گروه سیاسی خبرگزاری ایرنا_ مریم عاقلی: ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ بعد از یک دوره پر فراز و نشیب اتفاق جدیدی به واسطه انتخاب مردم رخ داد که راه نجات کشور از این تصمیم گشوده شد، در تاریخ دولت‌های بعد از انقلاب، هیچ رئیس‌جمهوری به‌اندازه آیت‌الله رئیسی میراث‌دار مشکلات، ضعف‌ها و کاستی‌های برجای‌مانده از دولت پیش از خود نبوده و شرایط هنگام تحویل دولت آنقدر سخت بود که بسیاری از شاخص‌های کلان اقتصاد ایران در وضعیت بدی قرار داشت و بسیاری از چالش‌های اقتصادی مانند کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی و تورم بالا ماحصل هشت سال سیاست‌گذاری نادرست و ناکارآمدی بود، شرایط در زمان تحویل دولت آنقدر بد بود که مطابق اظهارنظر خود آیت‌الله رئیسی از همان اولین جلسه حضورش در دولت با وزرای روحانی بر سر پرداخت حقوق مردادماه بحث و چالش داشتند! این یعنی شروع کار جهادی در یک شرایط غیر عادی. در این اتمسفر، مهمترین چالش دولت سیزدهم در آغاز کار، اقتصاد و تامین معیشت مردم بود، اما در عین حال تعیین دستمزد عادلانه برای کارگران، تفکیک پیشران‌های اقتصادی کشور از مذاکرات وین، پایان دادن به رانت ارزی و دیپلماسی بدیع و گسترده رابطه با همسایگان به کانون تمرکز دیپلماسی دولت سیزدهم تبدیل شد. مهم‌تر از همه این موارد شروع برای بازگشت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی بود که دولت گام های مهمی در این زمنیه برداشت؛ حالا در اولین سالگرد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در گفت‌وگوهای تفصیلی متعدد با چهره‌ها به مرور این اتفاقات پرداخته‌ایم.
مهدی فضائلی کارشناس ارشد رسانه و مسائل سیاسی اکنون عضو دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری است؛ او پیش از این و در دهه ۸۰ اولین مدیر عامل خبرگزاری فارس بوده است و در سال ۸۹ به عنوان مدیرعامل انتشارات سروش به فعالیت خود ادامه داده است؛ با او درباره مهم ترین اقدامات دولت سیزدهم و شرایطی که این دولت کار خود را آغاز کرد گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید:
ایرنا: رهبر انقلاب در سالگرد ارتحال حضرت امام تاکید داشتند که باید از مسئولان انقلابی که برای مردم کار می‌کنند، تقدیر کرد، با توجه به این موضوع، ارزیابی شما از مهمترین اقدامات دولت در این بازه زمانی چیست؟
در ابتدای این صحبت خوب است که مرور و بازگشتی به شرایطی داشته باشیم که انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ در بستر آن برگزار شد؛ در آن مقطع شرایطی طوری بود که هنوز با کرونا درگیر بودیم و مردم نگرانی‌های جدی در بحث کرونا داشتند، شاید مهم‌تر از بحث کرونا وضعیت روحی و روانی مردم بود که متاثر از نحوه عملکرد دولت قبل که نه تحرک لازم را داشت و نه، عملکردش از نگاه مردم مطلوب بود و نتوانسته بود ارتباط خوبی با آنها برقرار کند، باعث شده بود حالت دلسردی قابل ملاحظه‌ای بین مردم ایجاد شود که همین امر بر مشارکت سیاسی تاثیر منفی داشت.
همه این موارد در کنار عملیات روانی دشمن شرایطی را بوجود آورد که شاید تحلیلگران مشارکت را خیلی پائین برآورد می‌کردند؛ اما با توجه به واقعیت‌هایی مثل کرونا یا شرایط روانی که به دلیل نوع عملکرد دولت و عملیات تبلیغاتی و روانی دشمن در زمان برگزاری انتخابات وجود داشت، انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته با مشارکت قابل توجهی برگزار شد و اگر این شرایط را لحاظ کنیم، به صورت نسبی باید بگوئیم انتخابات ۱۴۰۰ جزء مشارکت‌های بالا در امر انتخابات ریاست جمهوری محسوب می‌شد.
