قاری قرآن است در لباس روحانیت. پدرش، مرحوم آیت الله سید حسین موسوی درچه ای از علمای وارسته اخلاقی و استاد حوزه علمیه و امام جمعه شهرری و نوه علامه فقید آیت الله سیدمحمدباقر درچه ای بود که او نیز استاد مراجع بزرگی چون آیات عظام سیدابوالحسن اصفهانی و سید حسین بروجردی بوده است.
لابلای مصاحبه گفت: ای کاش این خبر یه جوری به دست رهبر عزیز انقلاب می‌رسید تا خوشحال شوند؛ چون می‌دانم ایشان چقدر دغدغه رواج کرسی‌های روزانه تلاوت و انس مستمر مردم با مسجد و استماع قرآن را دارند.
گفتم رهبر انقلاب بسیاری از اخبار و گزارش‌ها را دنبال می کند؛ وقتی ایشان می‌گویند گاهی قرائت های رادیو تلاوت را دنبال می کنند، پس این گزارش که جای خود دارد؛ آن هم گزارشی که درباره نخستین قاری راتب در کشور است و توانسته طی چهار سال، آن هم در دوران کرونا و این وضعیت اقتصادی بیش از هزار کرسی تلاوت روزانه اذانگاهی اجرا و حتی توجه گردشگران خارجی را هم به خود جلب کند.
سال‌هاست که این قاری بین المللی حتی قبل از معمم شدنش، روز و شب خود را برای قرآن گذاشته و تمام هم‌وغمش برای ترویج فرهنگ قرآنی میان جوانان صرف شده است؛ سال‌هاست که پنج شنبه و جمعه ندارد.
نتیجه این همه سال تلاش و زحمت؛ تربیت شاگردانی است که اکنون در سطح کشوری و بین المللی می‌درخشند و شجره طیبه و حسنه جاریه تعلیم و تعلم قرآن، باقیات الصالحات ارزشمندی برای ذخیره آخرت او خواهند بود.
نامش سید محمدجواد است؛ یک روحانی خوش رو و با وقار. بسیاری از اساتید و پیشکسوتان قرآنی او را می شناسند. متولد ۱۳۵۳ و امام جماعت مسجد صدوق شهرری است و جلسات قرآنش نیز صبح‌های جمعه در همین مسجد برگزار می‌شود. دقیقا روبروی آستان شیخ صدوق (ابن بابویه) و در کنار برج طغرل؛ مسجدی قدیمی و باصفا که بیش از ۴۰ سال، مرحوم پدرش نماز جماعت را صبح و ظهر و شب برپا می‌کرد.
حدود ۳۰ سال است که در شهرری با برگزاری جلسات قرائت قرآن، کام نوجوانان و جوانان را به شهد تلاوت آیات الهی، شیرین کرده است. جوانانی که به دنبال یادگیری فنون تلاوت و پیشرفت در این امر هستند، جلسات صبح‌های جمعه اش را به خوبی می‌شناسند. بسیاری از قاریان بین المللی بارها به صورت سرزده به جلسه اش می آیند و عاشق تلاوت در آنجا هستند. علاوه بر جلسات ثابتش در شهرری، چندین سال هم در پیشوا و ورامین جلسه و در شهرهای مختلف و بسیاری از کشورها نیز سفرهای قرآنی داشته است که نمونه یکی از این سفرها کسب رتبه اول مسابقات بین المللی هندوستان در سال ۱۳۸۶ بود.
سفارش آیت الله مجتهدی به قاری طلبه
این روحانی جوان، هم خیلی خوش مشرب و هم خیلی خوش سخن است. اگر شما هم پای صحبت هایش بنشینید و او ساعت ها صحبت کند، خسته نمی شوید. اگر باور ندارید از شاگردانش بپرسید. جلساتش کمتر از چهار ساعت نیست. تلفیقی از تلاوت‌های جذاب و متنوع، توام با تدریس و صحبت‌های شیرین و دلچسب. یکی از خاطرات دوران طلبگی اش را برایم تعریف کرد که در اردیبهشت سال ۱۳۸۲ دقیقا فردای روزی که به دست مرحوم پدرش معمم شده بود، به همراه وی در مجلس هیئت هفتگی در منزل استادش مرحوم آیت الله احمد مجتهدی تهرانی حاضر شد و این استاد اخلاق پس از دیدن او که تازه لباس روحانیت را به تن کرده بود، از او خواست که برود بالای مجلس و روی منبر بنشیند.
