به گزارش خبرنگار ایرنا، شهرستان آستارا که با جمعیت حدود ۹۵ هزار نفر حدود ۴۳۰ کیلومترمربع وسعت دارد و در همسایگی کشور جمهوری آذربایجان واقع شده است با وجود برخورداری از سه گمرک زمینی، دریایی و ریلی به کشورهای اورآسیا و حاشیه دریای خزر دسترسی خوبی دارد.
برخلاف سایر نقاط کشور از جمله بنادر جنوبی که ممکن است فعالیت‌شان تحت تاثیر برخی محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها قرار داشته باشد، آستارا در بحث تجارت ظرفیت بسیار زیادی دارد؛ چنانکه طبق آمارهای بخش صنعت و معدن این شهرستان در چهار ماهه امسال فقط از طریق گمرک ریلی حدود ۴۰ هزار تن تخته نراد و ام‌دی‌اف وارد و حدود ۷۰ هزار تن سیمان و مصالح ساختمانی صادر شده است.
همچنین از طریق گمرک آبی آستارا ۲۷ هزار و ۸۱۷ تن چوب‌آلات واردات و ۳۶ هزار و ۷۱۰ تن انواع کاشی، سیمان و مصالح ساختمانی صادر شده ضمن آنکه اینها علاوه بر ترانزیت کالا از گمرکات این شهرستان مرزی از جمله عبور ۴۰ هزار تن آرد و غلات از کشور روسیه به مقصد عراق است.
در این میان محصولات کشاورزی بیشترین حجم تجارت گمرکات آستارا را تشکیل می‌دهد که البته میزان آن در تمام فصول یکسان نیست و بیشتر صادرات در ۶ ماهه اول سال شامل میوه‌های فصلی و جالیزی، صیفی، سبزیجات، سیر، هندوانه، فلفل دلمه‌ای، کاهو، کلم سبز و قرمز، گیلاس، زردآلو، هلو و ۶ ماهه دوم کیوی، پرتقال، سیب درختی و انار که این خود به مفهوم تردد حدود ۱۵۰ دستگاه تریلی در روز است.
آمارها اگرچه روند رو به رشدی را به نسبت سال گذشته نشان می‌دهد اما با توجه به اینکه سهم تجارت گمرکات آستارا در نتیجه مسائل و تنش‌های سیاسی- نظامی ماه‌های اخیر روسیه و اوکراین به عنوان فرصتی بسیار مناسب برای صادرات محصولات و کالاهای ایرانی به کشورهای مشترک المنافع و منطقه اورآسیا می‌توانست بیش از اینها باشد، قابل قبول نیست.
گمرکات این شهرستان که می‌توانست در این روزها به عنوان شاهراه تجاری ایران با کشورهای مشترک المنافع و سایر کشورهای حوزه دریای خزر به ویژه روسیه به عنوان یکی از مهمترین کشورهای منطقه و جهان عمل کند، متاسفانه با وجود ظرفیت‌های بسیار تا کنون چنان که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و در واقع الزامات اداری، سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و زیربنایی در این شهرستان فراهم نیست.
صادرات و واردات بیش از ۲۱۴ میلیون دلار کالا
سرپرست اداره‌کل گمرک آستارا در این رابطه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در زمینه صادرات غیرنفتی تشریح کرد: ۳۰۷ هزار و ۶۴۱ تن کالا با ارزش ۱۷۷ میلیون و ۳۱۱ هزار و ۵۶۸ دلار از طریق سه گمرک ریلی، زمینی و دریایی از ابتدای فروردین تا اواخر تیر امسال صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۳۵ درصد از لحاظ وزنی و ۷۰ درصد از لحاظ ارزشی رشد داشته است.
