سفارش یک استاد دانشگاه به رسانه‌ها؛ از تعابیر شیعه و سنی استفاده نکنید

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف ایرنا، سال گذشته را به یاد دارید؛ سی و پنجمین کنفرانس وحدت را می گویم که ۵۰۰ سخنرانی به صورت وبیناری از پایگاه اینترنتی کنفرانس وحدت پخش شد؟ تقریبا همه این سخنرانی ها درباره موضوع هایی همچون کنفرانس جنگ و صلح عادلانه، اخوت اسلامی و مبارزه با تروریسم، آزاد اندیشی دینی، پذیرش اجتهاد مذهبی و مقابله با تکفیری و افراطی گری و مسائلی از این دست به ویژه فلسطین و مقاومت اسلامی بود.

تصور کنید قرار است همه این سخنرانی ها را گوش کنید! چه شود! همین تصور باعث شد تا در نشست خبری سال گذشته از حجت الاسلام حمید شهریاری رئیس کنفرانس وحدت این سوال را بپرسم که با تکراری بودن سخنرانی ها چه می کنید و دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی گفت: ما تعیین کننده محتوای سخنران ها نیستیم و سخنرانان از شخصیت های برجسته و مدیران فرهنگی و اجتماعی داخل و خارج هستند که خودشان محورهای سخنرانی را تعیین می کنند.

البته وی این را هم گفت که برای گسترده تر شدن محورهای سخنرانی ها، هشت محور کلیدی را تعیین کردیم تا سعی کنیم سخنرانان را به سمت محتواهای اثرگذار هدایت کنیم.

حالا به سی و ششمین کنفرانس رسیدیم که قرار است طی پنج روز در ۱۲ نشست وبیناری ۱۴۴ سخنرانی از شخصیت های سیاسی و دینی کشورهای مختلف پخش شود. طبیعی است که موضوع وحدت و تقریب، نخ تسبیح این سخنرانی ها باشد و مسائلی از این دست که معمولا هر سال در این نشست ها تکرار می شود. به همین دلیل تلاش می کنیم تا فقط مهمترین نکات سخنرانی ها را به صورت خلاصه و مختصر ذکر کنیم. همانگونه که در اولین نشست این هدف را دنبال کردیم، نشست های بعدی را نیز به همین شکل ارائه داده و علاقه مندان را برای اطلاع بیشتر از مطالب مورد علاقه به پایگاه اینترنتی مجمع تقریب و کنفرانس وحدت راهنمایی می کنیم. 

دومین وبینار کنفرانس وحدت اسلامی با موضوع اتحاد اسلامی، صلح و پرهیز از تفرقه و تنازع در جهان اسلام با سخنرانی ۲۴ شخصیت خارجی و داخلی برگزار شد که سخنرانان ضمن ارائه راهکارهایی برای وحدت بیشتر میان مسلمانان، سفارش هایی را هم برای جلوگیری از تفرقه ارائه دادند. 

به فکر راه‌های اجرایی باشید

از رئیس‌جمهور اسبق افغانستان شروع می کنیم که افراط گرایی و تروریسم را دو پدیده ویرانگر و تهدیدی جدی برای جهان اسلام دانست و خواستار توجه به راه های اجرایی و اقدامات موثر عملی برای تحقق وحدت اسلامی شد.

حامد کرزای گفت: دانشمندان جهان اسلام در چنین مجامعی بیش از پیش به راه حل ها بیندیشند و با هم اندیشی، راه های اجرایی برای تحقق اتحاد و تقویت روحیه اخوت و همدلی را شناسایی و در به کار بستن آنها به نتایج و تصمیمات مشخصی برسند. 

کرزای تاکید کرد: یافتن راه های اجرایی و درک درست از اوضاع جهان، در واقع فهم دقیق نظم بین المللی همراه با شناخت لازم از فرصت ها و تهدید های وابسته است که می تواند بر موضع گیری های کشورهای اسلامی در جهان و در قبال همدیگر اثر محسوس و متفاوتی داشته باشد. 

او با این حال پیشنهادهایی هم داشت. از جمله این که برای تقویت اتحاد در جامعه اسلامی باید به دو نکته اساسی توجه جدی و عمیق داشت. یکی تلاش برای حل تعارض منافع در روابط بین المللی و دیگر مبارزه با افراط گرایی و تروریسم است. 