او که انتظار چنین دعوت بی مقدمه ای را در آنجا و در محضر علمای حاضر در مجلس نداشت با اضطراب خاصی روی منبر نشست و منتظر اجازه آیت الله مجتهدی برای شروع سخنرانی بود که یکباره آیت الله مجتهدی تهرانی گفت «همه شما ایشان را می‌شناسید که آقازاده آیت الله درچه ای و از طلبه های مدرسه ما هستند و تازه معمم شدند و من توصیه و سفارشی خاص برای او دارم. ایشان نسبت به سایر معمّمین و روحانیون یک امتیاز ویژه دارد و آن هم اینکه قاری قرآن است و تلاوت بسیار خوبی هم دارد لذا از او می خواهم همین حالا و با همین لباس و عمامه برای ما قرآن بخواند و بعد از این هم، این کار را با قوت در همه جا ادامه دهد.
این جمله آیت الله مجتهدی همچون آبی خنک و گوارا بر روی آتش دلشوره او و از طرفی چراغ راه و ترسیم مسیر تبلیغی اش در آینده بود. چون او در کنار درس و بحث حوزوی، سال‌ها برای تلاوت و فعالیت‌های قرآنی وقت گذاشته بود و تخصص قرآنی ارزشمندی داشت و اکنون با لباس روحانیت بهترین فرصت و زمینه برای تبلیغ و ترویج آن هم با محوریت قرآن برایش فراهم شده بود.
نخستین قاری راتب کشور کیست؟
حجت الاسلام سیدمحمدجواد موسوی درچه ای اینک علاوه بر امامت مسجد صدوق و اداره جلسات قرآنی‌اش، مدیر دارالقرآن و قاری راتب مسجد امام خمینی (ره) بازار تهران است. اواخر اردیبهشت باخبر شدیم که او با ثبت یک آمار جالب، سومین ختم قرآنش به روش قرائت تحقیق را در هزار و چهاردهمین کرسی تلاوت روزانه اذانگاهی در مسجد امام خمینی(ره) بازار تهران به پایان رسانده است و در مراسمی با حضور آیت‌الله حسن عالمی، امام جماعت مسجد و نمازگزاران از وی به عنوان نخستین قاری راتب کشور یاد شد که طی چهار سال حضور مستمر و روزانه، برای بار سوم، قرآن کریم را به صورت قرائت مجلسی ختم کرده و وارد چهارمین دوره ختم قرآن شده است. چنین چیزی در کشور و چه بسا در جهان قرائت، تاکنون بی سابقه یا کم سابقه است.
از درچه‌ای خواستم علت این همت و عزم بلند برای اجرای مداوم و بی وقفه کرسی های روزانه تلاوت در طول این سال‌ها را بیان کند. او با استناد به سفارش های قرآن مانند آیه ۱۹ سوره مزمل که می فرماید فاقروا ما تیسر من القرآن؛ هر چقدر که می توانید قرآن بخوانید و همچنین تاکیدهای مکرر پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) مبنی بر تلاوت قرآن، اشاره ای به سخنان رهبر معظم انقلاب در سال های گذشته کرد و به خبرنگار معارف ایرنا گفت: رهبر معظم انقلاب بارها و بارها نسبت به ضرورت تشکیل جلساتی فقط برای شنیدن تلاوت قرآن تصریح و تاکید داشته اند و حتی اینگونه فرمودند که «یاد بگیریم جلساتی داشته باشیم فقط برای شنیدن کلام الله یعنی همانطور که پای منبر یا مداحی جمع میشویم، پای تلاوت قرآن هم جمع بشویم و بنشینیم» و در ادامه تاکید داشتند که استماع آیات الهی از سخنرانی و مداحی هم به مراتب مهم تر و موثرتر است چرا که کلام وحی است و از هر کلامی برتر است.
