جنگل‌های این بخش از زاگرس که متاسفانه در سه دهه گذشته به دلیل مخاطراتی مانند تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پی در پی، قاچاق چوب و بهره‌برداری‌های بی‌رویه جنگل‌نشینان تراکم آنان کاهش یافته حالا پس از چند سال مقاومت در برابر آفت جوانه خوار و برگ خوار بلوط کم آورده و زرد و بیمار شده است.
روزگار جنگل های بلوط شهرستان باشت به عنوان کانون اصلی بحران بدتر از نقاط دیگر در گیر با این آفت است و شهروندان با مشاهده رنگ و رخسار زرد درختان تنومند منطقه خود برای ارزشمندترین میراث طبیعی سرزمین خود نگران شده اند.
این روزها بسیاری از شهروندان با به اشتراک گذاشتن تصاویری از درختان بلوط مناطق آسیب دیده با شروه های جانسوز به گویش محلی لری از ایستاده مردن بلوط ها ابراز تاسف می کنند.
اینجا نگرانی برای جنگل های بلوط به کنشگران محیط زیست محدود نمی شود و شهروندان مناطق جنوبی کهگیلویه و بویراحمد که زمانی از میوه بلوط به عنوان خوراک دام،دارو، نوعی نان استفاده می کردند و با آن خاطرات زیادی دارند داغدار جنگ نابرابر بلوط ها با آفت ها هستند.
کنشگران محیط زیست نیز با اشاره به اینکه جلوگیری از فرسایش خاک، حفظ حیات وحش منطقه، افزایش تنوع زیستی، تلطیف آب و هوا، حذف آلودگی زیست محیطی، حفظ رطوبت خاک و تعلیف دام از حداقل مزایای جنگل های بلوط است از مسئولان می خواهند تا فکری عاجل برای کنترل طغیان پروانه جوانه خوار بلوط کنند.
کارشناسان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد با اشاره به اینکه جنگل‌های بلوط به لحاظ حفاظت از منابع آب و خاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، مصارف درمانی و ظرفیت‌های اکوتوریستی دارای اهمیت منحصر به فردی هستند تاکید می کنند که حفاظت از درختان بلوط در برابر بیماری‌ها و آفات امری ضروری است.
آنان تاکید می کنند که در چند سال اخیر به هم خوردن اکوسیستم، دستکاری طبیعت، تغییر اقلیم، کمبود بارش‌ها و سرمای زمستان و یخبندان و از بین رفتن دشمنان طبیعی آفت، باعث طغیان آفت جوانه خوار بلوط در جنگل‌های زاگرس شده است و همین امر موجب شده که درختان بلوط زاگرس در معرض نابودی قرار گیرند.
این صاحب نظران اذعان می کنند که طغیان این آفت باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی و حتی مرگ و میر درختان می‌شود.
آفت جوانه خوار و برگ خوار بلوط چیست؟
حشره جوانه خوار که زمانی یکی از حشرات مفید درختان بلوط بود، امروزه با تغییرات آب و هوایی و دستکاری انسانی به یک آفت و تهدید برای جنگل های زاگرس تبدیل شده است.
پروانه برگ خوار آفتی است که به درختان بلوط و گیاهان گوناگونی مانند مرکبات، پسته، بادام و بسیاری دیگر از گیاهان حمله می کنند؛ این آفت به پنج نسل در طبیعت می تواند خسارت وارد کند.
پروانه جوانه خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چند دهه اخیر، گونه‌های مختلف بلوط را مورد حمله قرار داده آفتی بسیار مخرب است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی شده و حتی باعث مرگ و میر درختان می‌شوند.
این آفت با آغاز فصل بهار در سطح جنگل‌های بلوط در ناحیه رویشی زاگرس شروع به فعالیت کرده و خسارت های زیادی را به عرصه‌های طبیعی وارد می‌کند.
این حشره با تغذیه بی‌رویه از جوانه‌ها و برگ‌های درختان، ظاهر درخت را عاری از برگ می‌کند و همین باعث می‌شود بسیاری از مردم با گمان بر خشکیدگی درخت، به قطع آن در عرصه اقدام کنند.
راهکارهای مبارزه با آفت برگ خوار و جوانه خوار
کارشناسان منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد اعتقاد دارند که استفاده از راهکارهای شیمیایی به دلیل تهدید موجودات زنده و حیات وحش منطقه برای مبارزه با این آفت کارساز نیست و باید از روش های بیولوژیک به جنگ این دشمن رفت.
آنان اضافه می کنند که یکی از عواملی که می‌تواند باعث کنترل مؤثر آفت جوانه خوار بلوط در کوتاه مدت شود نوعی محلول BT است که اقدام برای آن تاکنون کارساز نبوده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: با توجه به اهمیت موضوع وجود آفات پروانه برگخوار و جوانه‌خوار در جنگل‌های استان، کارگروه گیاه پزشکی استان نگاه ویژه‌ای به این موضوع داشته و پایش را به صورت تخصصی‌تر انجام دهد.