کرزای افزود: ما باید با هدف تحکیم اخوت، جلوگیری از تاثیرگذاری مسائل بیرونی بر روابط میان کشورهای اسلامی و گشودن باب تعامل سازنده با سایر ملل به تدوین منشور جهانی اعتدال فکر کنیم تا به مثابه یک واحد بین المللی، برای تمام اعضا در راستای تحکیم روابط برادرانه میان کشورهای اسلامی و تسهیل زمینه برای حل تعارض منافع بین المللی، ایجاد تعهد نماید و برای مبارزه منسجم موثر و مستمر با افراط گرایی راهی بگشاید.

وی اضافه کرد: گفتمان جهانی شدن، وضعیتی پدید آورده است که غلبه بر چالش ها و تهدید های همگانی بدون تساهل و تعامل میان فرهنگ ها و تمدن های بشری امکان پذیر نیست. کشورهای اسلامی با مجمع بزرگ حاضر، توانایی این را دارد که با توجه به اصل اعتدال و تمرکز بر پیام معنادار دین اسلام برای زندگی آرام و مسالمت آمیز بتواند زمینه مساعدی برای تامین منافع جمعی خود فراهم آورده و راه مناسبی برای تعامل و گفت و گو با جهان باز نماید.

کرزای از افغانستان به عنوان شاهد مثال یاد کرد و گفت: افغانستان طی دهه های اخیر در حل تعارض منافع در عرصه روابط بین المللی موفقانه و مدبرانه عمل کرد و با وجود حضور قوای نظامی آمریکا، کشورهای غربی و ناتو و فیصله بحران از سوی شورای امنیت ملل متحد، هیچ گاه گرفتار عدم تعادل و یک سوی نگری نشد و توانست با حفظ منافع ملی، روابط دوستانه خود را با همسایگان، منطقه، کشورهای اسلامی و جهان به گونه ای متوازن و متناسب برقرار کند. به همین منوال، افغانستان در خصوص برخورد با افراط گرایی و تبعات آن نیز جامعه متحد و معتدلی است که می تواند الگویی برای برادری دینی باشد.

وی تاکید کرد: افغانستان با آن که در اثر تجاوز و مداخلات بیرونی بیش از چهل سال درگیر جنگ های خونین بوده و در خلال آن، مساجد یا دانشگاه هاو مراکز تعلیمی و ورزشی و سایر تجمعات مردم در سراسر کشور بارها هدف حملات تروریستی هدفمند و هدایت شده قرار گرفتند و در اثر آن، متحمل تلفات و خسارات سنگینی شدند اما با یاری خداوند متعال و بصیرت مردم افغانستان در دام فرقه گرایی مذهبی گرفتار نشد.

رئیس جمهوری اسبق افغانستان با این حال خواستار تصویب یک سند جامع حقوقی شد و گفت: دیانت و درایت اقتضا دارد برای تحقق اهداف یاد شده، اراده و توافق جمعی برای تصویب یک سند جامع حقوقی شکل بگیرد که در آن با طرز کارهای مشخص، تعهدات روشنی در دو سطح ملی و بین المللی برای مبارزه با افراط گرایی تعریف شده و در اثر آن حقوق داخلی کشورهای اسلامی راه برخورد جدی و مناسب با هر فعالیت افراط گرایانه را جست و جو و ارائه نماید. واضح است که تعهدات حقوقی با آثار و لوازم ‌منطقی و موجه، راه های برخورد درست قانونی و عقلانی با افراط گرایی را تعریف کرده و حرکت در این راستا را تسهیل می گرداند و در نهایت، برخورد با عملکرد های افراطی و تندروانه با داوری اخلاقی به حاشیه رانده خواهد شد.

دشمن به دنبال کاستن نفوذ قرآن میان مسلمانان است

حجت الاسلام امین شهیدی دبیرکل حزب امت واحده پاکستان معتقد است مستکبران و کشورهای غربی به دنبال مسخ چهره اسلام هستند و می خواهند از اسلام یک چهره خشن و بی منطق به جهانیان نشان دهند. به علاوه به دنبال آن هستند تا از نفوذ قرآن کریم میان مسلمانان بکاهند. در واقع جهان غرب امروز با در نظر گرفتن قدرت نفوذ قرآن و آموزه های دینی به انسان ها به خصوص مسلمانان به این نتیجه رسیده که اگر مسلمانان با یکدیگر متحد شوند، قدرت بزرگی را تشکیل خواهند داد و منافع غرب و ابرقدرت ها به خطر می‌افتد.