هر مسجد یک پایگاه قرآنی شود
درچه ای با اشاره به سخنان اخیر رهبر معظم انقلاب در دیدار قاریان که فرمودند هر مسجد، یک پایگاه قرآنی است، اظهار داشت: یکی از بهترین و مناسب ترین راهکارها برای اینکه مساجد تبدیل به پایگاه و جایگاه مداوم انس با قرآن شود و من سال های سال است که آرزوی آن را دارم، این است که در همه مساجد کشور قاری ثابت و دائمی و به اصطلاح قاری راتب داشته باشیم. وجود قاری قرآن که هر روز به صورت زنده در مسجد به تلاوت قرآن بپردازد، قطعا زمینه مهمی را برای انس روزانه و پیوسته مردم با استماع کلام خدا فراهم می کند.
وی تاکید کرد: این طرح علاوه بر اثرات معنوی و تبلیغی، بی شک تاثیرات مهم آموزشی هم دارد. وقتی مردم تلاوت قرآن را به صورت زنده می شنوند، در واقع یک کلاس آموزشی برپا شده است. خود ما هم اینگونه قرآن را یاد گرفتیم و جذب آن شدیم. تردیدی نیست که بهترین و موثرترین روش آموزش قرآن در همه سطوح، گوش کردن آیات است. این طرح همچنین در کیفیت و ارتقاء سطح تلاوت قاری و نیز ایجاد ارتباط حسی میان قاری و مستمع و در نتیجه ارائه یک تلاوت اثر گذار مجلسی و معنامحور، قطعا موفق و مفید خواهد بود.
تعبیر جالبی که درچه ای در این زمینه داشت، این بود که به عنوان مقدمه گفت قرآن، کلام خدا و مسجد، خانه خدا و نتیجه سخنانش این شد که پس چه خوب است که سخن خدا را در خانه خدا بشنویم که قطعا بهترین مکان برای شنیدن سخن خدا، خانه خداست. وی این مطلب را هم اضافه کرد که در خصوص مناسب ترین زمان برای تلاوت قرآن، شاید بتوان گفت لحظات ملکوتی اذان و فراخوان الهی به اقامه نماز و گفت و گو با خدا، بهترین و زیباترین زمان برای شنیدن سخنان خدا است.
این استاد تلاوت اینگونه ادامه داد: گرچه تلاوت قرآن قبل از اذان در صبح و ظهر و شب از رادیو و تلویزیون پخش می شود اما چه خوب و بجاست که در مساجد، تلاوت قرآن و اذان به صورت زنده اجرا شود و به قول رهبر عزیزمان، مردم بیایند پای منبر قاری قرآن جمع شوند و بنشینند و کلام خدا را مستقیما از حنجره و حلقوم قاری کلام الله بشنوند و قطعا شیرینی و حلاوت معنوی این استماع، چیز دیگری است.
اثرات تلاوت اذانگاهی در مسجد
درچه ای از ویژگی های تلاوت اذان گاهی در مساجد گفت که علاوه بر اثرات آموزشی، معنوی و تبلیغی باعث تقویت پیوند روزانه و مداوم میان مردم، مسجد و قرآن است که در طول چهار سال گذشته هر روز شاهد آن در مسجد حضرت امام (ره) بوده است. البته اجرای کرسی های اذانگاهی موضوع جدیدی نیست. چون در برخی اعتاب مقدسه سالیانی است که جریان دارد و در طول ایام هفته و سال، قاریان بسیاری در این اماکن به تلاوت قرآن می پردازند.
وی که بیش از ۲۰ سال است توفیق خدمتگزاری در حرم حضرت عبدالعظیم را دارد، گریزی هم در این زمینه دارد و می گوید افتخار دارد که یکی از قاریان و موذنان افتخاری حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در شهرری باشد اما همه تلاوت های اذانگاهی در مسجد امام (ره) بازار تهران را به عنوان قاری راتب به عهده دارد و کل قرآن را به صورت قرائت مجلسی ختم کرده است که این کار در ایران سابقه ندارد.
مسجد امام خمینی (ره) بازار تهران از زمان قاجاریه تا کنون جزو مساجد خاص و مهم کشور محسوب می شود و امام جماعت آن مستقیما با حکم رهبر معظم انقلاب تعیین می شود. آیت الله حسن عالمی که از اعضای مجلس خبرگان رهبری و اصالتا اهل مشهد است از ابتدای سال ۱۳۹۷ به عنوان امام جماعت مسجد امام (ره) معرفی شد.
