قدیمی‌ترها بیشتر به یاد دارند که در شب عاشورا همه سوگواران حسینی بر سر و سینه می زدند و در خیمه های محرم و کوچه و خیابان فریاد می زدند که امشبی را شه دین در حرمش مهمان است؛ مکن ای صبح طلوع. فردا دوشنبه هفدهم مرداد برابر با دهم محرم و روز عاشوراست؛ روز مصیبت و حزن ائمه اطهار(ع) و روزی که دل های شیعیان و عزاداران حسینی حال و هوای دیگری دارد.
مردم در این روز تمام کارهای خود را رها کرده و فقط در جلسات و هیات ها به عزاداری و سینه زنی و همچنین ذکر مصیبت و نوحه خوانی برای سیدالشهدا(ع) و یاران باوفایش می پردازند.
بدالله بن فضیل هاشمی از یاران امام صادق(ع) از آن حضرت پرسید، چرا روز عاشورا، روز مصیبت و غم و اندوه و گریه شد؛ در صورتی که روز وفات پیغمبر(ص) و فاطمه (ع) و شهادت امیرمومنان (ع) و شهادت امام حسن (ع) این چنین نیست؟
امام صادق(ع) فرمود: به جهت این که مصیبت روز حسین (ع) از هر روزی سنگین تر است. زیرا اصحاب کساء که نزد خدا از همه آفریدگانش عزیزتر بود، پنج تن بودند و حسین (ع) آخرین آنان بود و چون آن حضرت به شهادت رسید، دیگر کسی که مایه عزت مسلمانان و تسلی خاطر آنان باشد، نماند و با رفتن او گویی همه آنان رفتند، چنان که آن حضرت در حیات بود، گویی همه آنان زنده بودند.
یکی از تفاوت های عاشورا با روزهای دیگر آن است که به کاری از کارهای دنیا مشغول نشویم و به کسب درآمد نپردازیم و از طرف دیگر مشغول گریه، نوحه و مصیبت باشیم و به گونه‌ای عزاداری کنیم که در ماتم عزیزترین نزدیکان خود آنچنان عزاداری می‌کنیم و خانواده خود را نیز بر این کار سفارش کنیم.
از امام رضا(ع) نیز روایت شده هر کسی در روز عاشورا کارهایش را تعطیل کند، خدا نیازهای دنیا و آخرت او را برآورده کند و هر که روز عاشورا، روز مصیبت و غم و اندوه و گریه او باشد، خدا روز قیامت را روز شادی او قرار دهد و چشمش به دیدار ما در آن روز روشن شود. سپس آن حضرت فرمود: هر کسی که روز عاشورا را برای سود دنیوی خود انتخاب کند و چیزی را در آن روز بیاندوزد، خدا به اندوخته اش برکت ندهد.
شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح می نویسد: انسان باید در روز عاشورا مشغول کاری از کارهای دنیا نشود، بلکه در گریه و نوحه و مصیبت باشد و اهل خانه خود را دستور دهد که عزای آن حضرت را بپا دارند و مشغول ماتم و سوگواری باشند، چنان‌که در سوگ عزیزترین اولاد و اقوام خود مشغول می‌شوند و در آن روز بی‌آنکه قصد روزه کنند، از خوردن و آشامیدن امساک ورزند و در پایان روز پس از عصر غذا بخورند گرچه به جرعه آبی باشد.
مرحوم میرزاملکی تبریزی از علمای اخلاق در کتاب المراقبات نوشت: در پایان روز عاشورا سزاوار است یاد کردن حال اهل حضرت سیدالشهدا و دختران و اطفال آن حضرت که در این وقت، در سرزمین کربلا اسیر دشمنان گشته و به حزن و گریه مشغول بودند و مصائبی بر ایشان گذشت که در خاطر هیچ آفریده‌ای خطور نکند و قلم را تاب نوشتن آن نباشد.
تلاوت هزار مرتبه سوره توحید، قرائت زیارت عاشورا با صد لعن و سلام و لعنت فرستادن بر قاتلان امام حسین(ع) از دیگر کارهایی است که در این روز سفارش شده است
هر چند روزه گرفتن در این روز مکروه است، ولی برای نزدیک شدن به حالت سیدالشهدا(ع) و یارانش که تشنه و گرسنه بودند؛ بدون آنکه قصد روزه کنیم؛ می توانیم از خوردن و آشامیدن پرهیز کنیم و در این روز تلاش کنیم تا از انجام هر کاری که نوعی خشنودی محسوب می شود؛ دوری کنیم.
تلاوت هزار مرتبه سوره توحید، قرائت زیارت عاشورا با صد لعن و سلام، نفرین و لعنت فرستادن بر قاتلان امام حسین(ع)، تسلیت گفتن این روز به شیعیان و خواندن کتاب مقتل از دیگر کارهایی است که در این روز سفارش شده است. در پایان روز عاشورا، یادی از خانواده امام حسین(ع) و دختران و کودکان آن حضرت کنیم که در این وقت در کربلا اسیر دشمنان و مشغول ناراحتی و گریه بودند.
ملکی تبریزی همچنین توصیه کرد: عزاداران قسمتی از روز خود را در جلسات عزاداری بگذراند و قسمت باقی را در خلوت به عزاداری مشغول شوند و در پایان روز عاشورا، یادی از خانواده امام حسین(ع) و دختران و کودکان آن حضرت کنند که در این وقت در کربلا اسیر دشمنان و مشغول ناراحتی و گریه بودند.
روز عاشورا و حادثه کربلا فقط یک حادثه نبود که به گفته رهبر معظم انقلاب عاشورا یک فرهنگ است که در سبک زندگی پیروان سید و سالار شهیدان در تمام سال رخ می نماید؛ گاهی در دوستی ها، گاهی در دشمنی ها، زمانی در قضاوت ها، زمانی در تصمیم گیری ها و خلاصه سبک زندگی حسینی در تار و پود اعمال و رفتار شیعیان گره خورده و جداشدنی نیست. چرا که «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا».