به گزارش ایرنا، قیام و تظاهرات روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۱۳۵۷ که در تاریخ ایران به جمعه سیاه معروف است، ماجرای شهادت اعتراض کنندگان مردمی علیه رژیم شاهنشاهی در میدان ژاله (شهدا) تهران توسط نیروهای نظامی ارتش شاهنشاهی است؛ به روایتی در این روز بیش از ۴ هزار نفر توسط عوامل رژیم پهلوی و با حمایت آمریکا به شهادت رسیدند ولی آمار غیرواقعی اعلام شده توسط رژیم حدود ۸۶ شهید و بیش از ۲۰۰ مجروح بود.
امام‌خمینی(ره) در پیامی پس از واقعه ۱۷ شهریور، این روز را "یوم‌الله" نامیدند.
می توان اینگونه گفت که ابتدایی ترین محصول واقعه ۱۷ شهریور این بود که راه ارتباط و آشتی مخالفان با رژیم پهلوی بسته شد. از آن به بعد شریف امامی نخست وزیر وقت رژیم شاه، هر چه در توان داشت نتوانست گوشی برای شنیدن حرف‌ها و پیام‌های خود پیدا کند به‌طوری که حتی افراد محافظه‌کار هم اعلامیه تند دادند و کشتار مردم را محکوم کردند.
تاریخ نگاران از این قیام خونین روایت های بسیاری کردند که حاصل آن آگاهی نسل جوان و نوجوان امروز با فطرت رژیم پهلوی خواهد بود که یکی از آنها، غلامرضا خارکوهی تاریخ نگار گلستانی است.
آقای خارکوهی! گلستانی‌ها در قیام ۱۷ شهریور چه نقشی داشتند؟
تعدادی از مردم گلستان به فراخور موقعیت شغلی و کاری خود، در واقعه قیام ۱۷ شهریور تهران حضور داشتند اما مهمترین نقش گلستانی ها در این قیام انتقال پیام شهدای ۱۷ شهریور به مردم این منطقه بود تا مظلومیت تظاهرکنندگان، شهدا و مجرومین این واقعه را به مردم استان انتقال دهند و با پخش اعلامیه هایی گوناگون برای محکومیت رژیم پهلوی قدم بردارند.
همچنین مجالس بزرگداشتی در شهرهای مختلف استان از جمله گرگان، گنبد، علی آباد، کردکوی، بندرگز، رامیان، آزادشهر، مینودشت و کلاله برگزار شد و بازاریان و مغازه داران استان هم در اعتراض به جنایت کشتار ۱۷ شهریور دست به تحصن زده و بازار گرگان و گنبد و شهرهای منطقه را تعطیل کردند و اینگونه همبستگی خود را با تظاهرکنندگان و شهدای این واقعه نشان دادند.
مردم گلستان در کنار راهپیمایی، به مناسبت هفتم و چهلم شهدای قیام مراسمات بسیار باشکوهی در مناطق مختلف استان برگزار کردند و همچنین در مساجدی چون مسجد جامع گرگان و مسجد قائمیه گنبدکاووس نشست های باشکوهی برگزارشد که روحانیون و انقلابیون علیه رژیم پهلوی سخنرانی کرده و کشتار مردم بیگناه تهران را محکوم کردند.
شما چه کارهای پژوهشی مرتبط با قیام هفده شهریور انجام دادید؟
۲۵ سال پیش کتابی ۵۰۰ صفحه ای درباره قیام ۱۷ شهریور تهران نوشتم که بخاطر مشکلات مالی هنوز چاپ نکردم ولی در کتابهای چاپ شده ام از جمله جلد سوم کتاب استان گلستان در انقلاب اسلامی مفصل به واقعه قیام ۱۷ شهریور پرداخته و توضیح دادم و همچنین چند مقاله مرتبط با این موضوع نوشته که در مجلات تخصصی کشور منتشرشده است.
شروع این قیام در کدام شهر بود؟
شروع قیام ۱۷ شهریور در تهران بوده و سردمدار آن نیروهای انقلابی بودند و در واقع جنبشی خودجوش اسلامی و مردمی بود.
شهرهای دیگر هم در این قیام همکاری داشتند؟
بله در ۱۱ شهر بزرگ کشور از جمله اصفهان، تبریز، شیراز همزمان با تهران حکومت نظامی اعلام شد چون همان روز همه این شهرها می خواستند تظاهرات کنند اما ماموران شاه در تهران خون ریزی به‌راه انداختند.
چنانچه رژیم پهلوی کشتار راه نمی انداخت مردم پس از تظاهرات و شعارهای خود به خانه هایشان برمی گشتند ولی معروف است که ۴ هزار نفر در این قیام شهید شدند.
سپهبد عبدالعلی بدره‌ای فرمانده نیروی زمینی ارتش شاه اعلام کرده بود باید تا ساعت ۱۰ صبح همه تظاهرکنندگان کشته شوند و یکی دیگر از فرماندهان به سربازان گفته بود که از هر سرباز ۳۰۰ جنازه می خواهیم یعنی اجازه قتل عام به سربازانشان داده بودند و سربازی هم تیراندازی نکرده بود با کلت یکی از فرماندهان کشته شد.
خشونت در رژیم پهلوی بیداد می کرد و با توپ و تانک به خیابان های پایتخت آمده گویا برای جنگ با کشور خارجی آماده می شدند ولی در مقابل مردم بی سلاح کشور نفربرهای خود را آماده کرده بودند.
نظر امام خمینی (ره) درباره واقعه قیام هفده شهریور چه بود؟
امام خمینی (ره) در آن زمان در نجف تبعید بودند و با اعلامیه ای این واقعه را شدیدا محکوم کردند و اعلام کردند که با این جنایت و کشتار وحشیانه رژیم پهلوی دیر یا زود مردم پیروز خواهند شد و مردم به مبارزات خود علیه این رژیم ادامه دهند و اعلام کردند ای کاش من در میان شما بودم و کنار شما در جبهه دفاع از خداوند کشته می شدم.
امام خمینی (ره) شبکه بزرگی از مردم انقلابی را همراه داشت با اینکه مرز ایران و عراق بسته بود و رژیم پهلوی هم تلفن ها را کنترل می کردند ولی جوانان انقلابی اطلاعات را به ایشان می رساندند.
هفدهم شهریور ۱۳۵۷ نیروهای رژیم شاهنشاهی در میدان ژاله تهران تعداد زیادی از مردم انقلابی این شهر را به شهادت رساندند.