شاید صدها نکته درباره مسجد تاریخی امام (ره) وجود داشته باشد ولی درچه ای به یک مطلب اشاره کرد و گفت: مرحوم محمد آقاتی مؤذن مشهور ایرانی که اصالتا اهل مشهد و موذن آستان قدس رضوی بود، در سال ۱۳۲۷ به دعوت تولیت وقت مسجد، به تهران نقل مکان کرد و بیش از ۲۵ سال مؤذن راتب مسجد امام بازار تهران بود و اذان های زیبا و ماندگارش جزو میراث فرهنگی و ملی به شمار می رود و از صدا و سیما پخش می شود.
درچه ای به جرقه ای که باعث شد تا وی به عنوان قاری راتب مسجد امام (ره) انتخاب شود، اشاره کرد و گفت که سه ماه قبل از آمدن آیت الله عالمی روزهای سه شنبه هر هفته در مسجد امام (ره) تلاوت اذانگاهی داشته و بعد از مدتی که آقای عالمی به مسجد امام (ره) آمد، از او خواست تا هر روز ظهرها قبل از اذان، تلاوت مجلسی داشته باشد و قاری راتب مسجد شود و علاوه بر آن دارالقرآن مسجد را نیز راه اندازی و اداره کند. بر همین اساس از تیر ماه سال ۱۳۹۷ کرسی های تلاوت اذانگاهی در مسجد امام آغاز شد و به لطف الهی به صورت پیوسته در جریان است.
برنامه تلاوت اذان گاهی به روایت درچه ای از این قرار است؛ معمولا نیم ساعت قبل از اذان ظهر، تلاوت قرآن آغاز می شود و سپس این قاری خوش خوان هنگام اذان ظهر در راس ساعت موذن می شود و همه چیز به صورت زنده اجرا می شود. گاهی هم اگر فرصت باشد، دعای فرج را می خواند.
وی به جزییات برنامه تلاوت اذانگاهی هم اشاره ای کرد و گفت هر روز تقریبا دو صفحه از قرآن را به صورت مجلسی تلاوت می کند و فردای آن روز، ادامه آیات را دنبال می کند. پس اگر قرآن را ۶۰۰ صفحه در نظر بگیریم، با کسر روزهای جمعه و تعطیلات، تقریبا ظرف یک سال و اندی کل قرآن با ۳۰۰ تا ۳۲۰ تلاوت به روش تحقیق ختم می شود که تا زمان این مصاحبه، بیش از هزار و سی تلاوت انجام شده و سه بار هم قرآن به صورت تلاوت مجلسی ختم شده است.
عبدالباسط و مصطفی اسماعیل هم قاری راتب بودند
درچه ای با اشاره به تاریخچه تلاوت های اذانگاهی در سایر کشورها گفت: طرح قاری راتب مسجد از دیرباز تاکنون در بسیاری از مساجد کشور مصر رواج داشته و یکی از عوامل اصلی برتری سطح تلاوت قاریان مصری نسبت به سایر قاریان، شاید همین تلاوت های مجلسی روزانه اساتید مصری در طول اوقات شبانه روز باشد. از استاد شیخ محمد رفعت گرفته تا استاد مصطفی اسماعیل، استاد عبدالباسط و سایر قراء مشهور جهان اسلام، همگی قاری راتب مسجد بوده و صوت ملکوتی شان از طریق مسجد عالم گیر شده است. مسجد رأس الحسین و مسجد زینبیه در قاهره از مساجد معروفی است که بیش از یک قرن است کرسی راتب تلاوت به همراه ابتهال و اذان در تمام وعده های اذانگاهی به صورت روزانه و مستمر توسط قاریان و مبتهلین برجسته مصری در آن اجرا می شود. البته تلاوت های اذانگاهی قراء مصری در این مساجد به صورت ختم دوره ای قرآن نیست و معمولا منتخبی از آیات قرآن به مناسبت های مختلف تلاوت می شود.