قواعد مشترک برای اتحاد داشته باشیم

مصطفی یوسف اللداوی، پژوهشگر برجسته فلسطینی خواستار ایجاد قواعدی مشترک برای وحدت شد. وی در این زمینه گفت: علمای ما باید قواعد مشترکی برای تداوم تفاهم و همکاری و وحدت و اتحاد میان کشورهای عربی و اسلامی ایجاد کنند.دشمنان ما اهداف زیادی دارند که فقط با فتنه انگیزی، کینه جویی و اختلاف افکنی میان مسلمانان می توانند آنها را اجرایی کنند؛ بنابراین علمای ما باید قواعد مشترکی برای تفاهم و همکاری و وحدت و اتحاد میان کشورهای عربی و اسلامی ایجاد کنند.

وی گریزی هم به فلسطین زد و گفت: همه ما از اشغالگری کینه توزانه صهیونیست ها و از سیطره آنها بر مسجدالاقصی که هر روز در آن فساد می کنند، رنج می بریم. اگر بخواهیم سرزمین فلسطین و این مسجد را آزاد کنیم و بار دیگر آن را به آغوش اسلام بازگردانیم، فقط با وحدت اسلامی می توانیم این مهم را محقق سازیم.

البته اللداوی به نعمت های الهی هم اشاره کرد و گفت: ما ثروت های بسیاری داریم، هوشیار و آگاهیم و دارای اراده و عزم هستیم، خداوند برایمان عزت خواسته و از این رو اگر متحد شویم، می توانیم رژیم صهیونیستی که فلسطین را اشغال کرده است، شکست دهیم. رژیم صهیونیستی از نظر مساحت و جمعیت و قدرت و اراده بسیار کم‌مقدار است، اما ملت عربی و اسلامی از مغرب تا مراکش و جاکارتا امتداد دارد؛ بیش از یک میلیارد و نیم جمیعت داشته و نفت و گاز و منابع طبیعی فراوانی در دل خود دارد؛ بنابراین باید با اراده ای قوی و یک صدا با دشمن مشترک خود روبه رو شویم.

مشکلی به نام حب مالکیت

حب مالکیت، واژه ای است که رئیس سازمان بین‌المللی دفاع از قربانیان تروریسم در این نشست به عنوان یک مانع و مشکل در حکومت ها برای وحدت مسلمانان یاد کرد. صباح الصافی گفت: پژوهشگران معتقدند که یکی از علل و عوامل ظهور و بروز انحرافات در برخی از دیانت‌ها جهل و سیطره جاهلان بر کرسی‌های قدرت است. متاسفانه امروز حب مالکیت در بسیاری از حکومت‌ها به چشم می‌خورد. مثلا می‌توانیم به اقدامات انگلیس اشاره کنیم که جنبش وهابیت را در آغوش خود قرار داد؛ جنبشی که اکنون با در دست داشتن شبکه‌های رسانه‌ای تروریستی به حیات خود ادامه می‌دهد.

وی افزود: وهابیت از برخی طوایف و نیز برخی شخصیت‌های منحرف نظیر یاسر الحبیب و محمود الصرخی حمایت می‌کند. این مذهب همچنین از شخصیت‌هایی که خود را به دروغ به عنوان مسلمان معرفی و علیه منافع امت اسلامی اقدام می‌کنند، حمایت به عمل می‌آورد.

صباح الصافی معتقد است راهکارهای بسیاری برای ایجاد وحدت وجود دارد ولی یکی از مهمترین راهکارها، داشتن روحیه انعطاف پذیری است. وی اظهار داشت: مهمترین راهکار نزدیکی ادیان و مذاهب به یکدیگر برخورداری از روحیه انعطاف‌پذیری و پذیرشِ طرفِ مقابل است. افراد نباید خود را برتر از یکدیگر بدانند. البته پذیرش طرف مقابل به معنای ذوب شدن در او نیست و لازم است که رسانه‌ها در این خصوص روشنگری کنند.

منزوی کردن نیروهای کارآمد؛ یکی از راه‌های ایجاد اختلاف 

مریم مجتهدزاده، رئیس سازمان نشر آثار و حفظ مشارکت زنان در دفاع مقدس است که به عنوان میهمان داخلی در دومین وبینار کنفرانس وحدت به سخنرانی پرداخت. وی از شیوه عینیت یافتن تمدن ها سخن گفت و افزود: تمدن نوین اسلامی در یک بیان ساده، عبارت است از وجه عینیت یافته و پیشرفته تعالیم اسلامی در حیات مدنی، چه در عرصه سخت و چه در عرصه نرم که مناسبات و شیوه زندگی متمایزی را بر مبنای فضایل انسانی در زندگی فردی و اجتماعی برقرار می‌کند.

