به گزارش خبرنگار معارف ایرنا سومین نشست وبیناری اندیشمندان داخلی و خارجی در سی و ششمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی به عنوان آخرین وبینار در نخستین روز از کنفرانس برگزار شد و شخصیت های مذهبی و فرهنگی ضمن بیان آیات وحدت بخش قرآن، بر عمل کردن به این آیات تاکید کردند تا بتوانند راهکارهای اجرایی وحدت را جهان اسلام تحقق بخشند.
مفهوم تعارف در سوره حجرات
محمدعلی آذرشب استاد دانشگاه تهران با اشاره به راه های نفوذ دشمنان به کشورهای اسلامی گفت: ما با دستان خودمان شکاف‌هایی را ایجاد کردیم که دشمن بتواند از طریق آنها نفوذ کند. بنابراین، عامل اولِ شکاف و جدایی عامل داخلی است.
به گفته این استاد دانشگاه، عامل داخلی، فرصت را برای عامل خارجی فراهم کرد تا از روزنه عیب و نقص‌هایِ موجود در کشورهای اسلامی، در این کشورها نفوذ کند. سلسله عوامل داخلی همچنان زمینه لازم را برای کسانی که به دنبال نفوذ در جوامع اسلامی هستند، فراهم می‌آورند. از جمله مهمترین این عوامل داخلی دور شدن ما از آن چیزی است که قرآن کریم بدان اشاره کرده است. مثلا آیه ۹۲ سوره انبیاء، امت اسلامی را یک امت واحده معرفی کرده است و آن زمانی است که فقط پروردگار جهانیان را در رأس همه چیز ببیند.
آذرشب با اشاره به سفرهای علما از شرق به غرب، از خراسان به اندلس، از اندلس به خراسان، که در کتاب‌ها فراوان آمده، تصریح کرد: طلب معرفت و شناخت در نزد مسلمانان همان مسئله‌ای است که قرآن نیز به آن اشاره کرده و در آیه ۱۳ سوره حجرات فرموده است ای مردم، ما شما را مرد و زن آفریدیم و شما را از قبایل و ملت‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (لتعارفوا). مقصود از تعارف در این آیه تبادل معرفت است و این همان چیزی است که اجزای مختلف جهان اسلام را به یکدیگر پیوند می‌دهد و باعث می‌شود تا جوامع اسلامی با هرگونه تفرقه و منازعه که ناشی از تفاوت‌های قومیتی و طایفه‌گرایانه است، مخالفت نمایند. به عنوان نمونه، یک استادِ دانشگاه دارای یک مذهب و قومیتی معین است و در نقطه مقابل، دانشجوهایش نیز دارای مذاهب و قومیت‌های متفاوتی هستند اما با این حال، جستجوی شناخت و معرفت چیزی است که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد.
وحدت به عنوان بزرگترین دریچه (سوپاپ) اطمینان
شیخ محسن آل عصفور، روحانی برجسته بحرینی گفت: ما در طول یک دهه و نیم گذشته، بدترین و شنیع‌ترین جنگ‌های استعماری غرب در جهان عرب و جهان اسلام را شاهد بوده‌ایم. در جریان این جنگ‌ها، میلیون‌ها نفر کشته و بیش از ۲۵ میلیون نفر دیگر از خانه و کاشانه و سرزمین خود آواره شده اند. به دنبال همین جنگ‌ها، بدترین مهاجرت‌های اجباری در طول تاریخ جهان عرب، رقم خورد.
وی از اتحاد سیاسی میان نظام‌های حاکم در کشورهای عربی و اسلامی و اهتمام به وحدت واقعی به عنوان دو عامل دستیابی به انسجام و یکپارچگی در امت اسلامی نام برد و تاکیدکرد: توجه به وحدتِ ارزشی واقعی، بزرگترین سوپاپ اطمینانِ امت اسلامی است و آن را از هرگونه شکاف، جدایی و تفرقه مصون نگاه می‌دارد. منازعات مذهبی و طایفه‌گرایانه و نیز درگیری‌های قومیتی و قبیله‌ای به وسیله وحدت واقعی از بین می‌رود.
موضوع وحدت را در کتاب‌های درسی وارد کنیم
آل عصفور، توجه و اهتمام به وحدت واقعی را موجب از بین رفتن تمامی علل و عوامل ظهور و بروز تفرقه در صفوف امت اسلامی خواند و تاکیدکرد: لازم است که ما این مسئله [وحدت اسلامی واقعی] را حتی در کتاب‌های درسی در تمامی مقاطع تحصیلی وارد نماییم.