از وی درباره استقبال مردم و نمازگزاران پرسیدم و او گفت خوب بوده و نمازگزارانی که سابقا فقط با شنیدن اذان می آمدند، اکنون بخاطر استماع قرآن کمی زودتر از قبل به مسجد می آیند. برخی از همین نمازگزاران به یادگیری و تلاوت قرآن مشتاق و علاقه مند شده اند. حتی رهگذرانی که در حال تردد و عبور از بازار هستند ، به محض ورود به حیاط مسجد و شنیدن صوت زنده تلاوت قرآن ، به داخل شبستان مسجد می آیند و پای سفره قرآن می نشینند و میهمان و نمک گیر قرآن می شوند. پیامبر اسلام ص میفرمایند : القرآن مأدبه الله یعنی قرآن سفره مهمانی خداست.
درچه ای گفت وقتی صدای قرآن از بلندگوهای حیاط مسجد پخش می شود و به دنبال آن دربهای شبستان مسجد باز می شود، همه علاقمندان اعم از پیر و جوان وارد مسجد می شوند. تعداد مستمعین قرآن روزانه تقریبا بین ۵۰ تا ۱۰۰ نفر است که در میان آنان جوانان هم زیاد هستند.
درچه ای هم قاری راتب مسجد است و هم مدیر دارالقرآن آنجا. یعنی مسئولیت برگزاری کلاس های قرآنی، محافل قرآنی و مسابقات را هم دارد و به صورت روزانه معمولا از یک ساعت قبل از اذان تا ساعت چهار بعدازظهر در دفتر دارالقرآن مسجد حضور دارد و پاسخگوی مراجعین قرآنی نیز هست.
گردشگران خارجی با شنیدن قرآن میخکوب می شوند
کسی که بیش از چهار سال هر روز در مسجد امام (ره) به عنوان قاری راتب به تلاوت قرآن مشغول بوده، باید خاطرات جالبی داشته باشد. درچه ای با کوله باری از خاطرات ریز و درشت به یک مورد اشاره کرد و گفت: از آنجا که مسجد امام (ره) یک مسجد تاریخی است، محلی برای بازدید و رفت و آمد گردشگران خارجی است و بعضی از گردشگران در حین بازدید از بخش های مختلف مسجد، با ورود به شبستان و شنیدن تلاوت زنده آیات قرآن در جای خود میخکوب می شدند و گاهی هم ادامه بازدیدشان را رها می کردند و مشتاقانه تا آخر تلاوت همانجا می نشستند.
درچه ای گفت: شنیدن آیات قرآن در مسجدی که با معماری مذهبی و کاشی کاری های سنتی و تاریخی، تلفیقی زیبا و جذاب ایجاد می کند، باعث می شود تا من هم هنگام تلاوت حس خوبی پیدا کنم؛ چه رسد به گردشگران خارجی ولی به نظرم اثر آیات قرآن بر روی گردشگران خارجی اثر خاصی است؛ گویی خدا به برخی از آنان نگاه ویژه ای دارد و انگار اراده خدا بر این است که کلامش به گوش دل های آن ها برسد.
وی افزود: هر چند روز یک بار، گردشگران به این مسجد می آیند. گاهی این افراد تا آخر اذان می ایستند تا مرا ببینند و تقاضا می کنند تا عکس یادگاری بگیرند. گاهی هم آنان را دعوت می کنم تا به دفتر دارالقرآن بیایند و آنجا را هم که حالت مسجد و محراب دارد و دارای معماری سنتی و مذهبی خاصی است، ببینند. با یک چایی یا شیرینی از آنها پذیرایی می کنیم و یک هدیه تزیینی و یادگاری مثل سجاده جیبی سنتی و یک دفتر یادداشت منقش به پرچم ایران و بروشوری از مسجد امام (ره) به آنها تقدیم می کنم.
گاهی گردشگران خارجی پس از شنیدن تلاوت موسوی درچه ای، از او می خواهند تا دوباره، قرآن را تلاوت کند و این قاری بین المللی نیز در دفتر دارالقرآن برای آن ها تلاوتی دیگر کرده و گردشگران از تلاوت قرآن، فیلم و عکس می گیرند و در صفحات مجازی برای همدیگر منتشر می کنند. البته حواس موسوی جمع است که در این موارد، سوره های کوچک و به اصطلاح قصارالسور، مثل سوره شمس را بخواندکه زیبایی لفظی و موسیقایی خاصی هم دارد تا برای گردشگرانی که تاکنون آیات قرآن را نشنیده اند، جذاب تر باشد.