علی‌حسین ذوالقدری افزود: این کالاها شامل محصولات کشاورزی و باغی (انواع کلم و کاهو، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، پیاز، سیر خشک، هویج، بادمجان، سبزی تازه، بلال سبز، خرما، پرتقال، کیوی، کشمش، هندوانه و سیب درختی)، محصولات پتروشیمی (کامپاند پلی‌اتیلن، گرانول پلی‌اتیلن)، کاشی، سرامیک و انواع سنگ‌های ساختمانی، انواع آبزیان (ماهی زنده و لاشه ماهی)، مصنوعات پلاستیکی (ظروف یکبار مصرف، نایلکس و دمپایی پلاستیکی)، محصولات معدنی و لبنیات بوده است.
وی در مورد واردات قطعی بیان کرد: ۶۵ هزار و ۱۷۳ تن کالا با ارزش ۳۷ میلیون و ۲۵۹ هزار و ۵۶ دلار از طریق گمرک‌های ریلی، زمینی و دریایی آستارا در مدت یاد شده وارد کشور شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان ۶ درصد از لحاظ ارزشی رشد یافته است.
سرپرست اداره‌کل گمرک آستارا انواع کالاهای وارداتی را شامل چوب و تخته، حبوبات (نخود و عدس)، نهاده‌های دامی (کنجاله)، گوشت گوسفندی، پنبه دانه و ارزن، ماشین‌آلات و تجهیزات خط تولید عنوان کرد.
وی اضافه کرد: همچنین به میزان ۹۶ هزار و ۵۹۹ تن کالا از طریق گمرکات آستارا از کشور ترانزیت شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان ۳۲ درصد از لحاظ وزنی رشد داشته و شامل البسه، لوازم خانگی (مبلمان و سرویس خواب)، لوازم و ظروف آشپرخانه، لاستیک، چای و برنج بوده است.
ذوالقدری اظهار کرد: ۱۵۵ هزار و ۶۲۱ تن کالا نیز به کشور ترانزیت شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان ۳۲۲ درصد از لحاظ وزنی رشد داشته است و چوب و تخته، وسائط نقلیه سنگین (تریلر چادری و یخچالدار) و انواع خودروهای سواری، دستگاه‌های صنعتی (پرس، ریخته‌گری، قالب‌گیری و سنگ‌زنی)، آرد، جو، سبوس گندم و حبوبات، روغن مایع آفتابگردان، روغن موتور، انواع نوشیدنی‌ها، گوشت گوساله، لوازم یدکی و قیر قطرانی را شامل می‌شود.
به گفته وی، در این مدت به میزان ۱۰ هزار و ۵۶۰ تن کالا هم از طریق سه گمرک ریلی، زمینی و دریایی شهرستان آستارا به کشور ترانزیت داخلی شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به میزان ۲۵ درصد از لحاظ وزنی رشد داشته و شامل الیاف، دستگاه‌های صنعتی و تجهیزات خط تولید، محصولات پتروشیمی (پلی‌آمید و پلی‌اتیلن)، کاغذ روزنامه، کابل حرارتی و تجهیزات نصب بوده است.
چالش‌های سد راه ارتقای مراودات تجاری
سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت آستارا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در مورد مسائل و مشکلات مربوط به تجارت در مرزهای زمینی، دریایی و ریلی این شهرستان اظهار کرد: مهمترین مشکل در مرز زمینی مربوط به وضعیت پل مرزی بین ایران و جمهوری آذربایجان است تا جایی که عرض بسیار کم و قدمت بالای این پل به کاهش ظرفیت تردد تریلرها از آن منجر شده است.
محسن آهنی با تاکید بر ضرورت رفع هرچه سریعتر کاستی‌ها افزود: نواقص موجود در پایانه مرزی و گمرک آستارا از جمله محوطه‌سازی و ایجاد پست ایکس‌ری جدید نیز از دیگر مشکلات است که با افزایش قابل توجه صادرات از ایران در ۶ ماهه دوم سال به ویژه به کشور روسیه و حجم بالای ترددها آن را بیش از پیش برجسته می‌کند.