ضمن اینکه همه علاقه‌مندان مصالح کشور و دلبستگان انقلاب از طیف های مختلف پای کار آمدند و یک انتخابات نسبتاً رقابتی تحقق یافت. البته عمده دلبستگان انقلاب هم پای کار آقای رئیسی آمدند و شاهد برگزاری انتخابات خوب، با حضور طیف‌های مختلف و نامزدهای مختلف و مشارکت نسبتاً خوب بودیم که نتیجه آن انتخاب شخص آقای رئیسی بود. البته به نظر بنده امکان برگزاری بهتر انتخابات هم وجود داشت.
ایرنا: شرایطی که دولت سیزدهم کار را تحویل گرفت، چگونه بود؟
با توجه به ارزیابی که مردم از دولت قبل داشتند و شرایطی که در کشور بوجود آمده بود میزان مطالبات و توقعات از آقای رئیسی و دولت ایشان خیلی بالا بود و هست؛ این میزان مطالبات با مقدورات کشور هم سازگار نیست چراکه وضعیت کشور و شرایط تحویل دولت به نحوی بود که قطعاً آقای رئیسی و دولتش نمی‌توانستند پاسخگوی همه مطالبات و توقعاتی باشند که مردم از آنها داشتند و همین امر، وضعیت دشواری برای اداره کشور پیش روی دولت آقای رئیسی قرار داد.
به علاوه اینکه ضعف‌هایی که به واسطه کم کاری‌ها و ترک فعل‌ها یا بدعملی‌های دولت قبل به خصوص در حوزه مسائل اقتصادی و معیشتی صورت گرفته بود، وضعیت را پیچیده‌تر می‌کرد، ضمن اینکه ضعف‌های دولت و شرایط کرونا و تحریم هایی که کشور با آن مواجه بود در کنار اقداماتی که دشمن انجام داده بود، دست به دست هم داد و شرایطی را ایجاد کرد که تغییر برای دولت جدید به راحتی مقدور نبوده و نیست و طبیعتاً این دولت باید یک اولویت هایی را در دستور کار خود قرار می‌داد و بر اساس آن اولویت‌ها و نیازهای فوری و مبنایی‌تری که در کشور وجود داشت، سازوکار خود را انتخاب می‌کرد و اقدامات را سامان می‌داد.
شاید به جرات بتوان گفت در راس این مسائل سامان دادن به وضعیت کرونا و مهار آن در کشور یک مورد اولویت‌دار بود چراکه همه مسائل را به نوعی مختل کرده بود؛ یعنی این موضوع صرفاً یک مسئله بهداشتی و درمانی و در حوزه سلامت محسوب نمی‌شد بلکه روی موضوعات اقتصادی و روحی و روانی جامعه سایه سنگینی انداخته بود و تاثیر منفی آن بر روی ارتباطات اجتماعی هم به میزان قابل توجهی مشهود بود.
**مهار کرونا دستاورد بسیار مهمی است
بنابراین طبیعی بود دولت در قدم اول خود روی این مسئله متمرکز شود و تلاش کند وضعیت کرونا را از حالت قبل خارج کند و یک شرایط مناسبی را برای عبور از کرونا فراهم کند از این رو یکی از پیش نیازهای مهم آن بحث واکسیناسیون عمومی بود که الحمدالله با پیگیری‌های دولت آقای رئیسی و شخص ایشان در واردات واکسن این امر خطیر انجام شد و با حمایت از تولید واکسن داخلی و سازماندهی گسترده برای واکسیناسیون موفق شدیم به میزان قابل توجهی مسئله کرونا را مهار کنیم.
امروز کشور ما این افتخار را دارد که در سطح دنیا و در مقایسه با بسیاری از کشورها از جهت مدیریت بیماری کرونا جزو بهترین‌ها باشد و اکنون در شرایطی قرار گرفتیم که بابت این موضوع رفع نگرانی شده است و مردم با خیال بسیار راحت‌تری نسبت به گذشته مسائل خود و فعالیت‌های اقتصادی را دنبال می‌کنند و فشارهای روحی و روانی به میزان بسیار بالایی کاهش یافته است چراکه شرایط جامعه نسبتاً عادی شده و این دستاورد مهمی است.