این روحانی بحرینی با تاکید برلزوم تولید برنامه‌های سمعی و بصری گفت: به عنوان نمونه می‌توان به ساخت و تولید فیلم‌هایی اشاره کرد که با محوریتِ وحدت اسلامی واقعی، می‌توانند از شبکه‌های ماهواره‌ای گوناگون پخش شوند.
وی با بیان این که باید میان قضایا و مسائل سیاسیِ آنی و منافعِ عالی ملت‌های اسلامی تفاوت قائل شد، تاکیدکرد: اختلاف در رویکردهای سیاسیِ منطقه‌ای و بین‌المللی نباید موجب قطع ارتباط میان مسلمانان شود. مسلمانان حتی اگر در حوزه سیاسی با یکدیگر اختلافاتی هم داشته باشند، می‌توانند در حوزه‌های دیگر نظیر حوزه تجاری، اقتصادی، صنعتی، فرهنگی و اجتماعی همکاری‌های فراوانی را با یکدیگر داشته باشند.
این اندیشمند مسلمان ادامه داد: ما در شرایط کنونی به شدت نیازمند تولید شبکه اینترنت خاص خود هستیم؛ شبکه‌ای که از شبکه اینترنت ایالات متحده آمریکا مستقل بوده و توسط شرکت‌های اسلامی در کشورهای جهان اسلام اداره می‌شوند. از این طریق، می‌توان با طرح‌ها و پروژه‌های استعمارگران خارجی مقابله کرد. ما نباید اجازه دهیم که طرح‌ها و برنامه‌ها و نقشه‌های دشمن در آینده به ثمر بنشیند.
وی با تاکید بر ضرورت بسیج کردن تمامی امکانات رسانه‌ای، پژوهشی و آکادمیک در کشورهای جهان اسلام، گفت: لازم است کشورهای جهان اسلام برای ناکام گذاشتن سلسله توطئه‌های کشورهای غربی از تمامی امکانات خود به ویژه در حوزه رسانه‌ای بهره‌برداری نمایند. همچنین می‌بایست برنامه‌ای برای آگاهی‌بخشی به مسلمانان و بصیرت‌افزایی در نزد آنها آماده و تدوین گردد. ما باید عواقب و پیامدهای وخیمِ اقداماتِ امروز غربی‌ها را به مسلمانان گوشزد کنیم.
نداشتن معرفت توحیدی؛ ریشه جدایی‌هاست
مریم اسماعیلی، مدیر گروه مطالعات فرهنگی حوزه علمیه جامعه الزهرا (س) گفت: در قرآن واژه هایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر بحث وحدت دلالت دارد؛ مانند اعتصام، تعاون، اصلاح، تألیف قلوب، امت واحده، اخوت، صبغة الله و حزب الله. این در حالی است که درباره وحدت نگاه های مختلفی وجود دارد. گاهی وحدت میان مذاهب و فرقه های اسلامی مطرح است وگاهی وحدت علمی، وحدت سیاسی و گاهی نیز وحدت بین ادیان مطرح است.
وی با بیان این که برخی افراد وحدت را استراتژی و برخی تاکتیک تلقی می کنند، در حالی که وحدت، به عنوان ایدئولوژی ما مسلمانان مطرح است، ادامه داد: اگرچه مصالح امت اسلامی زیر سایه وحدت تأمین می شود اما باید فراتر از مصالح به وحدت نگاه کنیم. کم توجهی و بی توجهی به وحدت به معنای بی توجهی به هویت اسلامی همه ماست. از منظر امام خمینی (ره) وحدت، تکلیف و وظیفه شرعی است و تضعیف وحدت، جرم بزرگی محسوب می شود. حضرت امام (ره) گستره وحدت را شامل نیروهای داخلی و امت اسلامی و علت و ضامن بقای حکومت اسلامی می دانند.
مدیر گروه مطالعات فرهنگی حوزه علمیه جامعه الزهرا با اشاره به این که عدم شناخت و معرفت نسبت به توحید ریشه بسیاری از جدایی ها، تفرقه ها و اختلافات است، ادامه داد: حضرت علی (ع) در حکمت ۱۷۲ نهج البلاغه فرمود الناس اعداء ما جهلوا مردم دشمن آنچه نمی دانند، هستند. نادان آنچه می داند، دانش می پندارد و غیر از آن را نادرست می خواند و چیزی را که دست نیافته است، انکار می کند. اگر نسبت به توحید، جهل وجود داشته باشد، احساس دشمنی، صد چندان خواهد شد.