چه چیزی باعث جذب گردشگران خارجی به تلاوت قرآن می شود؟ این سوال در ذهنم می چرخید و هنگامی که از درچه ای پرسیدم، گفت: گاهی آنهایی که تحت تاثیر کلام زیبای الهی قرار می گیرند، از من می پرسند این چه زبانی است، مگر عربی نیست و مگر شما فارس نیستید. آنان می گویند آیاتی که من می خوانم، گویی با همه زبان ها و کلام ها فرق دارد ولی چرا اینگونه است و من هم به آنها می گویم درست است که این آیات، به زبان عربی است اما کلام معمولی نیست، بلکه کلام خود خدا است و وحی الهی است و هیچ شک و دخل و تصرفی در آیات قرآن نیست، به همین دلیل است که اینگونه بر دل های پاک اثرگذار است.
وی اضافه کرد: گاهی گردشگران پس از شنیدن آیات الهی از من می خواهند که درباره محتوای آیاتی که خواندم، توضیحی بدهم و من برای آنان توضیح مختصری می دهم و گاهی شاهد بودم که آن ها با شنیدن ترجمه آیات، به فکر و تامل فرو می روند و مشتاقانه اسم و جای سوره را می پرسند که بروند و بقیه سوره و حتی سوره های دیگر را نیز بخوانند و ترجمه اش را بدانند.
نور علی نور
این استاد روحانی و قاری بین المللی با اشاره به پیوند ناگسستنی مسجد و قرآن صحبت هایش را اینگونه جمع بندی کرد: در خصوص تلاوت قرآن، هم عبارت فاقرءوا داریم یعنی بخوانید و هم عبارت فاستمعوا. یعنی هم امر به خواندن شده و هم امر به شنیدن. پس قرآن هم خواندنی است و هم شنیدنی. حال اگر هر دوی اینها یعنی خواندن و شنیدن کلام خدا در خانه خدا یعنی مسجد انجام شود، می شود نور علی نور. چرا که مسجد جای قرآن و به تعبیر رهبر عزیزمان پایگاه قرآن است و این، مطابق همان فرمایش نبی اکرم (ص) است که فرمود انما نصبت المساجد للقرآن؛ یعنی همانا مساجد برای قرآن بنا شده است.
آرزو بر جوانان عیب نیست. موسوی درچه ای هم آرزو دارد که طرح قاری مسجد در سایر مساجد کشور ترویج و فراگیر شود و قاریان ممتاز و برجسته ای که بحمدالله تعدادشان در کشور ما هم کم نیست، به عرصه کرسی های تلاوت روزانه مجلسی و مسجدی بیایند و مساجد ما در طول ایام سال هر روز معطر و مزین به تلاوت زیباترین کلام ها توسط زیباترین صداها شود.
درچه ای گفت: اگر این امر محقق شود، مطمئن هستم رهبر عزیزمان هم خوشحال خواهند شد. چون بارها در این مورد توصیه کرده اند و دغدغه این کار را دارند. به نظر این حقیر اجرای طرح قاری راتب مسجد یا به عبارتی نتیجه طرح هر مسجد یک قاری باعث می شود تا هر مسجد به یک پایگاه قرآنی تبدیل شود.
موسوی درچه ای یکی از قاریانی است که در گوشه ای از مرکز تهران مشغول تبلیغ و ترویج قرآن است و شاید وظیفه نهادهای قرآنی و سازمان های فرهنگی باشد تا با حمایت از چنین جلساتی سهم خود را در گسترش برگزاری جلسات استماع قرآن ادا کرده و نخودی در این آش اضافه کنند. مثلا صدا و سیما برنامه های این کرسی تلاوت را به صورت زنده پخش کند، رسانه ها به تبلیغ و ترویج این برنامه بپردازند و متولیان مساجد با دعوت از قاریان و حافظان قرآن یک کرسی تلاوت راه اندازی کنند.