به گزارش خبرنگار ایرنا طرح سنجش جسمانی و آمادگی دانش آموزان بدو ورود و پیش دبستانی به مدارس از ۳۱ خرداد ماه در سراسر کشور آغاز شده است و اولیا با فرزندان خود به مراکز اجرای این طرح مراجعه و از خدمات آن استفاده می کنند.
هدف نهایی از اجرای این طرح، شناسایی دانش‌آموزان مشکل‌دار از حیث بینایی، شنوایی، روحی و هوشی و حمایت از آنها با برنامه‌های توانبخشی، پوشش بیمه و تامین سمعک، ویلچر و عینک است تا جامعه هدف از کاروان دانش بازنماند و زیر نظر مربیان و معلمان متخصص آموزش و پرورش استثنایی، به تحصیل علم و دانایی مشغول شوند.
آموزش و پرورش استثنایی بیش از ۱۴۱ هزار دانش‌آموز را در قالب هفت گروه آسیب بینایی، شنوایی، ذهنی، جسمی حرکتی، اوتیسم، چندمعلولیتی و مشکلات ویژه یادگیری تحت پوشش دارد.
یکی از راهبردهای مهم سازمان آموزش و پرورش استثنایی در کنار آموزش، ارائه خدمات توانبخشی و مشاوره به دانش آموزان کم‌توان و ناتوان است. برابر اطلاعات موجود، آموزش و پرورش استثنایی بیش از ۱۴۱ هزار دانش‌آموز را در قالب هفت گروه آسیب بینایی، شنوایی، ذهنی، جسمی حرکتی، اوتیسم، چندمعلولیتی و مشکلات ویژه یادگیری تحت پوشش دارد.
گستره خدمات سازمان آموزش و پرورش استثنایی به حدی است که به گفته حمید طریفی حسینی رییس این سازمان، در سال گذشته حدود ۶ و نیم میلیارد تومان خدمات حمایتی به دانش آموزان ارائه شده، خدمات حمایتی که به طور عمده در حیطه وظایف سایر دستگاه‌ها مانند سازمان بهزیستی قرار دارد.
وی تصریح کرد: سازمان، حدود ۶ میلیارد در حوزه توانبخشی در بیرون از مدرسه برای دانش‌آموزان اختصاص داده و دانش‌آموزان پس از مراجعه به مراکز درمانی و توانبخشی، هزینه خدمات خود را از سازمان دریافت می‌کنند و البته این اقدام، بخشی از وظایف سایر دستگاه ها مانند بهزیستی و وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر است.
ملاحظه می کنید سازمان مدنظر در راستای عمل به رسالت مهم خویش، برنامه‌ریزی‌های جامع و اقدام‌های ارزشمندی دارد و با همراهی برخی سازمان های مرتبط، فیلتری برای معاینه و تشخیص مشکلات و نارسایی‌های جسمی، روحی و هوشی دانش‌آموزان فراهم کرده است تا افراد دارای مشکل، شناسایی و برای رفع یا کاهش موانع و مشکلات تحت حمایت و بیمه قرار گیرند.
غفلت از استعدادهای خاص در سنجش جسمانی و آمادگی
در ارزش، اهمیت و تاثیر این سازمان در غربالگری دانش آموزان بدو ورود و پیش دبستانی و پیگیری تعلیم و تربیت آنها تردیدی نیست اما نکته‌ای که به نظر می رسد می‌تواند همزمان و به موازات اجرای طرح سنجش جسمانی و آمادگی دانش آموزان مدنظر قرار گیرد، شناسایی آینده‌سازان دارای نبوغ، خلاقیت و هوش و استعدادهای برتر است و بی‌شک متخصصان و مربیان مراکز سنجش، هنگام پایش و بررسی دانش آموزان، همانگونه که افراد دارای مشکل را تشخیص می دهند، می‌توانند نونهالان دارای قابلیت‌های خاص را نیز مشاهده و تعیین کنند.
چون وظیفه اصلی متخصصان و مربیان مراکز سنجش، بررسی و تعیین نوع و میزان معلولیت و نارسایی‌های جسمی و روحی دانش‌آموزان است، در برخورد به نمونه‌های سالم و عادی و هوش سرشار، از کنار آن می‌گذرند و فقط سلامت عمومی فرزندان را به پدر و مادرها اعلام می‌کنند.
