ماه عسل روابط دو کشور در سال ۱۳۸۹ به دنبال آغاز بحران سوریه و دخالت برخی کشورهای همسایه این کشور به دنبال چند بار هشدار دمشق نسبت به عدم دخالت در امور داخلی این کشور به پایان رسید و منجر به قطع روابط ۱۲ ساله بین دو طرف شد.
تا پیش از آن روابط دمشق – آنکارا مثال زدنی بود و مقام های عالی رتبه دو کشور همراه با همسرانشان دیدارهای مکرری با هم درحلب و شهرهای مرزی داشتند و هیات دولت سوریه و ترکیه نیز با سفر به کشورهای یکدیگر جلسات مشترکی را برگزار و تصمیماتی را برای تقویت بیش از پیش مناسبات دو کشور اتخاذ می کردند.
انواع کالاهای ساخت ترکیه به راحتی تا قبل از سال ۱۳۸۹ وارد سوریه می شد و تجار و بازرگانان سوری نیز متقابلا محصولات خود را به خاطر وجود ۸۲۲ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه به این کشور صادر می کردند و بازارهای سوریه در شهرهای مختلف مملو از محصولات ترکیه بود.
اکنون با گذشت بیش از ۱۲ سال از ادامه بحران و ناامیدی بحران سازان در کشورهای منطقه به خصوص برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و تسلط دمشق بر بسیاری از مناطق اشغالی خود و خارج کردن آن از دست تروریست های مورد حمایت برخی کشورهای غربی و عربی و رژیم صهیونیستی، ترکیه و سوریه با میانجیگری برخی از کشورهای منطقه از جمله ایران و روسیه در مسیر عادی سازی روابط و مناسبات دو جانبه گام برمی دارند.
بر اساس اعلام رسانه های خبری اولین گام در از سرگیری روابط دو کشور در جریان برگزاری نشست اخیر جنبش غیر متعهدها در بلگراد صربستان همزمان با شصتمین سالگرد تاسیس این نهاد بین المللی و دیدار کوتاه مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه با فیصل المقداد همتای سوری خود بوده است که روز پنجشنبه گذشته خبر آن رسانه ای شد و هنوز طرف سوری در این ارتباط مطلبی را منتشر نکرده است.
وی که در نشست خبری سیزدهمین کنفرانس سفرا در آنکارا سخن می گفت، افزود، با فیصل المقداد در نشست غیرمتعهدها، هنگام گفت وگو با وزیران دیگر در بلگراد به شکل سرپایی و قبل از صرف غذا، گفت وگوی کوتاهی انجام داده و تصریح کرده است که عملیات برون مرزی ترکیه علیه حاکمیت سوریه نیست، بلکه برای حفظ تمامیت ارضی این کشور است.
ترکیه پیش از این زمزمه هایی را برای انجام عملیات نظامی چهارم در مناطق مرزی خود با سوریه مطرح کرده بود و حتی برخی اخبار نیز از صف آرایی نیروهای نظامی این کشور در مناطق مرزی حکایت داشت ولی بعد از رایزنی کشورهای منطقه از جمله ایران در این ارتباط و سفر رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه به تهران و دیدار با حضرت آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری موجب شد تا این کشور از اقدام خود صرف نظر کند.
در همین حال وزیر خارجه ترکیه در ادامه اظهارات خود در خصوص گفت وگو با مقداد خاطرنشان کرد، مسکو از مدت ها قبل برای برقراری گفت وگو بین آنکارا و دمشق تلاش می کند، اما ترکیه ترجیح می دهد که تماس ها فقط از طریق سازمان های اطلاعاتی دنبال شود.
«حیاتی یازیجی» معاون رئیس حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه نیز امروز(چهارشنبه-۲۶ مرداد ۱۴۰۱) و همزمان با ادامه حملات کشورش به برخی مناطق شمال سوریه اعلام کرد که آنکارا ممکن است با دمشق روابط مستقیم برقرار کند.
وی افزود:«با وجود قطع روابط دیپلماتیک بین آنکارا و دمشق از سال ۲۰۱۲، به گفته رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری، جلساتی در سطح سرویس های اطلاعاتی صورت گرفته است.»
در جریان شروع بحران در سوریه از سال ۲۰۱۲ بر اساس برخی اخبار منتشره نیروهای نظامی سوریه برخی از ماموران امنیتی ترکیه را که برای آموزش تروریست ها در مناطق شمالی سوریه حضور داشتند، بازداشت کرده بودند و این رایزنی ها احتمالا به خاطر آزادی این نیروها در سال های گذشته صورت گرفته است.