وی ادامه داد: انقلاب اسلامی تاکنون تلاش های بسیاری برای تحقق آرمان عظیم اتحاد و وحدت انجام داده و زنان به عنوان رهبران این عرصه، نقش بسیار مهمی را در ایجاد این اتحاد و رسیدن به صلح جهانی دارند. زنانی که با حفظ هویت اصیل خویش و در مأمن خانواده و حیات اجتماعی می کوشند تا نقش موثر خود را به عنوان تثبیت کنندگان صلح و محبت بازنمایی کنند و تصویر درستی از جایگاه و تاثیرگذاری جنس زن در عالم خلقت ارائه دهند.

مجتهدزاده به نقشه های دشمن برای ایجاد اختلاف میان مسلمانان اشاره کرد و گفت: استکبار جهانی برای دستیابی به اهداف شوم خود، از زمینه ها و راهکارهایی نظیر ایجاد اختلاف بین مردم کشورهای مسلمان، ترویج فساد و فحشا، منزوی کردن نیروهای کارآمد و متعهد و به کارگیری عناصر داخلی وابسته به روشنفکران غرب‌گرا استفاده می‌کند.

سفارشی به رسانه ها؛ از تعابیر شیعه و سنی استفاده نکنید

نورا فرحات، یک استاد جامعه شناسی در الجزایر است که راهکارهایی برای وحدت بیشتر میان مسلمانان داد و گفت: مشکل بزرگ در صفوف مسلمانان فقط به جنبه سیاسی، اقتصادی یا نظامی محدود نمی‌شود. بلکه این مشکل در افکار و اندیشه‌هایی که توسط رسانه‌ها تبلیغ می‌شوند، ظهور و بروز پیدا کرده است.

به همین دلیل این استاد الجزایری از مسلمانان و همچنین رسانه‌ها خواست تا با دوری از سیاست‌هایی که موجب افزایش اختلافات می‌شود، به دنبال حل و فصل اختلافات باشند و هیچگاه بر روی نقاط اختلافی متمرکز نشوند.

وی از آیه ۶۴ سوره آل عمران پنج راهکار ارائه کرد و گفت: نخستین راهکار، اهتمام به مسائل مشترک میان مسلمانان است. در واقع رسانه‌ها باید به مسائل مشترک مسلمانان توجه ویژه داشته باشند. مثلا رسانه‌ها به مسائلی نظیر حاکمیت الهی، اصول دین، ارزش‌های بزرگ مانند نماز، روزه و عبادت که جزو مشترکات مسلمانان است، بپردازند.

فرحات دومین راهکار را استفاده صحیح از اصطلاحات دانست و اظهار داشت: رسانه‌ها باید در به کار بردن اصطلاحات، دقت لازم را داشته باشند. مثلا به جای اصطلاحاتی نظیر شیعی و سنی از اصطلاح اسلام ناب محمدی(ص) استفاده کنند یا به جای اینکه بگوییم امام صادق (ع) از عصمت برخوردار بودند، می‌توان گفت که امام صادق (ع) یک الگو و شخصیت نمونه بودند که نمایندگی اسلام با تمامی ارزش‌های والایش را برعهده داشتند.

این استاد دانشگاه، سومین راهکار را تنوع در منابع ذکر کرد و گفت: ما باید منابع و مراجع خود را متنوع سازیم، آنگاه تمامی طوایف و مذاهب در این منابع دیده می‌شوند، نمونه این مسئله کتاب بحارالأنوار است. در این کتاب احادیثی وجود دارد که در منابع اهل سنت هم به چشم می‌خورند.

به گفته فرحات، استفاده مناسب از رسانه‌ها چهارمین راهکار است، رسانه‌ها باید از عباراتی که الفت و برادری میان مسلمانان ایجاد می‌کند، بیشتر استفاده کنند. رسانه‌ها باید امت اسلامی را امّت واحده معرفی کنند. به عنوان نمونه در سیره امام خمینی (ره) شاهد هستیم که ایشان هیچ‌گاه از تعابیر شیعه و سنی استفاده نمی‌کردند، بلکه تنها از تعابیری که تمامِ اسلام را دربرمی‌گرفت، بهره‌برداری می‌کردند.