وی بیان کرد: نبود پایانه صادراتی مجهز به سردخانه دارای ظرفیت مناسب در کنار هزینه‌های بالای حمل و نقل، کمبود کانتینرهای یخچالدار و خودروهای سنگین استاندارد دارای مجوز تردد بین‌المللی در شهرستان آستارا از دیگر مشکلات است.
سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت آستارا اضافه کرد: نبود مکانی جهت اسکان و خواب موقت کامیون‌های حامل محصولات صادراتی نیز یکی از معضلات مسبب ترافیک در مرکز این شهرستان است که گاه موجب تنش‌های اجتماعی می‌شود و باید برای حل آن چاره فوری اندیشیده شود.
وی تاکید کرد: وضعیت شرکت انبارهای عمومی، هزینه‌های دریافتی و اختصاص لاینی برای موقعیت‌های فوری و غیرمترقبه از نظر پدافند غیرعامل نیز ضروری است و باید به جد مورد توجه مسئولان امر قرار بگیرد.
آهنی در مورد مشکلات مرز دریایی نیز گفت: مرز دریایی این شهرستان با حدود ۶۰ هکتار وسعت دارای ظرفیت بسیار بالایی برای انجام مبادلات تجاری در دریای خزر است که متاسفانه به علت عمق کم ناشی از رسوب‌گذاری بالای دهانه بندر و اجرا نشدن صحیح لای‌روبی در حال حاضر امکان تردد کشتی‌هایی با ظرفیت بالا را ندارد.
سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت: کشتی‌های بزرگ به دلیل عمق کم ناشی از رسوب‌گذاری بالا امکان پهلوگیری در بندر آستارا ندارند
وی اضافه کرد: تعیین تکلیف بحث ترانشیپ در محوطه بندر آستارا، وضعیت قرارداد پیمانکار بندر و بازنگری در تعهدات و مبالغ مالی قرارداد که مورد درخواست این شرکت است نیز جهت ادامه فعالیت آن ضروری به نظر می‌رسد.
سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت آستارا همچنین در مورد مشکلات بارانداز ریلی اظهار کرد: با توجه به قرارداد منعقده بین ایران و جمهوری آذربایجان، طرف مقابل باید نسبت به تکمیل پروژه راه‌آهن آستارا-آستارا در بازه زمانی مشخص اقدام می‌کرد که انجام ندادن کامل تعهدات از سوی آذربایجان وضعیت کنونی بارانداز ریلی را در این شهرستان رقم زده است.
وی در ادامه نبود انبارهای سرپوشیده برای نگهداری کالا را یکی از معضلات بزرگ در بارانداز ریلی آستارا عنوان کرد که تامین امنیت و سلامت کالاهای صادراتی و وارداتی از این پایانه را با مشکل جدی مواجه کرده است.
آهنی افزود: از طرفی انجام نشدن محوطه‌سازی صحیح در این پایانه موجب شده است که به خصوص در هنگام بارندگی محوطه به علت نوع خاک بسترش به صورت لجنی درآید و تردد در محوطه با مشکلات فراوان همراه باشد.
وی بیان کرد: نبود باسکول ریلی هم یکی دیگر از مشکلات این بارانداز است که البته بر اساس آخرین بررسی‌ها مقرر شده بود که به‌زودی مراحل نصب آن به اتمام برسد و مورد بهره‌برداری قرار بگیرد.
به گفته سرپرست اداره صنعت، معدن و تجارت آستارا همچنین تکمیل پل روگذر کمربندی آستارا هم یکی از مسائلی است که انجام نشدن به‌هنگام آن موجب بروز مشکلات ترافیکی و گاه خطرات مالی و جانی برای شهروندان می‌شود.