سعید جاوید بخت اظهار داشت: این آفت به صورت تخصصی مورد ارزیابی قرار می گیرد و از مجموعه های هیات های علمی دانشگاه سایر کارشناسان انتظار می رود با حساسیت خاصی و به صورت علمی و تخصصی تری در کوتاه مدت و بلند مدت برای رفع این مشکل با مسوولان همکاری کنند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: با کمک کارگروه گیاه پزشکی کارهای تحقیقاتی و کاربردی مطلوبی در خصوص رشد این آفت و مبارزه با آن می توان انجام داد.
جاوید بخت عنوان کرد: پیشنهادات و تصمیمات فنی کارشناسان استانی به ریاست سازمان منابع طبیعی کشور انتقال خواهد یافت و همچنین با توجه به حساسیت موضوع اعتباراتی در خصوص طرح های کوتاه مدت اختصاص داده می شود.
وی ادامه داد: مبنای این اعتبار براساس فعالیت ،نوع محلولی و زمان استفاده از محلول به کار برده می باشد.
۶۰ هزار هکتار عرصه جنگلی بلوط کهگیلویه و بویراحمد درگیر آفت برگ خوار
مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۶۰ هزار هکتار از جنگل‌های مناطق سردسیری و گرمسیری این استان دچار آفت پروانه برگ خوار سفید و جوانه خوار بلوط شده است.
سعید جاوید بخت اظهار داشت: ۲۵ هزار هکتار از این جنگل‌ها در مناطق گرمسیری باشت، کهگیلویه و بهمئی دچار آفت پروانه برگ خوار سفید شده اند.
او تاکید کرد: خشکسالی، نوع سم پاشی و آلودگی‌های مرکبات و باغات گونه‌های ضد این آفت را از بین برده اند و کاهش بارندگی‌ها از جمله علت‌های ایجاد آفت برگ خوار هستند.
وی ادامه داد: اقداماتی در زمینه مبارزه با این آفت‌ها انجام شده، اما شیوع این آفت در جنگل های استان گسترده شده و در صورتی که در دو سه سال آینده ادامه پیدا کند منجر به خشک شدن جنگل‌های بلوط استان می‌شوند.
مدیرکل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویراحمد در رابطه با راهکار مقابله با این آفت‌ها، بیان کرد: محلول پاشی راهکاری جهت مقابله با این آفت است که اثرات مخرب زیست محیطی بر گیاهان و جانوران ندارد.
جاوید بخت تصریح کرد: آنطور که برآورد شده، امسال بیش از ۱۶۰ تا ۱۸۰ میلیارد ریال برای مبارزه با این آفت در ۱۵ هزار هکتار از جنگل‌های بلوط مناطق گرمسیری نیاز است و این رقم برای مناطق سردسیری به ۸۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال می‌رسد.
گستره طغیان آفت
معاون مدیرکل دفتر حفاظت و حمایت منابع طبیعی و آبخیزداری که چندی پیش برای بازدید از جنگل های آسیب دیده از آفت برگ خوار بلوط به شهرستان باشت سفر کرده بود گفت: این آفت مختص جنگل های کهگیلویه وبویراحمد نیست و چندین استان زاگرس نشین با آن درگیر هستند.
مهرداد اکبریان افزود: آفات جنگل های زاگرس به صورت مستمر پایش و با توجه به نوع آفت و مرحله زیستی و میزان جمعیت آن تدابیر لازم اتخاذ می‌شود.
وی با بیان اینکه آفت پروانه برگ خوار سفید دارای چند نسل است گفت: مبارزه بیولوژیکی با آفت پروانه برگ خوار سفید بلوط جنگل‌های زاگرس باید در سن اول و دوم لاروی باشد.
اکبریان اظهار داشت: بیش از ۴۰ تا ۵۰ میلیارد ریال امسال برای مبارزه با آفت پروانه برگ خوار سفید برای استان کهگیلویه و بویراحمد در نظر گرفته شده است.
وی با بیان اینکه عامل خشکیدگی درختان بلوط مناطق زاگرس بصورت ۱۰۰ درصدی به دلیل گسترش آفت و بیماری از جمله پروانه برگ خوار سفید نیست گفت: عواملی همچون تغییرات اقلیمی، خشکسالی و چرای بی‌رویه دام مهمترین عوامل تهدید و خشکیدگی جنگل‌های زاگرس به شمار می‌آید.
اکبریان عنوان کرد: مبارزه با این آفت با استفاده از یک نوع باکتری و به روش میکروبیولوژیکی و محلول پاشی بر روی برگ درختان انجام می شود.
استان کهگیلویه و بویراحمد با ۳۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار منطقه حفاظت شده و موقعیت اکولوژیکی و توپوگرافی خاص خود دارای پوشش گیاهی، جانوری و منابع حیاتی متنوعی است به گونه‌ای که افزون بر ۲۰ درصد پوشش جنگلی زاگرس و حدود ۴۰ درصد گونه‌های دارویی کشور را در خود جای داده است.