والدین در بسیاری از مواقع، شناخت کافی از کم‌توانی و شاید توانایی خاص فرزند خود ندارند و اغلب همانگونه که نام طرح یعنی سنجش جسمانی و آمادگی دانش آموزان القا می‌کند، فقط برای رفع نگرانی از بابت کم‌توان نبودن و مشکل جسمی و روحی نداشتن فرزند خود، آنها را به مراکز سنجش می‌آورند، در حالی‌که به یقین در بین آن همه گل‌های باغ زندگانی، شکوفه‌های دارای نبوغ و توانمندی خاص نیز وجود دارد اما فیلتر این طرح روی آنها متمرکز نیست.
پدری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اذعان کرد که سال‌ها پیش پسرم را به یکی از مراکز سنجش جسمانی و آمادگی تحصیلی استان اردبیل برده بودم و فرزندم بعد از اینکه از اتاق‌های مخصوص بررسی قد، وزن، بینایی، شنوایی و هوش خارج شد و بعد از اینکه از سلامت عمومی فرزندم مطلع شدم، با قدردانی از عوامل مرکز به همراه پسرم از آن خارج شدم اما بلافاصله یکی از کارکنان مرکز به دنبالم آمد و گفت: فرزند شما از هوش بالا برخوردار است و این نکته را جدی بگیرید و برای تحصیل او بیشتر اهمیت بدهید.
این پدر ادامه داد: اکنون پسرم دانشجوی رشته پزشکی یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور است و اگر آن روز آن مربی مرکز سنجش، آن نکته را به من نمی‌گفت، چه بسا به تحصیل فرزندم آنچنان اهمیت نمی‌دادم و امروز به این درجه علمی و پیشرفت نمی‌رسید.
مواردی از این قبیل زیاد است اما همانطور که گفته شد، چون وظیفه اصلی متخصصان و مربیان مراکز سنجش، بررسی و تعیین نوع و میزان معلولیت و نارسایی‌های جسمی و روحی دانش آموزان است، در برخورد به نمونه‌های سالم و عادی و هوش سرشار، از کنار آن می‌گذرند و فقط سلامت عمومی فرزندان را به پدر و مادرها اعلام می‌کنند.
وجود نوابغ در میان نابینایان و ناشنوایان
رییس آموزش و پرورش استثنایی استان اردبیل می‌گوید: بهتر است شناسایی نبوغ و استعدادها نیز در سنجش جسمانی و آمادگی دانش آموزان انجام شود، اما به این نکته توجه نمی‌شود و این خلاء وجود دارد.
دکتر محمد شفایی معتقد است که طرح سنجش جسمانی و آمادگی فقط در مسیر هدف اصلی آن که از عنوان آن مفهوم می‌شود اجرا می‌گردد و چه بسیار نونهالان خلاقی که فقط به اعلام سلامتی عمومی آنها اکتفا می‌شود.
رییس آموزش و پرورش استثنایی استان اردبیل می گوید: بهتر است شناسایی نبوغ و استعدادها نیز در سنجش جسمانی و آمادگی دانش آموزان انجام شود، اما به این نکته توجه نمی شود و این خلا وجود دارد.
وی این نکته را نیز گوشزد کرد که طرحی به نام طرح جهش تحصیلی از اول تا پایه ششم ابتدایی در مدارس اجرا می‌شود که بر اساس آن، اولیا و مربیانی که دانش‌آموزان نادر و برخوردار از توان و استعداد و هوش خاص را شناسایی می‌کنند، آنها را به مرکز تخصصی آموزش و پرورش استثنایی معرفی می‌کنند و در سال گذشته از میان فرزندانی که به گمان هوش و قابلیت برتر در استان اردبیل به ما ارجاع داده شده بودند، حدود ۵۰ درصد مستعد تشخیص داده شدند.
شفایی به وجود نابغه‌های ذهنی در میان دانش آموزان نابینا و ناشنوا اشاره کرد و گفت: این افراد شاید در بدو ورود به مراکز سنجش جسمانی و آمادگی، انسان‌هایی دارای نقصان و کم‌توان و نیازمند حمایت‌های ویژه به نظر برسند اما به مصداق شعر "خدا گر ز حکمت ببندد دری / گشاید ز رحمت در دیگری" کارهای خارق العاده‌ای از برخی از آنان سر می زند تا جایی که تعدادی از آنان به مدارس تیزهوشان نیز راه می‌یابند.
رییس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اردبیل به امیرهادی بایرامی خردسال‌ترین حافظ کل قرآن در میان نابینایان جهان اشاره کرد و گفت: این دانش آموز نابینا از استان اردبیل، به جهت این توان ذهنی خاص جزو افتخارات استان و ایران است و نمی‌توان جایگاه او را به واسطه نقص جسمی، نادیده گرفت.