مشکلات گمرکات و تلاش مسئولان برای رفع موانع
سرپرست اداره‌کل گمرک آستارا در مورد تلاش مسئولان جهت رفع مشکلات موجود در گمرکات این شهرستان به ایرنا گفت: برخی مسائل و مشکلات وجود دارد که امید می‌رود با کمک مسئولان شهری بتوانیم آنها را برطرف کنیم که از جمله می‌توان به معضل ترافیک اشاره داشت؛ به ویژه از اوایل مهرماه که بحث صادرات رونق می‌گیرد، از ورودی شهر تا مقابل درب گمرک با ترافیک سنگین تریلرهای ترانزیتی مواجه می‌شویم.
وی افزود: در حال حاضر کارهای تشریفاتی در پایانه صادراتی انجام می‌شود که در ورودی شهر مستقر است و سپس تریلرها در مسیر جاده ساحلی حرکت می‌کنند تا مقابل گمرک و در نهایت درب خروج برسند که تردد در این مسیر موجب بروز ترافیک در آستارا می‌شود.
ذوالقدری بیان کرد: یکی از اهداف ما کاهش ترافیک ناشی از تردد این خودورها است که البته از دست گمرک به تنهایی کاری ساخته نیست و از همین رو اعلام آمادگی شده است که با همکاری سایر دستگاه‌ها و نهادها گره از این مشکل باز شود.
وی اضافه کرد: اقداماتی مانند راه‌اندازی تیرپارک در دستور کار قرار دارد و قرار است در مجاورت منطقه ویژه اقتصادی آستارا محوطه‌ای وسیع (حدود ۱۵ هکتار) را آماده‌سازی کنند تا تریلرها برای انجام امور ترانشیپ و سایر تشریفات گمرکی به آن نقطه منتقل شوند در همانجا توقف داشته باشند و پس از تکمیل فرآیندها، برای خروج از کشور به سمت گمرک حرکت کنند تا دیگر موجب بروز ترافیک نشوند.
سرپرست اداره‌کل گمرک آستارا اظهار کرد: فرماندار، نماینده مجلس، شهرداری و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط این شهرستان پیگیر موضوع هستند و امید می‌رود تا پایان سال این اتفاق مهم محقق شود و یا دست‌کم بخش مهمی از کار پیش برود که بخشی از مشکلات موجود نیز از کاهش یابد.
وی با بیان اینکه شرایط محوطه گمرک آستارا از دیگر مشکلات است، ادامه داد: پیش‌تر انبارهای عمومی در این محوطه جانمایی شده بودند که بعدها بسیاری از آنها تخریب شدند و در حال حاضر پروژه‌ای ملی برای محوطه‌سازی در دست اجرا است که در سه مرحله پیش خواهد رفت.
ذوالقدری عنوان کرد: پیش‌بینی می‌شود که مرحله نخست تا اواسط پاییز امسال به پایان برسد و افتتاح شود و اگر این محوطه نیز ساماندهی شود، بسیاری از مسائل و مشکلات برطرف خواهد شد چرا که می‌توانیم درصد قابل توجهی از خودروها را در محوطه گمرک نگهداری کنیم.
وی با تایید اینکه کمبود دستگاه ایکس‌ری از دیگر مشکلات گمرک آستارا است، افزود: در حال حاضر تنها یک دستگاه اسکن وجود دارد که برای ایجاد ظرفیتی جدید، قراردادی بسته شده و کارها در حال انجام است که در صورت بهره‌برداری، بخش بزرگی از کاستی‌ها برطرف خواهد شد و از بار ترافیکی نیز می‌کاهد؛ چرا که گمرک ملزم به اسکن تمام خودروهای ورودی و خروجی است و با نصب دستگاه جدید می‌توان باسکول‌ها را به چهار عدد افزایش داد که به تسریع کار ترخیص کمک خواهد کرد.
سرپرست اداره‌کل گمرک آستارا تصریح کرد: کمبود نیروی انسانی از دیگر مشکلات است به طوری که برخی از نیروها با وجود بیش از ۳۰ سال سابقه خدمت هنوز بازنشسته نشده‌اندالبته کل گمرکات کشور با این مشکل روبرو هستند ولی در آستارا شرایط ویژه‌ای حاکم شده و مساله حادتر است.