پیشتر نیز اخباری در خصوص دیدار و گفت و گوی مقام های عالی رتبه امنیتی دو کشور سوریه و ترکیه و به خصوص علی مملوک و هاکان فیدان منتشر شده بود ولی اخبار جدید حکایت از آن دارد که سطح این رایزنی ها از بعد امنیتی به سیاسی نیز گسترش یافته و اکنون برخی از مقام های ترکیه نیز در این ارتباط نظرات مثبتی را ابراز می دارند.
برخی منابع غیر رسمی در ابتدای بحران سوریه تعداد نیروهای امنیتی بازداشتی در مناطق اشغالی سوریه را تا ۶۴ نفر نیز ذکر کرده بودند ولی این خبرها از سوی دو کشور تایید یا تکذیب نشد.
علاوه بر نیروهای امنیتی ترکیه برخی از نظامیان و اتباع کشورهای اروپایی از جمله فرانسوی نیز در اوایل بحران سوریه برای آموزش و کمک به تروریست ها و مخالفان دولت سوریه به صورت غیرقانونی وارد این کشور شده بودند که به دنبال آزاد سازی برخی مناطق اشغالی از سوی نظامیان سوری بازداشت شدند و پیش از انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در پی برخی رایزنی ها از سوی دولت سوریه آزاد شدند.
«دولت باغچه لی» رئیس حزب حرکت ملی (MHP)و همپیمان حزب حاکم ترکیه یعنی عدالت وتوسعه هم در این خصوص باانتشار بیانیه ای تصریح کرد که از گفت‌وگو با دمشق استقبال می کند و از اظهارات چاووش اوغلو در این خصوص حمایت کرد.
وی افزود، گام‌های ترکیه در سوریه ارزشمند و دقیق است و اظهارات سازنده و واقع بینانه وزیر خارجه کشورمان درباره برقراری صلح میان مخالفان سوری و نظام اسد، به منزله یک راه تنفس قوی برای جست وجوی راه حل دائمی است.
باغچه لی با اشاره به روابط برادرانه ومستحکم تاریخی، فرهنگی و عقیدتی بین ترک‌ها و سوری‌ها ابراز تمایل کرد که تا سال ۲۰۲۳فضای عادی سازی در منطقه با همه همسایگان ترکیه حاکم شود.
یازیجی که از وی به عنوان یکی از مشاوران کلیدی تیم رسانه ای اردوغان نیز نام برده می شود، پیشتر نیز در مصاحبه با شبکه ان. تی. وی در ارتباط با از سرگیری روابط با سوریه تصریح کرده بود، رایزنی ها و گفت و گو با دمشق می تواند به شکل مستقیم ادامه یابد و سطح آن از سرویس های اطلاعات و امنیت به سطح دستگاه دیپلماسی و معاون وزیر، ارتقا یابد.
معاون رهبر حزب عدالت و توسعه افزود، ارتش ترکیه با اجرای چند عملیات، تمامیت ارضی سوریه را حفظ کرد و اجازه ایجاد کریدور ترور در مرز سوریه داده نشد.مذاکرات دیپلماتیک بین ترکیه و سوریه در یازدهمین سال جنگ داخلی آغاز شد. ما طرفدار گفت و گو هستیم و معتقدیم که مهمترین گام برای حل مناقشات گفت وگو است.
در چنین شرایطی به نظر می رسد که آنکارا با توجه به اقداماتی که علیه سوریه در سال های اخیر انجام داده و رنجش مقام های این کشور را به دنبال داشته، سیاست گام به گامی را در جهت عادی سازی روابط با دمشق برنامه ریزی کرده و در تلاش است تا همگام با این گام ها در ارتباط با مخالفان مستقر در برخی از مناطق شمالی سوریه نیز اقداماتی را انجام دهد تا این کشور بتواند با همکاری کشورهای دوست برای همیشه به بحران ۱۲ ساله خود پایان دهد.
این احتمال نیز وجود دارد که سوریه به خاطر این که اقدامات ترکیه موجب قطع روابط با دمشق شده است درخواست هایی را برای گام برداشتن آنکارا در این مسیر درخواست کرده باشد.
در همین پیرامون وزیر خارجه ترکیه روزسه شنبه ۲۵ مرداد ماه تاکید کرد که تمام طرف‌ها باید بر سر میز مذاکره بنشینند و جنگ سوریه را پایان دهند.