شفایی به وجود دانش آموزان نابینا و ناشنوا اما قهرمان ورزشی در استان اردبیل اشاره کرد و افزود: نمونه‌ای از اینها حسن جعفری است که به ترکیب تیم ملی گلبال نابینایان و ناشنوایان کشور نیز راه یافته است.
وی قهرمانی حسین نوری در کشتی و مدال‌های متعدد حسین صداقت در دو میدانی را نیز نمونه‌هایی از توفیق دانش آموزان کم توان یا نابینا و ناشنوا در عرصه ورزش اعلام کرد و ادامه داد: این افراد چه بسا در زمان مراجعه و بررسی در طرح سنجش جسمانی و آمادگی تحصیلی دانش آموزان، افراد دارای محدودیت و معلولیت تشخیص داده شده اند اما بعدها نور نبوغ آنها درخشش کرده است.
نگاهی به طرح سنجش جسمانی در استان اردبیل و نتیجه‌گیری
با این اوصاف و استدلال، یقین حاصل می‌شود که سنجه های تعیین محدودیت و معلولیت ذهنی و حرکتی، فقط بر این مشکلات و موانع متمرکز هستند و الماس‌های درخشان استعداد در این ترازو سنجیده نمی‌شوند و اگر بعدها زمینه و بستر شکوفایی و تجلی نور و نبوغ آنان مهیا نشود، شاید آن ویژگی بارز و کمیاب هرگز عیان نشود و جامعه انسانی از آن ثروت و سرمایه برای همیشه محروم بماند.
امسال طبق گفته مدیرکل آموزش و پرورش اردبیل، ۲۷ هزار دانش آموز بدو ورود و پیش دبستانی در ۱۳ پایگاه و یک مرکز تخصصی استان در دو مرحله عمومی و تخصصی تحت بررسی و معاینه قرار می‌گیرند و اگر دانش آموزی به علت نقص و مشکل مضاعف، نیاز به بررسی تخصصی داشته باشد، به طور رایگان به مرکز سنجش تخصصی ارجاع داده می‌شود.
کلام الله صفری با بیان اینکه بر اساس میانگین آمار جهانی ۱۰ تا ۱۵ درصد دانش‌آموزان بدو ورود به مدرسه، دچار نارسایی‌های جسمی، روحی و هوشی هستند، اظهار کرد: تلاش می‌کنیم آموزش دانش آموزان، متناسب با توانایی‌ها و استعدادهای آنها باشد و از این‌رو غربالگری، شناسایی و سنجش دانش آموزان حائز اهمیت است.
رئیس اداره آموزش و پرورش استثنایی استان اردبیل نیز گفت: اگر دانش آموزی نارسایی هوشی داشته باشد، در مدارس ویژه آموزش خواهد دید و تا پایان دوره دوم متوسطه در مدارس استثنایی خواهد بود اما اگر فردی از حیث هوشی مشکل نداشته باشد، می‌تواند در مقاطع بعدی در مدارس عادی حضور یابد و برخی دانش آموزان استثنایی که فقط از نظر جسمانی مشکل دارند به دانشگاه نیز راه می یابند.
شفایی افزود: از ۲۵ هزار دانش آموزی که سال گذشته در استان اردبیل ارزیابی شده بودند، یک درصد و به تعداد ۲۴۷ نفر به مدارس استثنایی ارجاع شده بودند و تعدادی نیز که دچار عارضه روحی نبودند، در قالب طرح فراگیر به مدارس عادی معرفی شدند.
استان اردبیل یک میلیون و ۲۸۰ هزار نفر جمعیت دارد و بیش از ۸۵ هزار دانش‌آموز در مدارس آن حضور می‌یابند و طبق اعلام مسئولان امر، هر سال به پایش و تشخیص نارسایی‌های ذهنی، جسمی و هوشی پیش دبستانی‌ها و دانش‌آموزان بدو ورود رسیدگی و افراد دارای معلولیت و محدودیت به مدارس استثنایی و سایر افراد به آموزشگاه های عادی معرفی می‌شوند.
نتیجه می‌گیریم که استعدادهای برتر در این روند نادیده گرفته می‌شوند و به تناسب جمعیت دانش آموزان بدو ورود و پیش دبستانی استان اردبیل که امسال ۲۷ هزار نفر هستند، آمار جامعه هدف در استان های سراسر کشور را نیز در نظر گرفت تا معلوم شود که چه میزان دانش آموز هوشمند و نابغه از دید و تشخیص مراکز سنجش دور می‌مانند.