به گزارش ایرنا، طبق اعلام کارشناسان، کشور ما اکنون در حال سپری کردن یک دوره ۳۰ ساله خشکسالی است که این پدیده در سال گذشته شدیدتر از سالهای قبل بوده ،به طوری که در بسیاری از استانهای کشور از جمله خراسان رضوی، خشکسالی پارسال در نیم قرن اخیر بی‌سابقه عنوان شده است.
این شرایط با تغییرات جوی و تغییر الگوی بارش در کشور حادتر می‌شود، و با توجه به اینکه سفره‌های آب زیرزمینی با بارشهای ملایم و بارش برف تغذیه می‌شود، بارشهای رگباری، بدون کمترین نقش آفرینی در تغذیه سفره ها و آبخوانها، تنها توهم ترسالی ایجاد می‌کند.
طبق اعلام وزارت نیرو، با سپری شدن ۲۳۴ روز از سال آبی ۱۴۰۰- ۱۴۰۱، تا ۲۴ اردیبهشت‌ماه میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور به حدود ۲۷.۱۲ میلیارد مترمکعب رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۸ درصد کاهش نشان می‌دهد.
حجم آب ذخیره در پشت سدهای خراسان رضوی نیز تا این مقطع از سال آبی جاری به ۲۹ درصد رسیده است و هم اینک از ۳۷ دشت استان، وضعیت ۳۴ دشت بحرانی است و موثرترین راه برون رفت از بحران کم‌آبی مدیریت صحیح در بخشهای تولید، توزیع و مصرف است.
تنها یک‌سوم مخازن سدهای خراسان رضوی آب دارد
خراسان رضوی دارای ۳۲ سد در حال بهره‌برداری در شهرستانهای تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان است که کمتر از یک سوم حجم این سدها هم‌اینک آب دارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص وضعیت ذخیره آب در سدهای استان، اظهار داشت: از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۱۴۰۰) تاکنون حدود ۱۴۸ میلیون متر مکعب آب وارد سدهای استان شده است.
علیرضا طاهری افزود: هم‌اینک ۲۱ درصد از حجم دریاچه سدهای استان آب دارد و حال آنکه این میزان در مدت مشابه پارسال ۴۱ درصد بوده است.
وی اضافه کرد: طبق الگوی کلی مصرف آب در استان، ۸۲.۹ درصد آب تولیدی استان در بخش کشاورزی، ۱۲.۳ درصد در بخش شرب، ۳.۳ درصد در بخش خدمات و ۱.۵ درصد در بخش صنعت مصرف می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: امسال هیچ تخصیص جدیدی به بخش آب شرب مشهد داده نشده و در ۲ ماه گذشته با شرکت آبفای مشهد در بحث تخصیص جدید آب از دشت‌های ممنوعه غرب این شهر جلسات زیادی برگزار شده است.
طاهری افزود: باید با همین ظرفیت فعلی منابع تامین کننده آب شرب مشهد، دوره‌های اوج مصرف به ویژه فصل تابستان را مدیریت کرد و حفر چاه جدید نیز در دستور کار نیست، همچنین در سال جاری اجازه برداشت آب جدید از دشت‌های ممنوعه خراسان رضوی داده نمی شود.
وی با اشاره به بارندگی های اخیر نیز گفت: میزان بارندگی در استان طی سال آبی جاری یعنی از مهر ۱۴۰۰ تا کنون نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۳ درصد افزایش داشته است، اما نسبت به میانگین ۴۰ ساله، که ۱۷۳.۸ میلی متر بوده است، با کاهش ۲۳ درصدی مواجه است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی اضافه کرد: در سال آبی جاری تا کنون ۱۳۳.۷ میلی متر بارندگی در استان ثبت شده که این رقم طی سال گذشته ۱۰۰.۵ میلیمتر بوده است.
وی با تاکید بر لزوم مدیریت مصرف آب در استان در بخشهای مختلف، افزود: شفاف سازی فعالیت‌ها و اطلاع رسانی به مردم یکی از مهمترین سیاست های این شرکت است و برای گذر از بحران آب باید همه مردم از بخشی از منافعشان بگذرند و در این زمینه همکاری کنند.
۲۷ شهر خراسان رضوی در وضعیت قرمز و نارنجی
هم اکنون شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی به یک میلیون و ۲۶۵ هزار مشترک آب و ۲۲۲ هزار مشترک فاضلاب در شهرها و روستاهای این استان، به جز مشهد، خدمت‌رسانی می‌کند.
طبق اعلام مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، ١۶ شهر در استان در تابستان سال جاری از لحاظ تامین آب در شرایط قرمز قرار دارند و میزان مصرف آب در استان از تولید آن بیشتر است.
سیدابراهیم علوی افزود: ١١ شهر استان در وضعیت نارنجی و سربه سری از نظر تولید و مصرف آب قرار دارند.
وی ادامه داد: خراسان رضوی دارای اقلیمی خشک و بیابانی است و در سال آبی جاری تنها ۱۴۵ میلی متر بارندگی داشته است، که این رقم نسبت به دوره بلندمدت بیش از ۲۰ درصد کاهش دارد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی اضافه کرد: مهمترین منبع تامین آب شرب شهرها و روستاهای خراسان رضوی هزار و ۳۳۳ حلقه چاه است و این استان هزار و ۴۶۰ لیتر بر ثانیه کسری منابع آب دارد.
۹۹۲ روستا درگیر بحران کم‌آبی
مدیر دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل آبفا در خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: ۹۹۲ روستای استان امسال با بحران کم‌آبی مواجه هستند، ۳۸۶ روستا در وضعیت قرمز، ۳۰۰ روستا در وضعیت نارنجی و ۳۰۶ روستا در شرایط زرد قرار دارند.
رضا یاقوتی‌نیا افزود: سال گذشته ۵۷۰ روستا و ۳۰ شهر استان درگیر چالش آب شرب بودند.
وی اضافه کرد: رفع مشکل تامین آب شرب ۶۰۱ هزار نفر جمعیت روستایی استان با حفر۸۷ حلقه چاه عمیق و دستی، تجهیز ۸۷ حلقه، احیای ۴۵ چاه قدیمی، ساخت ۲۷ هزار متر مکعب مخزن ذخیره، اجرای ۴۲۵ کیلومتر خط انتقال و ۶۹۵ کیلومتر شبکه توزیع با اعتبار ۶۱۸ میلیارد تومان در دستور کار قرار گرفته است.
مدیر دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل آبفای خراسان رضوی گفت: هم اینک ٩٠٠ روستا در استان به صورت تانکری آبرسانی می شوند.
یاقوتی‌نیا با اشاره به مشارکت افراد خیر در آبرسانی به ۵۰ روستای استان با هزینه ۲۰۰ میلیارد ریال، افزود: ۱۱۴ روستای دیگر استان هم امسال به همت خیران با سرمایه گذاری ۱۱۴ میلیارد ریال از آب شرب پایدار برخودار می شوند.
باغ ویلاها تهدیدی برای منابع آب شرب
ساخت و ساز باغ‌ویلاها در اطراف شهرها همواره تهدیدی برای طبیعت بوده است، و بدتر آنکه مالکان این باغ‌ویلاها اغلب برای برخورداری از آب، اقدام به حفر چاه‌های غیرمجاز و یا استفاده از انشعابات غیرمجاز می‌کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، ساخت سازهای مجاز و غیرمجاز باغ‌ویلاها در شهرستان های اطراف مشهد را یک تهدید جدی برای منابع آب بیان و خاطرنشان کرد: سازندگان باغ‌ویلاها با نصب انشعاب غیرمجاز، باعث کمبود آب شرب در شهرها و روستاهای این شهرستان ها شده اند.
علوی افزود: با ورود شهروندان مشهد و صاحبان باغ‌ویلاها در روزهای تعطیل به شهرستان های ییلاقی زیر پوشش آبفای خراسان رضوی، مصرف آب به شکل فزاینده ای افزایش می یابد به گونه‌ای که مشترکان ساکن در این مناطق دچار مشکل کمبود آب می شوند.
وی اضافه کرد: سرانه مصرف آب به ازای هر نفر در استان ۱۸۳ لیتر در شبانه روز است که این میزان در شهر ییلاقی طرقبه، به دلیل توسعه باغ‌ویلاها و گرفتن انشعابات غیرمجاز به ۵۰۰ لیتر رسیده است و این شهر را در وضعیت قرمز تامین آب قرار داده است.
علوی خاطرنشان کرد: هر چند موضوع ساخت و سازهای غیرمجاز و باغ‌ویلاها از حدود یک سال قبل در استان در حال پیگیری است ولی همه دستگاه ها باید جدی تر و محکم تر وارد میدان شوند تا جلو این معضل گرفته شود.
راهکارهای گذر از کم آبی
به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی، برای گذر از شرایط تنش آبی پروژه هایی در بخش مدیریت تولید توسط شرکت در دست اجراست و در بخش مدیریت مصرف نیز مشارکت مشترکان ضروری است.
علوی افزود: به ازای هر نفر در استان در شبانه روز ۱۲۰ لیتر آب تولید می شود، ولی میزان مصرف در شهرها ۱۷۳ و روستاها ۱۹۹ لیتر در شبانه‌روز است، که بخشی از مصارف آب شرب روستایی برای دام و کشاورزی استفاده می شود که منجر به کسری آب در سایر روستاها می شود.
وی گفت: بارشهای رگباری نظیر بارندگی‌های سال جاری، نقشی در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی ندارد و تنها با بارش برف در زمان و شرایط مناسب، امکان تغذیه سفره های آب زیرزمینی وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: برای گذر از تابستان ۱۴۰۱، حفر و تجهیز چاه در ۳۱ شهر، اجرای خطوط و اصلاح شبکه در ۴۶ شهر، ساخت مخزن ذخیره آب در ۲۵ شهر و بازسازی ایستگاه های پمپاژ در ۶ شهر در دستور کار قرار گرفته است.
علوی اضافه کرد: مدیریت تولید تا سقف سرانه استاندارد وظیفه شرکت آبفا و رعایت سرانه مصرف بر عهده مشترکان است، بنابراین رعایت الگو و پرهیز از مصرف آب در سایر بخش ها به گذر از اوج مصرف در تابستان سال جاری کمک خواهد کرد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان رضوی گفت: در استان ٩٨ شهر با یک میلیون و ٩٠٠ هزار نفر جمعیت و ٢ هزار و ٢۵۴ روستا زیر پوشش خدمات این شرکت هستند و طول شبکه آبرسانی استان ٣٠ هزار کیلومتر است.
علوی، میزان هدررفت آب در استان را ٣١ درصد بیان کرد و افزود: ٢٠ درصد از هدررفت در شبکه توزیع و تا قبل از شمارشگر آب اتفاق می افتد و ١١ درصد هدررفت ها نیز بعد از شمارشگر و شامل انشعابات غیرمجاز است.
شکی نیست که مصرف آب باید با اقدامات مختلف و فرهنگسازی، کاهش یابد تا خطه خشک خراسان بتواند بدون مشکل از اوج مصرف تابستانی گذر کند، اما در درازمدت نیز باید پروژه‌های موثری برای مدیریت تولید و توزیع آب توسط مسوولان امر برنامه‌ریزی و عملیاتی شود.