وی ادامه داد: چند درصد از شیعیان و اهل تسنن به مبانی، اصول، جهان بینی و ایدئولوژی خود تسلط دارند و چند درصد از مسلمانان به مشترکات شیعه و سنی و اشتراکات توحیدی ادیان آگاه هستند؟ دشمن از این منطقه تاریک و سیاه بهترین استفاده را می کند و با شبهه افکنی میان موحدین، چه شیعه و چه سنی تفرقه و دشمنی ایجاد می کند. وقتی به حدیث عقل و جهل نگاه کنیم، متوجه می شویم که یکی از لشکریان عقل، علم است.به عبارتی جهل یک بار در مقابل علم و یک بار هم در مقابل عقل مطرح شده است. اگر از منظر عقلانی به علم توجه کنیم، این امر می تواند به تنظیم روابط انسانی و به دست آمدن اعتبار و قدرت بسیار کمک کند.
پیشنهادی برای کنگره جهانی اربعین
اسماعیلی با تاکید بر این که عقب ماندن ممکن است در سیاست، اقتصاد و فرهنگ باشد، توجه به چند نکته در این زمینه را ضروری دانست و به این موارد اشاره کرد:
۱- باید مبانی، اصول و جهان بینی اسلام، چه شیعه و چه سنی را به مخاطبان مختلف شامل کودک، نوجوان، جوان، داخل و خارج از کشور شناساند.
۲- مبانی، اصول، ترفندها، روش ها و فعالیت های تشکیلاتی و شبکه ای دشمن و جبهه کفر را شناسایی کرد.
۳- بعد از شناخت جبهه توحید و حق و جبهه کفر و باطل این موارد را در قالب های مختلف، اعم از کتاب، مناظره، فیلم، عکس، گفت و گو، سخنرانی، کرسی آزاداندیشی بازتاب داد.
۴- باید مشخص کنیم که کجا هستیم و کجا باید باشیم، وضع موجود چیست و وضع مطلوب چه باید باشد و راه رسیدن وضع موجود به وضع مطلوب را هم از طریق همین قالب ها بررسی کنیم.
۵- باید دشمن مشترک را دقیق تعریف کنیم؛ زیرا باعث وحدت بیشتر می شود و روزمرگی و غفلت و بی هویتی و سستی را از بین می برد و همچنین دیگر اختلافات و تفاوت های کوچک که طبیعی هم هست، محور قرار نمی گیرد و باعث ایجاد درگیری نمی شود، وقتی دشمن مشترک شناسایی شد، تمام نیروها جمع شده و وحدت اتفاق می افتد تا دشمن مشترک عقب رانده شود.
۶- باید کنگره جهانی اربعین را جدی بگیریم زیرا قابلیت تجمیع طوایف گوناگون شیعه و سنی و غیرمسلمان را دارد؛ به عنوان مثال با وجود جنگ تحمیلی ۸ ساله که از طرف آمریکا و صدام میان ایران و عراق ایجاد شده بود، به برکت اربعین تناز
ستون‌های انحصاری وحدت مسلمانان
دکتر خضر حیات خان، مدیر بانک اسلامی بنگلادش ضمن برشمردن آفات وحدت در کشورهای اسلامی گفت: عمده دلیل این مشکل بردباری نداشتن، خصومت های قومی، حرص و طمع افراد به قدرت و بسیاری از منافع مادی دیگر باز می گردد.این موارد زمینه شکست مسلمانان را فراهم کرده و به محرومیت آنان از شأن و موقعیت و قدرتی که باید از آن برخوردار باشند، منجر می شود. از طرفی دیگر شاهدیم که دشمنان اسلام، کاملاً از این آگاهی برخوردار شده اند که قدرت آنها در ضعف و تفرقه میان مسلمانان است و به همین خاطر در پی اجرای توطئه هایی برای ایجاد تفرقه در میان مسلمانان هستند؛ این در حالی است که قرآن مجید ما را به اتحاد و دوری از تفرقه، بر اساس اصول تقوا و برادری، فرا می‌خواند.
وی افزود: خدا، دو ستون انحصاری یعنی قرآن و سنت پیامبر(ص) را برای اتحاد میان مسلمانان ارائه داده است اما اتحاد به معنای این نیست که افراد از حق خود برای اظهارنظر و یا سایر موارد چشم پوشی کنند، بلکه به معنای آن است که همواره به نظریات دیگران احترام بگذارند و در این خصوص وسعت نظر داشته باشند و از هر نوع تفرقه اجتناب کنند.