** تغییر رویکرد و نگاه به مردم دولت قابل توجه است
نکته دیگری که در اقدامات دولت قابل توجه است، تغییر رویکرد و تغییر نگاه به مردم است؛ مردم ما به عنوان مهمترین پشتوانه انقلاب و اصلی‌ترین نقطه اتکای کشور همواره مورد توجه بودند ولی در برخی از دولت‌ها شاهد این بودیم این توجه کمرنگ شد و مردم با کم‌مهری یا بی مهری دولتمردان مواجه می‌شدند و ارتباطی به صورت واقعی و نزدیک بین دولتمردان و مردم در مقاطعی وجود نداشته است؛ از جمله در دولت قبل این ارتباط خیلی سرد شد و فاصله افتاد اگر چه کرونا بی تاثیر نبود ولی فراتر از کرونا روحیات حاکم بر دولت قبل مانع این ارتباط نزدیک و رودرروی با مردم می شد. این در دولت جدید کاملاً عوض شد و ما شاهد حضور و ارتباط نزدیک شخص رئیس جمهور با مردم هستیم.
به لطف خدا اکنون دو قوه دیگر نیز یعنی هم رئیس قوه قضائیه و هم رئیس مجلس ارتباط نزدیکی با مردم دارند و از این رو می‌توان گفت امروز مجموعه کارگزاران کشور و دولتمردان ارتباط نزدیک و چهره به چهره با مردم دارند که این نکته بسیار مهم و سرمایه بسیار گران سنگی است که باید حفظ شود.
**شنیده شدن مستقیم حرف مردم موضوعیت دارد
از سوی دیگر مردم باید تاثیر این ارتباط را مشهودتر و قابل لمس‌تر ملاحظه کنند و تصور نکنند وقتی حرفی می‌زنند و می‌شنوند، بعدش دیگر این ارتباط تمام می‌شود، اگرچه این شنیده شدن مستقیم حرف مردم موضوعیت دارد ولی قضیه نباید به اینجا ختم شود و مردم باید تاثیر این ارتباط را ببیند، به هر حال این تغییر رویکرد اتفاق مهمی است که در دولت جدید افتاده است.
** تحرک بسیار جدی در ارتباط با همسایگان
ایرنا: ارزیابی شما در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی همسایگی و آسیامحوری که از سوی دولت سیزدهم دنبال می‌شود، چیست؟
در حوزه سیاست خارجی شاهد تحرک بسیار جدی در ارتباط با همسایگان کشور هستیم که این جزو اولویت‌های حوزه سیاست خارجی کشور است و تاثیرات مهمی برای کشور دارد و در این بخش نیز تحرک بسیار خوبی ایجاد شده است و ارتباطات قطع شده یا سردی که به وجود آمده بود، حالا به میزان قابل توجهی ترمیم شده و آثار آن را در توافق‌های اقتصادی و رفت و آمدهای دیپلماتیکی که در این مدت یعنی در این یک سال رخ داده، شاهد بودیم.
** نتیجه‌بخش بودن رفت‌وآمدهای خارجی در حوزه اقتصاد
ایرنا: مهمترین آثار این مدل دیپلماسی از نگاه شما چیست؟
از مهم ترین آثار این تغییر رویکرد، نتیجه‌بخش بودن این رفت‌وآمدها و تاثیراتی است که می‌تواند در حوزه اقتصاد داشته باشد؛ همچنین تأثیرات امنیتی و فرهنگی و اجتماعی.
**دولت ناگزیر به اجرای طرح بزرگ اصلاحات اقتصادی بود
ایرنا: اجرای طرح عادلانه سازی یارانه‌ها توسط دولت را چطور ارزیابی می‌کنید؟
به نظر بنده دولت ناگزیر بود طرح بزرگی را برای اصلاحات اقتصادی در کشور اجرا کند و آن بحث هوشمند کردن پرداخت یارانه ۴۲۰۰ تومانی بود که اگرچه تاثیرات مهمی روی بخش‌هایی از زندگی مردم داشت ولی به عنوان یک اصلاح مهم اقتصادی دولت گریزی از آن نداشت و باید آن را اجرا می‌کرد کما اینکه در رقابت‌های انتخاباتی نیز شاهد بودیم که همه نامزدها با سلائق و گرایش‌های مختلف روی این مسئله اتفاق نظر داشتند که ارز ۴۲۰۰ تومانی باید حذف شود و یا به نحو دیگری در زندگی و به خصوص حوزه معیشتی مردم بروز کند که البته تصمیم خیلی سختی بود و این تصمیم سخت را دولت گرفت و به اجرا گذاشت.