وی تشریح کرد: برخی نیروهای موجود باید بازنشسته شوند، در حالی که به دلیل کمبود نیرو این افراد را نمی‌توان بازنشسته کرد؛ دلیل مساله این است که در گذشته گمرک آستارا با این تعداد نیرو تنها در مرز زمینی فعال بود اما امروز نیروها در منطقه ویژه اقتصادی، گمرک ریلی و دریایی هم باید فعالیت داشته باشند که در چنین شرایطی انتظار می‌رود گمرک کل چاره‌اندیشی کند تا بتوان نیروهای جوان و متخصص جدیدی را به‌کار گرفت.
ذوالقدری با اشاره به اینکه کالاهای رسوبی در انبارهای متروکه از دیگر مشکلات گمرک آستارا است، گفت: تعداد پرونده‌های مرتبط با آنها در حال حاضر به حدود ۴۹ فقره می‌رسد و اگرچه جهت تعیین تکلیف فهرستشان به سازمان اموال تملیکی اعلام شده، اما هنوز اقدام خاصی در این زمینه صورت نگرفته و انبارها همچنان مملو از این کالاها است.
وی افزود: یکی از دلایل این شرایط این است که سازمان اموال تملیکی در شهرستان آستارا اداره یا نمایندگی ندارد و این فقدان موجب شده تا با وجود نامه‌نگاری با مرکز استان، برخی محموله‌ها حتی از سال ۱۳۹۷ تا کنون جا اشغال کرده و دپو شود؛ در حالی که برخی کالاهای مشمول این پرونده‌ها حتی دیگر قابل استفاده نیست و باید معدوم شود اما در حال حاضر نمی‌توان اقدام خاصی انجام داد.
با توجه به توانمندی‌های فنی و مهندسی موجود در کشور شهرستان آستارا به واسطه ظرفیت‌های بالقوه و بالفعلی که دارد، با سرمایه‌گذاری دولت و جذب فعالان بخش خصوصی جهت ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز، می‌تواند در مدت کوتاهی در کنار بازگشت سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته، سیاست‌های کلان جدید نظام و منویات مقام معظم رهبری را نیز جامه عمل بپوشاند.
در این راستا برنامه‌ریزی برای بهسازی مسیر منتهی به مرز زمینی بین ایران و آذربایجان، ارتقای ظرفیت بنادر، تکمیل گمرک ریلی، ایجاد انبارهای ذخیره کالا و سردخانه‌های استاندارد، تقویت امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در کنار تامین نیروی انسانی مورد نیاز به منظور تحرک بیش از پیش گمرکات آستارا ضروری است.
بنابر اظهارات دست‌اندرکاران امر البته اقداماتی برای رفع برخی از کاستی‌های موجود بر سر راه فعالیت‌های تجاری در گمرکات آستارا حال انجام است اما با توجه به سرعت تحولات سیاسی فرامرزی، به نظر می‌رسد که در صورت تداوم شرایط کنونی و رسیدگی به مسائل منطقه با سرعت و میزان تخصیص اعتبارات کنونی، وضعیت بنادر و گمرکات این شهرستان در آینده نزدیک ارتقای چشمگیری نداشته باشد.
این در حالی است که شهرستان مرزی بندر آستارا که در منتهی الیه غرب استان گیلان، در فاصله نزدیک به ۱۷۳ کیلومتری رشت واقع شده است، در صورت تسریع رفع موانع موجود به طور قطع در افزایش مراودات تجاری با کشورهای همسایه شمالی ایران به ویژه روسیه بیش از اینها می‌تواند مثمر ثمر واقع شود و نقش بزرگتر و پررنگتری در رونق اقتصاد کلان کشور ایفا کند.
گزارش از: محمد ملاحمزه‌زاده