وحدت از مسیر تنگ فرقه گرایی عبور نمی‌کند
حیات خان تأکید کرد: وحدت میان مسلمانان نیاز اساسی امت اسلامی است؛ اما این وحدت از مسیر تنگ فرقه‌گرایی و گرایش های ملی عبور نمی کند. تفاوت های ملی و مذهبی در برخی کشورهای مختلف اسلامی آنان را از وحدت میان خود باز داشته است. در طی دهه دوم هجری مسلمانان راهبران علم و فضیلت به شمار می‌رفتند و شهرهای آنان به مراکز علم و صنعت جهان تبدیل شده بودند و متفکران مسلمان کانون علم، اقتصاد و سیاست جهانی قلمداد می شدند؛ اما امروز چه بر سر دوران پرافتخار اسلام و همبستگی مسلمانان آمده است؟ اگر آنان همچنان بر آموزه های مقدسی که بر آنان آشکار شده بود، باقی می ماندند و از اتحاد سیاسی و اجتماعی خود محفاظت می کردند، سرنوشتشان چیزی که امروز شاهدیم، نبود.
وی افزود: امروز هم اگر مسلمانان تحت لوای اسلام قرار گیرند و وقت خود را صرف پیشرفت امت اسلامی کرده و از اختلاف اجتناب کنند، می توانند بار دیگر به عنوان یک قدرت عظیم ظاهر شوند. این وظیفه علما و دانشمندان ماست تا مسلمانان را نسبت به اهمیت وحدت آگاه سازند. وحدت نقش اعجاب انگیزی در راستای موفقیت ما جهت توسعه اسلامی خواهد داشت. امروز دشمنان اسلام با یکدیگر متحد شده اند اما مسلمانان در میان خود با تفرقه روبه رو هستند. اتحاد دشمنان اسلام بر اساس همین ارزش اتحاد شکل گرفته است. آنها اسلام را به عنوان دشمن مشترک خود شناسایی کرده و همراه با یکدیگر آن را بزرگترین مانع در راستای اهداف امپریالیستی خود قلمداد می‌کنند.
ضرورت توجه به دشمن مشترک
مدیر بانک اسلامی بنگلادش، پیشنهاداتی برای ایجاد اتحاد میان مسلمانان پرداخت و گفت: اولین مورد توجه به اصل توحید است. اعتقادات مشترک یک ملت می تواند به اتحاد و همبستگی آن ملت منجر شود. به خصوص اگر این اعتقادات بر اساس اعتقاد به واحد بودن خداوند شکل گرفته و همه امت مسلمان در سطوح مختلف زندگی بدان معتقد باشند.
وی افزود: شناسایی دشمن مشترک دومین مسئله مهمی است که باید مورد توجه مسلمانان و دانشمندان اسلامی قرار بگیرد. آنان باید هرگونه خطر دشمن مشترک و عناصر مربوط به آن را مورد شناسایی قرار دهند. امروز امت اسلامی در معرض خطر تهدیدات جدی در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است.دشمنان تلاش می کنند در اعتقاد مسلمانان به خصوص جوانان شک و شبهه ایجاد کرده و آنها را مورد تهاجم فرهنگی خود قرار دهند.
حیات خان تأکید کرد: در راستای اتحاد مسلمانان، باید مشترکات و مشکلاتمان را مورد توجه قرار دهیم. اعتقادات و مشترکاتمان بسیار وسیع و اختلافاتمان بسیار محدود و در مسائل جزیی هستند، این در حالی است که متاسفانه اعتقادات و مشترکاتمان کاملاً از سوی ما مورد غفلت قرار می گیرد؛ مشترکاتی مانند توحید، نبوت، نماز، زکات، جهاد، حج، قبله، قرآن مجید و بسیاری عناصر دیگر که می توانند به رهنمون سازی مسلمانان به سمت برقراری اتحاد در میان امت اسلامی منجر شود.
وی از ضرورت پایبندی به اخوت اسلامی سخن گفت و اضافه کرد: موفقیت ما زمانی امکان پذیر است که تعهد خود را به آموزه های اسلامی نشان داده و آن را عملا ثابت کنیم. دولت های اسلامی نیز باید در حفظ اخوت میان مسلمانان کوشا بوده و با نظارت بر آنها و نیز رسانه ها اجازه ندهند، اخباری پخش شود که موجبات بروز دشمنی و نفرت در میان گروه های مختلف دینی را فراهم کند. گام دوم در این خصوص اعمال نظارت از سوی دولت بر آثار دانشگاهی و آثار نویسندگان اسلامی است تا بدین وسیله از بروز هرگونه اختلاف و دو دستگی به واسطه نشر این آثار جلوگیری شود.