وی، پنجمین مورد را پاسخگویی به فتنه انگیزان برشمرد و گفت: باید پیش از آنکه فتنه به اوج خود برسد و تشدید شود به مقابله با آن پرداخت، از همین روی، لازم است که ما مسلمانان ابزارهای رصد خود را داشته باشیم تا بتوانیم از طریق آن‌ها، جلوی فتنه را پیش از تشدید شدنش بگیریم. اگر فتنه به اوج برسد و تشدید شود، مقابله با آن و متوقف کردنش بسیار سخت خواهد شد.

از فرهنگ فرعونی تا بیماری وبا؛ تعابیری از اختلاف امت اسلامی

اگرچه سخنرانی سایر اندیشمندان در این وبینار قابل توجه است اما فقط به نکات کلیدی و مهم آنها اشاره می کنیم:

آخوند عبدالرزاق، رهبر مدیر مجتمع دینی عرفانی آق قلا، اختلاف را فرهنگ فرعون دانست و با استناد به آیه چهارم سوره قصص گفت: فرهنگ فرعونی، فرهنگ اختلاف، تشدد و کوبیدن یکدیگر و بیزاری از وحدت و در واقع فرهنگ انحطاط است. خداوند آن را یک فرهنگ فرعونی به جامعه معرفی کرده است اما دین الهی در مقابل ستم دشمنان نعمت، رحمت، محبت و ایمان و احسان و استقامت است. در حقیقت دین اسلام دین اقناع بالحجت است که با دلیل طرف دیگر را قانع می کند.

عبدالباری راشد، استاد دانشگاه افغانستان گفت: امروز متاسفانه به استثنای یکی دو کشور، رهبری و زعامت تمام جهان اسلام، از جانب قدرت های شرقی یا غربی تعیین می شود. قدرت های جهانی همه برنامه های ضد اسلامی و ضد دینی و ضد انسانی را در سرزمین های محکوم و مظلوم اسلامی پیاده کردند و اختلاف و تفرقه، جنگ و ناامنی و صدها نابسامانی را در جهان اسلام منتشر کردند.

عبید علی عبید رئیس جمعیت اسلامی دانمارک اظهار داشت: مناقشات و درگیری ها در جهان اسلام به مراتب بیشتر از سایر مناطق دنیاست. حدود ۶۰ کشور اسلامی در جهان وجود دارد، اما وقتی موضوع وحدت اسلامی در نزد این کشورها بی ارزش تلقی می شود، احساس شرمندگی می کنیم.

ماموستا ملامحمد محمدی امام جمعه روانسر ضمن برشمردن عواقب تفرقه در جامعه اسلامی گفت: تفرقه و دشمنی سقوط در آتش است؛ خصومت و تفرقه از بین برنده عزت، مایه بی آبرویی، سستی و نیز افتادن در دام شیطان است. ریشه اصلی اختلافات خصلت های پست نفسانی است. تفرقه باعث سستی در آرمان ها می شود. نتیجه اختلاف، سقوط، نابسامانی، سرگردانی و نزول عذاب الهی است. اختلاف باعث انحراف از مسیر الهی و در نهایت سبب خروج از دین می شود.

مولانا قاری محمد حسین حلوایی، موسس بزرگترین مدرسه قرآنی در نپال، تفرقه را به بیماری وبا تشبیه کرد و گفت: پیامبر اعظم (ص) در حالی فرموده بودند که امت مسلمان به ۷۳ فرقه تقسیم خواهد شد که ایشان از سوی دیگر فرموده بودند که در میان مردم دو چیز گرانبها را به ارث می گذارند؛ یکی قرآن و دیگری اهل بیت خود. هر فردی که به این دو میراث ارزشمند توجه نماید، هیچ گاه گمراه نخواهد شد. بنابراین اگر همگان به فرمایشات رسول خدا و میراث ارزشمند ایشان توجه کنند، بی تردید رستگار و کامیاب خواهند شد.

ماموستا ملامحمود مدرسی، مدرس مدرسه نگل سنندج با تکیه بر سفارش های اخلاقی اظهار داشت: اسلام، مردم را به وحدت و ارتباط و انصاف و به نزدیکی و محبت و آشنایی و زینت دادن به اخلاق نیکو و دوری از حسد و خودنمایی، دعوت کرده و از حسد و تکبر و استکبار باز می دارد. اسلام همچنین ما را به پاکسازی نفس از بدی ها، سازش و صلح با مردم دعوت می کند، زیرا مسلمان، صلح دوست است و باید قلبی سلیم و روحی لطیف داشته و برادری درستکار و شایسته باشد.