وی که در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای لتونیایی خود در آنکارا سخن می گفت، افزود، معارضان درسوریه به ترکیه اعتماد دارندوما هیچگاه آنها را تنها نگذاشته‌ایم، بلکه گفتیم که تفاهم شرط برقراری ثبات و صلح دائم در سوریه است.
وزیر خارجه ترکیه پیشتر نیز با تاکید بر این که باید دولت قدرتمندی در سوریه وجود داشته باشد که از تجزیه این کشور جلوگیری کرده و این مسئله جز از طریق اتحاد میسر نیست، گفته بود که آنکارا باید به نوعی بین معارضان و نظام سوریه مصالحه برقرار کند در غیر این صورت، صلح دائمی در این کشور وجود نخواهد داشت.
اعلام مواضع اخیر وزیر خارجه ترکیه دربین گروه های معارض و تروریست مستقر در سوریه که بیشتر در شهر ادلب مستقر هستندواکنون سرنوشت خود را از دست رفته می بینند، در روزهای اخیر با موضع گیری آنان همراه بوده است و در برخی مناطقی که این گروه ها استقرار دارند، پرچم ترکیه نیز اعتراض به این سیاست جدید آنکارا به آتش کشیده شد.
در همین حال این آتش زدن پرچم ترکیه با مخالفت برخی از سران گروه های مستقر در شمال سوریه نیز مواجه شده و آنان پرچم مزبور را پرچم خود و مقدس تلقی کرده و نسبت به این اقدام اعتراض داشته که در این خصوص می توان از سیف ابوبکر فرمانده کل نیروهای ویژه سپاه دوم حمزه متشکل از معارضین ترکمان و عرب نام برد که ارتباط خوبی با ترکیه دارد.
باید در نظر داشت که با توجه به وجود گروه های مختلف از تابعیت ها و ملیت های گوناگون حتی ایغورهای چینی مخالف دولت سوریه که بیشتر آنان از سوی ترکیه در سال های اخیر حمایت می شدند، چرخش یکباره آنکارا در ارتباط با آنان نیز بدون واکنش اعضای این گروه ها نخواهد بود و پیشتر نیز اخباری در ارتباط با برخی اقدامات تروریستی از سوی آنان در مناطق مختلف ترکیه منتشر شده بود که با دستگیری برخی از اعضای این گروه ها با آنها مقابله شد.
بر اساس برخی اخبار موجود در جریان بحران سوریه شهر ادلب به خاطر حضور گسترده ایغورهای چینی همراه با خانواده های خود مانند یک شهر چینی شده است و آنان با توجه به آداب و رسوم خاصی که برای خود دارند دارای مدارس خاص، قبرستان و مراکز عمومی مخصوص در ادلب هستند و خروج آنان بدون شک بی حاشیه نخواهد بود.
درست در همین راستا است که امروز سپهبد "علی محمود عباس" وزیر دفاع سوریه نیز در کنفرانس امنیت بین المللی در مسکو تاکید کرد که کشورش با کمک کشورهای دوست با گام های محکم و استوار در راه پیروزی بر تروریسم و بازگرداندن ثبات به پیش می رود و اشغالگری آمریکا و ترکیه در خاک سوریه باید پایان یابد.
وی ابراز داشت : حاکمیت ملی سوریه باید بر بخش های اشغال شده توسط آمریکا و ترکیه استقرار یابد و دولت سوریه بتواند منابع ملی کشور را مورد بهره برداری قرار دهد که هم اکنون در معرض چپاول و سرقت قرار دارد.
فرجام سخن این که اقدام اخیر ترکیه را که بدون شک با برخی اقدامات دیپلماتیک و سیاسی ایران و روسیه در حال انجام است، باید به فال نیک گرفت.
در همین حال با توجه به این که وجود هرگونه اختلاف و بحران در منطقه قابل تسری به دیگر کشورها است، در صورتی که دو کشور به سرعت نسبت به رفع اختلافات به خصوص در ارتباط با حضور مخالفان و معارضان و اعضای ارتش آزاد سوریه که از نظامیان فراری این کشور هستند، اقدام کنند، منطقه می تواند شاهد حل یکی دیگر از مشکلات موجود باشد که این اقدام را نیز باید در راستای سیاست خارجی فعال دولت سیزدهم و راهبرد نزدیکی هر چه بیشتر با کشورهای همسایه و تلاش برای رفع مشکلات در بین آنها و سفر ماه گذشته حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه به پایتخت های ترکیه و سوریه جست و جو کرد.