سنت ائمه (ع) را در حوزه های علمیه احیا کنیم
حجت الاسلام سید مهدی قریشی، نماینده ولی فقیه در استان آذربایجان‌غربی به سیره ائمه اشاره کرد و گفت: ما باید از علما و بزرگان خود یاد بگیریم و منش آنها را در زندگی خود جاری کنیم. در زمان امام صادق (ع) این مسئله کاملاً جا افتاده بود که علمای بزرگ شیعه نزد اهل سنت درس می خواندند و یا علمای سنی نزد علمای شیعی درس می خواندند. ما می توانیم این سنت و روش را در حوزه های علمیه شیعه و اهل سنت احیا کنیم که این یکی از راهکاری بسیار مؤثر در راستای ایجاد وحدت، صمیمت و الفت و اخوت بین آحاد جامعه اسلامی و بزرگان امت است.
دکتر محمد بیان از اتیوپی معتقد است مسئله وحدت، گنجی از گنج‌های عصر حاضر است و اضافه کرد: امروز در برخی از کشورهای اسلامی می‌بینیم که مسلمانان نسبت به مسئله وحدت عقب گرد داشته‌اند، از این رو باید واقعیت را درک کنیم و بدانیم تنها وحدت است که ما مسلمانان را از باتلاق تفرقه نجات خواهد داد.
دانشنامه وحدت بخش
دکتر ثاقب اکبر نبوی، معاون دبیر کل شورای همبستگی ملی پاکستان با تقدیر از مجمع تقریب گفت: در حالی که قرآن از اشتراکات است اما بعضی از مسلمانان فکر می‌کردند به دلیل وجود اختلافاتی در حدیث و متون باید کتاب‌ها و منابع متفاوتی نسبت به هم داشته باشیم ولی انتشار الحدیث المشترکه بین الشیعه و السنه توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی که به صورت یک دانشنامه بزرگ است، ثابت نمود که سرمایه بزرگ حدیث و سنت بین همه مسلمانان مشترک است. بدیهی است وقتی اینچنین سرمایه مشترک مسلمانان یک جا جمع شود، می‌تواند پایه و اساسی برای پایان دادن به اختلاف بین مسلمانان و برقراری اتحاد بین آنها باشد.
شیخ احمد قطان، روحانی اهل سنت لبنان نیز گفت: متاسفانه صدای تکفیر در برخی شبکه‌های تلویزیونی که به مسلمانان منتسب است، شنیده می‌شود. صدای تکفیر به امت اسلامی ضربه می‌زند و ما باید از طریق راهکارهای متعدد، وحدت و انسجام خود را تقویت کنیم. از جمله این راهکارها می‌توان به برگزاری سالانه کنفرانس‌های مبارک در هفته وحدت اسلامی، سفرهای متقابل میان مسلمانان شیعی و سنی، برگزاری گردهمایی‌های منظم در کشورهای عربی و اسلامی و تبادلات فرهنگی اشاره کرد.
آخوند عبدالجبار میرابی، امام جمعه اهل سنت قره تپه چهار نتیجه را حاصل تفرقه دانست و گفت: شبیه شدن به کفار امت های پیشین، سستی و ضعف به دین‌داری و ایمان و اخلاص، وارد شدن در توطئه مشرکین و همچنین از دست دادن استقامت و پایداری از ثمرات تفرقه است.
مولوی شمس الحق دامنی اظهار داشت: ما اینک در جهان اسلام شاخ و برگ های مختلف اسلامی را می بینیم ولی هیچ وقت در طول دوره زندگی ائمه بزرگوار اسلام، این درک متفاوت و اختلاف پیش نیامد و باعث نشد به دلیل تفاوت دیدگاه با همدیگر درگیر باشند
از دیگر سخنرانان این وبینار می توان به شیخ هشام عبدالرزاق، دبیرکل شورای علمای فلسطین و مولوی قاضی احمد نورانی از پاکستان اشاره کرد.
سی و ششمین دوره از کنفرانس وحدت اسلامی تحت عنوان اتحاد اسلامی، صلح و پرهیز از تفرقه و تنازع در جهان اسلام، راهکارهای اجرایی و اقدامات عملیاتی از یکشنبه هفدهم مهر ماه مصادف با دوازدهم ربیع الاول سالروز ولادت رسول خدا (ص) به روایت اهل سنت به صورت وبیناری آغاز شد.