اقدامی که می تواند انجام دهد قول پرداخت وام با کارمزد پایین است که آنهم معلوم نیست کی و به چه میزانی به آنها تعلق می گیرد!
استفاده از سم فیبرونیل در مزارع ممنوع است
سرپرست معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با بیان اینکه تلفات زنبور عسل همواره به علل مختلف از جمله جابجایی، اقلیم و گرد و غبار و سایر علل طبیعی رخ می‌دهد، گفت: در ۲ سال گذشته در استان تلفات بالایی در بخش زنبور عسل رخ داده و این موضوع موجب شکل گیری فرضیه‌های مختلفی در اذهان فعالان این بخش شده است.
جعفر وحدت با اشاره به اینکه پارسال نمونه برداری‌هایی از زنبورستان‌ها انجام شد، ادامه داد: طی این نمونه برداری‌ها علت تلفات ایجاد شده، مسمومیت اعلام شد ولی نوع سم موثر تشخیص داده نشد.
وی با اشاره به اینکه اغلب کندوهای دچار خسارت در نزدیک یونجه زار بودند، تاکید کرد: به همین دلیل علت تلفات و حدس و گمان‌ها به سمت مصرف نوعی افت کش در یونجه سوق داده می‌شود.
کارشناسان جهاد کشاورزی استان به محض مشکوک شدن به سم فیبرونیل استفاده از آن را ممنوع اعلام کردند هر چند که این نوع سم در ردیف سموم وارداتی مجاز ثبت شده استسرپرست معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: کارشناسان جهاد کشاورزی استان به محض مشکوک شدن به این سم استفاده از آن را ممنوع اعلام کردند هر چند که این نوع سم در ردیف سموم وارداتی مجاز ثبت شده است.
وحدت با بیان اینکه اطلاعیه‌های لازم در این زمینه که زنبورداران کندوها را در این مکان‌ها مستقر نکنند صادر شد، اضافه کرد: در راستای حمایت از زنبورداران جلساتی با صندوق بیمه کشاورزی و ستاد بحران تشکیل شده تا در این زمینه از فعالان این بخش حمایت شود.
وی از کشاورزان خواست تا به اصول کشاورزی و زمان و مکان آن دقت کنند و اگر در صدد سم پاشی هستند در صورت وجود زنبورستان در اطراف صاحبان این کندوها را از اقدام خود مطلع کنند.
۶۰۰ تُن عسل سال گذشته در مهاباد تولید شد
وجود بیش از ۱۹۷ هزار هکتار مراتع روستایی و ییلاقی در مهاباد که ۵۰ هزار هکتار آن را مراتع درجه یک، ۷۰ هزار هکتار آن را مراتع درجه ۲ و بقیه را مراتع درجه ۳ تشکیل می‌دهد زمینه بسیار مناسبی را برای توسعه صنعت زنبورداری در این شهرستان فراهم آورده است.
مدیرعامل تعاونی زنبوداران مهاباد با بیان اینکه این شهرستان یکی از مراکز مهم تولید عسل مرغوب و باکیفیت در آذربایجان‌غربی به شمار می‌رود گفت: سال گذشته در مجموع بیش از ۶۰۰ تُن عسل توسط زنبورداران این شهرستان تولید شد که این مقدار نسبت به سال پیش از آن، ۵۰ درصد افزایش دارد.
مسعود عبدالهی با اشاره به اینکه مقدار عسل تولید شده سال ۱۴۰۰ نزدیک به میانگین تولید نرمال سالانه این شهرستان است، اظهار کرد: سال قبل از آن حدود ۳۰۰ تُن عسل از زنبورستان‌های این شهرستان برداشت شده بود که پارسال، رطوبت و گرمای مناسب در زمان گل دهی موجب افزایش میانگین تولید شد.
وی ادامه داد: در آخرین سرشماری زنبورستان‌های این شهرستان، ۵۴ هزار کندوی سنتی و مدرن شمارش شد که از این تعداد، سه هزار کندو سنتی و ۵۲ هزار کندو نیز مدرن بود.
مدیرعامل تعاونی زنبوداران مهاباد افزود: پارسال میانگین برداشت عسل از هر کندوی مدرن در این شهرستان بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم ثبت شد که در مقایسه با سال قبل از آن، افزایش ۲ برابری داشت.
عبدالهی اضافه کرد: هم‌اکنون ۶۰۰ نفر در این شهرستان که عضو تعاونی زنبورداران مهاباد هستند به صورت مستقیم به زنبورداری اشتغال دارند و عسل تولید شده این شهرستان به عنوان یک برند شناخته شده در بازارهای داخلی و خارجی خریداران خوبی دارد.
وی با اشاره به خارج‌سازی پرورش زنبور عسل از فرآیند تک محصولی اظهار کرد: پارسال علاوه بر برداشت عسل، فرآورده‌های جانبی آن از جمله ژل رویال، گرده و زهر زنبور عسل در برنامه زنبورداران قرار داشت.
امیدی برای جبران خسارت زنبوردان نیست
یکی از زنبورداران خسارت دیده براثر سموم کشاورزی مهاباد می گوید: بر اثر استفاده از سموم نامرغوب و غیر استاندارد استفاده شده در مزارع یونجه ۹۰۰ هزار عدد زنبور عسل ۳۰۰ کندوی وی به میزان ۱۰۰ درصد از بین رفته است.
شیروان آتش باز کندوهای خود را در روستای «لج» و داخل یک باغ ۱۴ هکتاری باغ سیب که در آن یونجه نیز کشت شده مستقر کرده بود که پس از سمپاشی این مزارع از صبح تا ظهر حدود ۸۰ درصد و تا عصر همان روز ۱۰۰ درصد جمعیت کندوهایش تلف شدند.
وی با بیان اینکه با این میزان تلفات پیش بینی برداشت حدود سه تُن عسل از کندوهایش امسال تحقق نخواهد یافت، گفت: برای بررسی علل این حادثه گروه‌هایی از جهاد کشاورزی مهاباد، ارومیه و تهران به این مکان عازم شده بودند که بنابه اظهار آنها با وجود ۴۲۰ میلیون تومان خسارتی که از تلف شدن زنبورهایش متحمل شده ولی هیچ امیدی به جبران خسارت خود ندارد.
این زنبوردار علت این حادثه را استفاده از سموم غیر استانداردی که به قیمت ارزان در بازار بفروش می رسد اعلام کرد و گفت: در سال های گذشته نیز کندوهای خود را در همین مکان قرار می داد ولی هیچ مشکلی بوجود نیامده و حتی یک عدد زنبور عسل نیز تلف نمی شد.
آتش باز تاکید کرد: ولی امسال به دلیل استفاده از این سموم غیرمجازی که در اختیار کشاورزان قرار گرفته است شاهد این میزان تلفات سنگین در این شهرستان هستیم.
چندین هزار زنبور عسل در بوکان نیز تلف شده است
تلفات سنگین ناشی از استفاده از سموم کشاورزی نامرغوب و غیراستاندارد تنها محدود به شهرستان مهاباد نبوده و زنبورداران شهرهایی چون بوکان در جنوب آذربایجان غربی را نیز متحمل خسارت کرده است.
استفاده از سموم نامرغوب برای سم پاشی مزارع یونجه باعث مرگ چندین هزار زنبور عسل و خسارت به بیش از ۷۵ درصد کندوهای زنبور عسل این شهرستان شدمدیرعامل تعاونی زنبوداران بوکان گفت: استفاده از سموم نامرغوب برای سم پاشی مزارع یونجه باعث مرگ چندین هزار زنبور عسل و خسارت به بیش از ۷۵ درصد کندوهای زنبور عسل این شهرستان شد.
زاهد مسگری افزود: با دریافت گزارش‌های متعدد از زنبورداران مناطق مختلف بوکان مشخص شد، بیش از ۷۵ درصد جمعیت زنبور عسل در ۱۲ هزار و ۵۰۰ کندوی شهرستان تلف شده‌اند.
وی ادامه داد: استفاده از سم نامرغوب برای سم پاشی اراضی کشاورزی به ویژه یونجه در این شهرستان موجب شده، بوی حاصل از آن و تماس زنبورها با گیاه یونجه آنها را از بین ببرد.
مدیرعامل تعاونی زنبوداران بوکان با بیان اینکه این سم توصیه شده کارشناسان بوده است، اظهار کرد: سم‌های استفاده شده در این مزارع از طریق جهاد کشاورزی و منابع مجوز دار در اختیار کشاورزان قرار گرفته و متاسفانه موجب خسارت مالی فراوانی به زنبورداران شده است.
مسگری با اشاره به اینکه انتظار داریم علت این حادثه بررسی و زیان وارد شده بر زنبوداران جبران شود، گفت: مسوولان باید با پرداخت وام کم بهره و زودبازده برای جبران خسارت زنبورداران اقدام کنند.
وی ادامه داد: در چنین مواقعی کشاورزان و زنبورداران باید تعامل بیشتری داشته باشند تا کمتر دچار خسارت شوند.
استان آذربایجان غربی دارای بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار کندوی مدرن و بومی است که بیشترین تعداد آن در جنوب آذربایجان غربی قرار دارد، این تعداد موجب اشتغال دائم و فصلی بیش از ۱۱ هزار نفر در صنعت زنبورداری استان شده است.
میانگین تولید از هر کندوی مدرن ۱۷ کیلوگرم و از کندوهای بومی ۵.۵ کیلوگرم بوده و در مجموع در سطح استان، یک میلیون و ۲۳۴ هزار کندوی مدرن و ۱۱۰ هزار کندوی بومی وجود دارد.
بر اساس آخرین آمارگیری انجام یافته آذربایجان‌غربی با تولید ۲۷ درصد عسل کل کشور، چندین سال متوالی مقام نخست کشوری را به خود اختصاص داده است و در حال حاضر تعداد بهره برداران این صنعت که به طور مستقیم فعالیت دارند ۶۱۱۷ نفربوده و تعداد ۴۱۲۵ نفر به صورت فصلی در زنبورستان‌ها مشغول به کار هستند.
با توجه به درصد اشتغال خوبی که این صنعت در استان دارا است رسیدگی به مشکلات تولیدکنندگان این صنعت و جبران خسارت آنها می تواند نقش مهمی در افزایش تولید و کاهش بیکاری در جامعه داشته باشد.