یک نکته دیگری که باید در تحلیل شرایط امروز لحاظ کنیم وضعیت تغییرات مهمی است که در معادلات جهانی بوجود آمده است، به این معنا که روابط بین الملل به میزان قابل توجهی تغییر کرده و درواقع حمله روسیه به اوکراین، معادلات جدیدی را بوجود آورده و تاثیرات اقتصادی مهمی را نیز به دنبال خود داشته است از این رو مجموعه تعاملات بین المللی و تحولاتی که در عرصه بین الملل رخ داده سبب شده اداره کشورها برای همه با پیچیدگی‌های بیشتری همراه شود و دشوارتر باشد لذا دولت ما هم در این شرایط در حال اداره کشور است که باید به این مسئله توجه داشته باشیم.
**امید و اعتماد آسیب دیده با شروع فعالیت آقای رئیسی ترمیم شد
ایرنا: دولت سیزدهم چقدر توانسته امید از دست رفته و سرمایه اجتماعی مخدوش شده قبلی را ترمیم کند؟
به نظر من امید و اعتمادی که به میزان قابل توجهی در دولت گذشته آسیب دیده بود، با شروع فعالیت آقای رئیسی ترمیم شد یا به سمت ترمیم شدن حرکت کرد که این سرمایه بسیار گرانقدری است که آقای رئیسی و تیم دولت باید به آن اهتمام لازم را داشته باشند و همه دولتمردان باید به این مسئله توجه کنند و بدانند و بدانیم که امید و اعتماد مردم یک چک سفید امضا نیست؛ یعنی مردم اگر نتیجه امید و اعتماد خود را نبینند طبیعتاً مجدداً این امید و اعتماد ممکن است آسیب ببیند لذا وظیفه دولت و باری که روی دوش دولت است، بسیار سنگین است و باید این را درک کنیم.
هم شرایط داخلی ما شرایط دشواری بوده و هم شرایط بین المللی امروز ما پیچیده و دشوار است و از این رو این مسائل به عنوان واقعیت‌ها نباید نادیده گرفته شود و در عین حال باید متوجه مطالباتی که از سمت مردم مطرح است، باشیم و بدانیم این مطالبات را باید با تیم قوی دنبال و ارتباط خود را با مردم حفظ کنیم، با مردم حرف بزنیم و مشکلات خود را با آنها در میان بگذاریم لذا این یک مسئله بسیار مهم است که دولت باید برای آن زبان گویایی داشته باشد، یعنی هم در بیان مشکلات و هم در بیان خدمات خود نیازمند زبانی گویا و دلنشین است.
** تعیین سازوکار پشتیبانی از اقدامات دولت در برابر تهاجم روانی دشمن
بنابراین انجام خدمات و فعالیت‌هایی که دولت در بخش‌های مختلف انجام داده باید به درستی و به موقع به اطلاع مردم رسانده شود چراکه شاهد یک جبهه گسترده‌ای از رسانه‌ها و عملیات روانی دشمن هستیم که بی وقفه افکار عمومی ما را بمباران می‌کند و زیر فشار گذاشته و طبیعتاً در مقابله با این حرکت تهاجمی روانی دشمن باید سازوکارهایی برای پشتیبانی از اقدامات دولت به کار گرفته شود، از این رو در جریان گذاشتن مردم و مطلع کردن آنها سبب می‌شود میزان همسویی آنها هم بیشتر شود. به هرحال امیدواریم دولت در باقیمانده زمان خود که به سرعت هم سپری می شود بتواند وظایف سنگینی که بر عهده دارد را انجام دهد و امید و اعتماد مردم را در وهله اول حفظ و بعد آن را تقویت کند و ارتقا ببخشد.